Cyrurgie

Cap. 18.
¶ Va(n) lope(n)de(n) oge(n) e(nde)⁺ w(aer)af t(ra)ne(n) come(n). entie c(ur)e d(ae)r iegen⁵⁾.

Die wille leren van tranen die comen gelopen ten ogen hi hore ende onthoude die leringe vanden ouden meesters ende namelike van meester brunen van legoburgens. die ons wijst ende leert dat .2. manieren siin van tranen die ten ogen comen gelopen. Vanden welken .1. maniere es die comen vanden adren die liggen tusscen dat herssenbecken ende dura mater. die niet en behoren ter surgiën. Mer ten meesters van medicinen die moger raet op geven. Ende dat soude siin dat si die propere humoren souden drogen met purgaciën. bi den welken die zie

+ G 60c.

5) G: Vanden oghen die zeere tranen die cuere daer af. Ontbreekt in C en L.

[p. 84]

daer met belet wert. ende dat met preparaciën voren. ende daerna met ⁺medicinen die properlike souden purgieren

⁺die humoren daer die lopen¹⁾ af comen ten ogen. Ende noch siin andre adren die siin tusscen .2. tafelen die daer dragen tfoetsel alsoe het vorseit es in die anothomie vanden hoofde int proper capittel int begin vanden boeke. dewelke adren vervullen onderwilen ende dan so steken si haer vervultheit ute. vanden welken het es die raet alsoet vorleert es vanden andren adren vorseit. Dit siin die adren die van binnen comen. Ende dese mach men kennen bi dat de zie²⁾ vele veselingen gevoelt el niegren (l: nigeren) af. sonder dat hi dicken heeft dien reume. ende dat comt van vervultheiden³⁾. Ende alse die tranen comen uten adren die sijn buten den bene int vleesch. dan gevoelt die zieke veselinge alse of ⁺ene amete liepe daer. Ende onderwilen lopen dogen van dat si hebben in doge brauwen crommende inwert. ende prekelen die lede entie oge apple so dat bi wilen dogen tranen. ¶ Dits die cure daer iegen. Trect uut die haer met enen tanxkine⁴⁾ ende alser nemmer in en prekelen. so en selen dogen nemmeer lopen. ¶ Ende alst comt bi den adren int vleesch die ghi kent bi den vorseiden tekene. so maect .1. plaster [van den witten G] vanden eye ende van roden pulvere. dat geseit es int capittel vanden bloede te stremmene. ende doeter toe .1. luttel bloemen die cleeft an die want⁵⁾ vander molen. dit tempert al te gadere also dicke alse zeem. ende dan spreidet op .1. linen cleet also breet al(s) tforhooft breet es. ja gaende van der⁺ ere oren toter andere. ende bindet daer op [met eenre scroeden G] ende latet also liggen .3 dage. ende also doet van den vierden dage ten vierden dage. Ende doet in die oren spekels van gecuweden comine. ¶ Ende en geneset hier met niet. so maect hem in den pistel vanden arme .1. brant in elken arm op dat es in beiden ogen. Ende en eist mer in deen oge. sone maect mer .1. brant ane die selve zide. ende also sal men doen vanden plaestere. Eist mer deen oge sone salmen die plaester leggen mer toter helft van den vorhoofde. ¶ Ende en helpt dit niet. so nemt ene hantdwale [oft enen hoeftdouck G] ende wintse omtrent die kele. ende dwincter dien hals entie kele mede so vaste. dat die adren die siin int vorhooft ende in den slaep heffen ende verbliken. Ende⁺ dan so hebt .1. naelde daer in si .1. starc gewast ziden draet⁶⁾. ende stect die naelde

onder die huut⁷⁾. ende wacht wel⁺ dat gi niet en wont die huut vander adren. ende haelt die naelde ute op dander zide. Dus so stect beide dadren die siin anden slaep elc .2. werf. so dat tusscen elc .2. steken spacie blive van .1. vingere breet. Ende also bestect dadere die es in de middel vanden vorhoofde. ende laet in elke stede steken dien draet so lanc dat giere

+ G 60d.

+ 126d.

1) G: lepe

2) G: zieke

3) G: verwaechtheden ofte van wacheden

+ G 61a.

4) In G een schets.

5) G: weech

+ G 61b.

+ G 61c.

6) In G een eenvoudige schets.

7) G: adre

+ B 127a.

[p. 85]

met moget vercnopen die adren alse gi wilt. Ende dan snijt dadren dwers ontwee met enen scerse¹⁾ ende laetse bloeden also vele als gi wilt. Ende dan verbint die adren ⁺metten draden diere onder siin laten hangen als ic u vorleert hebbe. Ende legt in die wonde wieken van stoppen genet int witte vanden eye. ende daer boven plaestren des gelike toten derden dage. ende daerna so heilt die wonde also men heilt andere wonden. Ende doet die drade uut achter die .9. dage. Ende aldus sal hi verliesen²⁾ die lopen die hem quamen in dogen op dat si quamen uten adren die buten [den G] bene [in 't vleesch G] siin. ¶ Die moruwe ogen heeft of cranke hi waehtem hier af. want dits haer contrarie also avicenna seit. Dierste es vele te sine met wiven. ende vele te lesene cleine letteren. Ende te slapene met vollen buke want men sculdech es tontbeidene tot die spise .1. deel gesmolten es. Ende dits oec goet dien. die reumachtech siin [ende allen dye ghene die ⁺crancke ziene hebben ende hen dye te vele eten ende drincken ne ware tusschen tween G]. Ende hem deert den vasten lichaem. ende alle spisen die maken gorsem bloet. Ende hem deert keren ter kelen. Mer het hulpt der magen. want in tkeren verroeren die materiën vanden hoofde. Ende baden na vervultheit deert oec den ogen. ende weenen. ende vele bloet laten. ende sonderlinge met bussen. Ende alle spise die den mont deert vander magen. die deert oec den ogen. Ende gorsem wiin. ende looc ende enioen. ende poret looc. dille. rode colen. bonen. erweten. rooc. wint. zant. lange te ziene op cleine dinc ende vele te ziene op witte dingen. Men sal zien op swerte dingen. Ende die brande die ghi maect en draechse niet langer open. dan tot .40. dagen.

1) In G eenvoudige schets van een mes.

+ G 61d.

2) G: genesen van

+ G 62a.