Mijn vertelselboek. Deel 1

[p. 128]

Jan Lens.

Negen sloeg de klok. Het gejoel voor de dorpsschool hield op; de meisjes rolden haar springtouwen op, de jongens staken tollen en knikkers in den zak, en allen gingen naar binnen.

De beide schooldeuren hadden reeds eenigen tijd opengestaan, maar het mooie weer had iedereen overgehaald, zoolang mogelijk buiten te blijven. Maar nu mocht het niet langer: de klok sloeg negen en de meester stond buiten bij de deur, om enkele achterblijvers tot wat spoed aan te sporen.

Veel laatkomers waren er nooit. De school was voor bijna allen een prettige plaats en de oude meester, een man dicht bij de zestig, was geliefd bij oud en jong.

Vijf minuten over negen klonk de bel, die boven op het schooldak stond, en de deuren werden gesloten. Het werk zou beginnen, toen - ouder gewoonte - de meester aan de leerlingen der hoogste klasse vroeg, wie spaarcenten bij zich had.

Sedert eenigen tijd was op de school een bak ge-

[p. 129]

plaatst, verdeeld in veertig afzonderlijke hokjes. In het deksel waren veertig gleufjes, en bij elk gleufje stond een nummer. Nu had elk kind zijn eigen nummer. Wat dus gespaard moest worden, ging door het gleufje en kwam terecht in een bakje, op welks bodem hetzelfde nummer stond. Werd dan bij het einde der maand het deksel van de groote doos opengemaakt, dan kon de meester gemakkelijk zien, hoeveel ieder gespaard had.

De meeste kinderen tastten met de hand in den zak, verlieten hun plaats en deden het eigenaardig geluid hooren, dat tegen elkander klinkend geld altijd doet ontstaan.

Alleen Jan Lens bleef zitten, ofschoon hij ook de hand in den zak had gestoken. Wel was hij reeds twee keer gaan staan, maar telkens kreeg hij een kleur tot achter de ooren, en hij durfde blijkbaar de bank niet verlaten.

Meester zag het wel en hij begreep zeer goed, dat er iets niet in den haak was, maar hij Vroeg of zeide niets en wachtte bedaard af, wat Jan doen zou....

‘Allen klaar?’ klonk het eindelijk. ‘Niemand van morgen meer wat in te brengen? Dan gaan wij aan ons werk.’

Daar staat Jan weer op; nogmaals gaat de hand in den zak, reeds is het eene been uit de bank; maar weer krijgt hij een kleur en met tranen in de oogen gaat hij andermaal zitten. Zijn medeleerlingen bemerken nu ook, dat er met Jan iets gaande is, doch meester snijdt hun den pas af, iets te vragen. Oogen-

[p. 130]

blikkelijk wordt er met werken begonnen en weldra weet meester hen zoo te boeien, dat iedereen het voorval met Jan vergeet, behalve meester zelf en - Jan.

Jan kon het den geheelen morgen niet vergeten, dat was duidelijk aan zijn werk te zien. Geen enkel goed antwoord gaf hij, als het zijn beurt was; geen som was er goed en toen er op het schrift geschreven werd, stonden zijn letters te beven, alsof zij de koorts hadden. Wat duurde die schooltijd lang! Zonder, dat hij het zelf wist, gleed Jan's hand telkens in den zak, en alsof het daarin geborgen stukje geld hem brandde, telkens haalde hij de hand even vlug terug, als zij naar binnen gegleden was.

Eindelijk gingen de schooldeuren open en gaf meester bevel, naar huis te gaan. Volgens gewoonte stond meester bij de deur; de meisjes, die altijd eerst weggingen, gaven hem de hand, de jongens groetten beleefd met de pet.

De laatste, die wegging, was Jan. Hij wilde blijkbaar zijn makkers ontwijken en had daarom wat getalmd met het opbergen van zijn werk. Nu, dat plannetje gelukte best. Toen hij uit het lokaal in de gang kwam, zag hij alleen den meester; de kinderen waren allen weg.

