Tusschen servet en tafellaken. Gezellige praatjes met onze Hollandsche jongens

[p. 209]

Hoofdstuk XIX.
Op eigen wieken.

My boy, the unwelcome hour is come,
And thou, transplanted from thy genial home
Must find a colder soil, a bleaker air,
And trust for safety to a stranger's care.

Cowper.

De beroemde Trebonies, Luther's schoolmeester, was gewoon zijn hoed af te nemen, als hij de school binnentrad.

‘Ik groet,’ placht hij te zeggen, als iemand hem van die gewoonte verklaring vroeg, ‘de ministers, raadsheeren, dokters en advocaten, die uit deze school zullen voortkomen.’

Een school moet men als een gewijde plaats beschouwen, want dáár worden verstand en hart gevormd van het geslacht, dat spoedig toongeven en heerschen zal.

Een gewichtige dag in het leven van ieder

[p. 210]

kind is die, waarop het voor het eerst naar school gaat. Nog veel gewichtiger is de dag, wanneer de knaap voor het eerst het ouderlijk huis verlaat.

Een goed kostschoolhouder of wie ook, die vreemde knapen onder zijne hoede krijgt, verplaatst zich in den toestand van den eenzame, die door zijne medeleerlingen wordt aangegaapt en ver is van allen, die hem liefhebben. Op zulk een oogenblik van verlatenheid kan hij zich soms reeds voorgoed de genegenheid en achting van een leerling verzekeren. Zeker beroemd man vertelt van zijne ontvangst op de kostschool het volgende: ‘Ik weet niet hoe mijnheer T. met andere jongens deed, die op school kwamen; maar wat mij betreft, ik zal nooit den indruk vergeten, die zijne ontvangst op mij maakte.

Op bijna plechtigen toon zeide hij tot mijn vader: ‘De jongen is rijkelijk jong om op zulk een groote school geplaatst te worden. Er is hier veel kwaad,.... kwaad wordt spoedig aangeleerd.’

[p. 211]

Hierop wendde hij zich tot mij en legde langzaam en peinzend de hand op mijn hoofd. Het is mij of ik den druk van die hand nog voel.

‘Kun je Neen zeggen?’ vroeg hij. ‘Kun je Neen zeggen als groote jongens willen, dat je verkeerde dingen doen zult?’

Hij wachtte niet op antwoord, maar vervolgde, terwijl hij mij met de grootste vriendelijkheid aanzag op bijna teederen toon: ‘God beware je, beste jongen, God helpe je om rein te blijven en waar!’

Het is voor niemand wenschelijk altijd thuis te blijven, maar iedere jonge man, die het ouderlijk huis verlaat, bedenke wèl, dat hij van nu aan door tallooze verzoekingen omringd is, en iedere man van ervaring zal, als hij een knaap voor altijd het ouderlijk huis ziet verlaten, die stille bede vol vrees herhalen: ‘God helpe je om rein te blijven en waar!’

Ziehier een der anecdoten, die er over den slag bij Waterloo in omloop zij.

[p. 212]

Een zeker regiment had veel te lijden van het vijandelijk vuur. Wellington, die merkte dat de moed het arme gedunde troepje ging begeven, reed er op af en riep de soldaten toe: ‘Volhouden, jongens! Laat je niet de baas worden! Wat zouden ze thuis wel van je zeggen!’

Het was een beroep op den moed en de vaderlandsliefde zijner soldaten. Het oog van hun vaderland was op hen gevestigd, zoo herinnerde hij hen. Onverschillig of zij aangevallen werden door het paardenvolk of gedund door het kanon, zij mochten niet terugdeinzen. Volhouden!

De jongen, die de veilige, behaaglijke schuilplaats van het ouderlijke dak vaarwel heeft moeten zeggen en blootstaat aan de verleidingen en moeilijkheden van het op eigen beenen staan, ook hem roepen we toe: ‘Volhouden! Laat je niet de baas worden! Wat zouden ze thuis wel van je zeggen!’

De jonge man, die zich in een ver land bevindt onder den invloed van een afmattend klimaat en onder menschen, die een andere taal

[p. 213]

spreken, is dikwijls in de verzoeking te denken dat het er niet op aan komt, hoe hij zich dáár gedraagt. En toch komt dat er wel degelijk op aan! Hij is in die streken de vertegenwoordiger van zijn volk, van zijn ouderlijk huis, van zijn heele geslacht, en als hij zich onwaardig gedraagt, wat zal men dan wel denken van dat Holland, waar hij thuis behoort, van de ouders, die hem hebben gevormd, van het geslacht, welks naam hij draagt!

Toen Stanley op zijn tocht om Livingstone te zoeken met Koning Mtesa in aanraking kwam, besloot hij dezen vorst tot het Christendom te bekeeren. Tot antwoord verzocht de Koning den Engelschman om ten aanzien van den verzamelden harem een proef af te leggen van zijne bedrevenheid in het schieten.

Op een rotspunt, ongeveer honderd ellen van daar, lag een jonge krokodil te slapen.

‘Kom, Stanley,’ zeide Mtesa, ‘toon nu eens aan mijne vrouwen hoe de blanken schieten’

‘Het was geen kleinigheid,’ zei Stanley later ‘om op dat oogenblik al de zonen van Japhet

[p. 214]

op waardige wijze te vertegenwoordigen: maar dank zij den bijstand van een onzichtbare macht, of van een gelukkig toeval - op een afstand van honderd el raakte ik met een kogel van drie ons den kop van den krokodil, en leverde hierdoor het afdoend bewijs, dat alle blanken voortreffelijke schutters zijn.’

Zoo vertegenwoordigen wij allen een zekeren stand, een beroep, een volk, een geslacht, en de wijze, waarop wij leven, bepaalt het oordeel der menschen over de plaats en het huis, waar wij vandaan komen.

Onder de zwarten moeten wij toonen, hoe de blanken schieten.

Met bezorgdheid denken wij onwillekeurig aan den jeugdigen klerk, den onervaren bediende, den cadet, den adelborst, den soldaat, die ver van huis op eigen beenen staan moeten in vreemde omgeving. Verleiding van allerlei aard staat hen daar te wachten. Toch zal hij ze allen het hoofd kunnen bieden, als hij maar niet vergeet dat hij zelfs in de eenzaamheid eener vreemde stad niet onop-

[p. 215]

gemerkt is, maar dat de oogen zijner ouders, zijner broeders en zusters, ja van allen, die hem liefhebben, op hem gevestigd zijn. Wat zouden ze wel zeggen, als hij niet kon ‘volhouden,’ - als hij zich ‘de baas liet worden!’