Van minnen en sterven

verantwoording

gebruikt exemplaar

exemplaar universiteitsbibliotheek Leiden, signatuur: DISADA 1990: 153

 

algemene opmerkingen

Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van het proefschrift Informalisering. Veranderingen in de omgangsvormen sinds 1930, in het bijzonder in Nederland van Cas Wouters uit 1990, in een handelseditie verschenen onder de titel Van minnen en sterven. Informalisering van omgangsvormen rond seks en dood. Voor deze digitale weergave is de titel van de handelseditie aangehouden.

 

redactionele ingrepen

p. 281-297: De noten zijn bij de bijbehorende nootverwijzingen op de betreffende pagina's geplaatst. De kop ‘Noten’ en de paginanummers 281-297 zijn hierdoor komen te vervallen.

 

Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina (p. 2) is niet opgenomen in de lopende tekst.

 

[pagina 1]

INFORMALISERING.

 

[pagina 3]

informalisering

Veranderingen in de omgangsvormen sinds 1930, in het bijzonder in Nederland

Academisch proefschrift

ter verkrijging van de graad van doctor aan de Universiteit van Amsterdam, op gezag van de Rector Magnificus Prof. dr. S.K. Thoden van Velzen, in het openbaar te verdedigen in de Aula der Universiteit (Oude Lutherse Kerk, ingang Singel 411, hoek Spui), op 21 november 1990 te 15.00 uur

door

Casparus Adrianus Petrus Maria Wouters

geboren te Sint Michiels-Gestel

 

[pagina 4]

Promotor: Prof. dr. J. Goudsblom

Faculteit der Politieke en Sociaal-Culturele Wetenschappen

© 1990 Cas Wouters

Omslagontwerp Rick Vermeulen hw

isbn 09 351 0975 9

 

[pagina 5]

INHOUDSOPGAVE

	dankwoord	9
	inleiding
1	Over het ontstaan van dit boek	11
2	Over het bronnenmateriaal	16
3	Samenvatting en verantwoording	18
i	is het civilisatieproces van richting veranderd?	27
1	Processen van civilisering en informalisering: de vraagstelling	27
2	Samenvatting van de civilisatietheorie	30
3	Criteria ter bepaling van de richting van civilisatieprocessen	35
4	Processen van emancipatie en informalisering	39
5	‘Afname van contrasten, toename van variaties’	44
6	Toenemende maatschappelijke dwang tot zelfdwang: individualisering	45
7	Toenemende identificatie van mensen met elkaar	48
8	Ambivalentie en de kansen voor het uiten van emoties	50
9	Voorlopige conclusies	53
10	Implicaties voor de civilisatietheorie	54
ii	mijdingsgedrag en statusangst; onderhandelen met de swaan	58
1	Mijdingsgedrag en statusangst in de negentiende eeuw	59
2	Mijdingsgedrag en statusangst aan het begin van deze eeuw	63
3	Identiteit en zelfbeheersing	66
4	‘Kalmte kan je redden’	71

 

 

[pagina 6]

5	Processen van formalisering en informalisering	72
6	Statusangst en pleinvrees	74
7	Slot: de status van ‘bevelshuishouding’ en ‘onderhandelingshuishouding’	76
8	Epiloog: statusangst en statusgeheimen	77
iii	de gemoedsrust van de verzorgingsstaat: de staat als kostwinner	80
1	Van allen voor allen	81
2	Sociale klassen	82
3	De gemoedsrust van de verzorgingsstaat	85
4	Vergelijking met de Verenigde Staten	88
5	De staat als kostwinner	90
6	Conclusies	93
iv	formalisering en informalisering: twee fasen in civilisatieprocessen	96
1	Terug naar ‘law and order’?	96
2	Informalisering als psychisch proces	97
3	Informalisering als lange-termijn sociaal proces	99
4	Het lange-termijnproces van informalisering: twee fasen in spiraalbeweging	101
5	Gezamenlijke en strijdige belangen; ondernemingsklimaat en overheidsklimaat	103
6	Druk van onder versus druk van boven; neerwaarts versus opwaarts perspectief	108
7	Nationalisering en regionalisering; het voorbeeld van taalgebruik	111
8	Slot	116
v	formalisering na informalisering	118
1	Oude en nieuwe manierenboeken	118
2	Regels en idealen over de omgang tussen de seksen: 1930-1966	120
3	Het hiaat in manierenboeken; de jongste informaliseringsgolf	128
4	De jongste regels en idealen over de omgang tussen de seksen: 1979-1990	130
5	De vergelijking van oude en nieuwe manierenboeken	135
6	Van mannenbescherming naar zelfbescherming	138
7	Van afstand tot privacy	142
8	Conclusies	146

