Cyrurgie

Cap. 12.
¶ Van de(n) h(er)ssenbeckene gewo(n)t m(et) snidender wapene(n) e(nde) dat gescaelget⁸⁾.

Men slaet onderwilen wel met enen swerde of met enen fautsoene of enegerande wapenen die snidende es. ende men daer met slaet .1. wonde in eens menschen hoeft. ende wondet dbeen .1. luttel: dan doet uut die scaelgien of die slagen wel suverlike. ende daerna so wiecse ende geneestse met swertter zalven.⁺ Ende ic doe u te wetene. eist dat sake dat gise niet en suvert wel van haren slagen. dat si (dan) node sal [heelen ende G] luken. Ende [al C] luucse die slagen selen doen versweren die wonde. ende dat ware .2. pinen over ene. Of draget⁹⁾ dbeen als tfleesch wert daerover¹⁰⁾ gewassen. so selen die slagen wassen dor dat nuwe vleesch. want tfleesch datter boven

8) C: vanden hersenbeckin ghewont met snidender wapinen: soe dat been sceelt. G: van dat men slaet met snidender wapenen. L: Dit is van den hersenbecken ghewont met snidenre wapen so dat been schelt.

+ G 16a.

9) L: droghet

10) L: daerboven.

[p. 29]

sal wassen sal sijn wey¹⁾ vleesch. Ende daer boven seldi leggen tpulver van tidelosen. die men heet in latijn hermedactelen. dit verteert wey vleesch sonder zere ⁺te bitene. ¶ Ic late u te wetene so waer dattie wint beloept dat blote ⁺been dat dbeen gerne scaelget. ende luttel ontgaeter (l: ontgadert) of niet. ⁺Ende eist dattie wonde int been gaet dore die ierste tafle.²⁾ so screepse met enen groefhake (zie fig. XI; ook in G een schets). ende screepse so diepe dat dbeen gesuvert si. alsoet vorseit es toten bodeme. ⁺so sal uten bodeme (in L grove schets) ende uten adren die liggen tusscen .2. tafelen wassen goet vleesch. ende daerna selen die scaelgekine van elker ziden diere verdroget siin of die tcoude stael hebben vercout uut comen sonder meer pinen. ende dits de cortste cure entie aldersekerste. ¶ Ende wildi weten oft si dorgaet. so scrijft in die clove met .1. pennen met incte. entan screept tote dat gire en geen swert en vint of en siet. Want dat swert inct soude lopen in die clove toten bodeme. ende hier met so sidi versekert of dore .2. tafelen gaet ende doet na dierste screpen. so screpet anderwerf echt³⁾ ende vaget ute met stoppen of met .1. linen clede. ende siedi daer en gene swertheit

⁺dan alse .1. haer of dies gelike. so eist goet. ende siedire die vorseide swer(t)heit. so screpet met den vorseiden groefhake tote diere tijt dat giere en geen en siet. Ende ⁺daerna so legt in die wonde van den bene ene wieke genet in wermer oliën van rosen. ende daerboven so vult die wonde met geplucte linen clede dat wit ende suver es. ende daer boven so legt .1. plaester van stoppen genet in swerter zalven. dewelke gi vint gescreven int vyfte capittel opwert van den bulen. of vanden wonden op die bulen. Want die swerte⁺ zalve es goet tallen nuwen wonden. si doet wassen goet vleesch ende doet wel etteren wonden. suveren ende dragen. Ende vele⁺ meesters die siin. die leggen in die wonden wieken genet in wijfs melke. ende ic en plachs noyt gerne want het dochte mi quaet. Want wijfs melc es cout ende heeft in verscheit. ende haerre viscoesheit⁺ van harrer botren die si heeft in. ende thoeft es cout. ende coutheit deert der huut daer dbeen met gedect es. ende so doet si den bene enten merge dat men heet herssenen. ¶ Ende dits oec ene goede zalve die mester willem visierde van congenine. een wide vermaert meester. Nemt olybanum. dats wit wierooc mastic [ana s. ℥ L] cleine gepulvert. dit mingt met [2. ℥ L] ganssmoute⁺ of hinnen smout. ende wildi dat dese zalve si gelu. so doeter toe .1. luttel soffraens. Ende wildi datse root si. so doeter toe bloet van draken .1. luttel. ende aldus so mogedise verwen also gi wilt. Mer en smeert de wonde nieuwer met sonder⁴⁾ met deser zalven ende legse gesmeret op plaestren⁵⁾. ¶ Ende dits ene ander maniere van zalven die wonden wel heilt. Nemt swinen smout [.1. ℔ G] sonder sout. ende daer in ziedt groene apie⁶⁾ .1. deel. ende dan werpter in wit harst. .s. ℔. ende was .s. viren-

1) L: overtollich

+ †

+ L 151d.

+ C 12c.

2) L: canelen

+ G 16b.

3) G: wech

+ B 112d.

+ G 16c.

+ G 16d.

+ C 12d.

+ L 152a.

+ G 17a.

4) C: nieuwerincs dan

5) G: leeke meesters heelen wonden met deser salven ende legghense ghesmeert op plaesteren.

6) L: eppe

[p. 30]

deel ponts. dat gesmolten overeen. Dan ziet dore .1. linen cleet. ende ⁺roeret tote dat cout es. dat dwas niet boven en blivet¹⁾. Dit was mine gemeine zalve. ende ic genasser mede alle manieren van wonden. ende dat was bi helpen ⁺van naturen. Dese zalve souden vele [leke L] meesters heten popelioen om dat si groene es. Entie valsce meesters die leec siin die heten se also. Ende laetier uut die apie. ende doeter in .1. luttel soffraens. so wert si gelu. ende die ⁺heten si²⁾ gyanteit. ende sine weten niet wat si seggen nochtan machmer mede liden vore vele lieden over gyanteit. Ende ic heete bei (l. beide) dese zalven mine baert makers zalve

+ C 13a.

1) G: gestorkelt

+ G 17b.

+ L 152b.

2) G: dye valsche meesters die leec sijn