 

 

[pagina 7]

vi	overheid en seksuele moraal; ministeriële nota's en onderzoeksrapporten	150
1	De nota over seksueel geweld	150
2	Van een bestrijding van ‘zedenverwildering’ naar een bestrijding van ‘seksueel geweld’	152
3	Het ‘regeerings-rapport inzake het dansvraagstuk’	155
4	De rapporten over seksueel geweld en seksuele intimidaties	159
4a	Het rapport over seksuele intimidaties op het werk	160
4b	Het prostitutierapport	162
5	De erotisering van het dagelijks leven	164
vii	stewardessen en informalisering; naar een sociologie van emotieregulering	168
1	Hochschilds ‘sociologie van emoties’	169
2	Zelfregulering: emotionele impulsen én tegen-impulsen	170
3	Emotie-arbeid in ontwikkelingsperspectief	171
4	De civilisering van emoties en informalisering	172
5	Geïrriteerde nostalgie	174
6	Interviews met Nederlandse stewardessen	178
7	Naar een sociologie van emotieregulering	182
viii	informalisering in het rouwen en in de omgang met doden op de snijzaal	186
1	Het probleem van het rouwen	187
1a	De nostalgische kleurstof van Ariès	190
1b	Informalisering van het rouwen	191
2	De dood van onbekenden	196
3	Het anatomisch practicum	197
3a	Afweer	199
3b	Tekenen van verandering	201
3c	Medische tradities	203
ix	sterven en voortleven in nederland vanaf 1930; de regulering van macht en emoties aan het levenseinde	208
1	De periode van de ‘gewijde leugen’: 1930-1950	209
2	De periode van overgang: 1955-1965	214
2a	Het medisch regime	215
2b	Sterven	218
3	De periode na 1970: emancipatie van stervenden	221

 

 

[pagina 8]

3a	Het medisch regime	221
3b	Sterven	224
4	Discussie	226
5	Epiloog: veranderingen op langere termijn in de houding tegenover het sterven	231
x	informalisering en het nederlandse vorstenhuis in de twintigste eeuw	234
1a	Voorbestemming en zelfbestemming; druk en verdrukking	234
1b	Persoon en functie; privé en openbaar	240
1c	De dubbele functie van privacy	242
1d	Privacy en het dramaturgisch perspectief	243
2	Vorstelijk gedrag in een fase van formalisering; twee kwesties	247
2a	De ‘Ongehuwde-Partnerskwestie’	248
2b	De kwestie Mevrouw-Majesteit	252
3	Vorstelijk gedrag in het proces van informalisering	254
4	Slot	255
xi	informalisering en sociale stratificatie in mondiaal perspectief	257
1	Groeit de kloof tussen arme en rijke landen?	258
2	Toenemende concurrentie, concentratie en vervlechting	262
3	Convergentie en divergentie; het voorbeeld van Oost-Europa	266
4	Politieke vertegenwoordiging en politieke onafhankelijkheid; een vergelijking	268
5	De nadagen van de ‘Anti-Koloniale Revolutie’	271
6	De problemen van bevolkingsgroei, schuldenlast en westerse invloed	272
7	Slot: een realistisch ideaal	280
	noten	281
	literatuur	298
	summary	307