Was de meester ook maar weg geweest! O, wat zag Jan er tegen op, hem voorbij te loopen! Maar het moest toch. Meester stond bedaard te wachten, tot Jan weg zou zijn; dan kon hij de deur sluiten en zelf ook naar huis gaan. Na eenig treuzelen be-

[p. 131]

sloot Jan, de stoute schoenen aan te trekken, en te trachten zich goed te houden. Hij zou zijn best doen, meester voorbij te gaan, zooals hij dat elken dag deed. Het speet hem nu wezenlijk, dat hij maar niet met de andere kinderen gelijk was gegaan. Maar, dat was nu te laat. Vooruit dus maar!

Meester zag hem aankomen en - alsof hij niets bemerkt had, vroeg hij: ‘Wat ben je laat, Jan! Zoek je iets?’

Ondertusschen had meester Jan de hand toegestoken en onwillekeurig had Jan de zijne er in gelegd. Nu, dat was wel meer gebeurd en niet alleen met Jan; verreweg de meeste scholieren stonden met den meester op zulk een goeden voet, dat ieder hem gaarne de hand drukte. Maar nu was het Jan, of meester's hand geheel anders drukte; hij durfde niet opzien, nam met de vrije hand de pet van het hoofd en deed, alsof hij wou voortloopen. Maar de groote hand liet niet zoo gauw los, en Jan gevoelde, al zag hij het niet, dat meester's oogen op hem rustten.

Op eens barst Jan in luid snikken uit en in plaats van moeite te doen, los te komen, vlijde hij het hoofd tegen meester's arm aan.

‘Laten wij even in de school teruggaan, Jan. Je hebt mij zeker iets te vertellen, niet waar?’

En toen meester en Jan op een bank in de school zaten, vertelde Jan alles. Gisteren had hij een boodschap gedaan voor moeder en in den winkel een kwartje teruggekregen. Toen hij daarmede thuis kwam, was er iemand met moeder in gesprek, zoodat er

[p. 132]

geen gelegenheid was, het kwartje terug te geven. En toen hij nu van morgen bij het opstaan het kwartje nog in den zak voelde, bekroop hem de lust, dat in de schoolspaarbank te bezorgen; hij spaarde nooit, dan een paar centen tegelijk en andere kinderen veel meer.

Hier zweeg Jan, en meester had tot zijn vreugde opgemerkt, dat alles eerlijk verteld was.

‘Wel, jongen! wat heb je een kwaden morgen gehad; ik dacht wel, dat er iets aan haperde, maar zoo erg had ik het mij niet voorgesteld. Gelukkig, dat het zoo is afgeloopen; je hebt je goed gehouden en dat geeft mij moed, dat je het voortaan niet meer zoover zult laten komen. Gevoel je weer neiging tot oneerlijkheid, denk dan aan de benauwde uren, hedenmorgen doorgebracht, en ik ben zeker, dat je nooit meer zulke onaangename oogenblikken zult hebben.’

Jan gevoelde zich al heel wat kalmer, maar toch was er nog iets, dat hem benauwde. Meester scheen dat te raden en zei daarom: ‘Nu je alles zoo eerlijk aan mij hebt verteld, zal het je minder moeite kosten, straks aan moeder het kwartje terug te geven.’

‘Moet ik moeder ook alles zeggen, meester?’ klonk het met een benauwde stem.

‘Zeker, Jan! Dat moet; en al gevoel ik, hoe onaangenaam dat voor je is, je moogt er je niet aan onttrekken,’

Weer barstte Jan in tranen uit.

‘Hoor eens, jongen! ga nu gauw naar huis en kom dan van middag zoo spoedig mogelijk terug. Dan

[p. 133]

kun je mij voor schooltijd nog vertellen, hoe het is afgeloopen. Ik ben daar heel nieuwsgierig naar.’

En Jan ging. Thuis gekomen vond hij moeder alleen: vader was uit de stad en broertjes of zusjes had Jan niet.

‘Wat kom je laat, Jan! Heb je moeten nablijven? - - - Nu, mag ik het niet weten? - Maar wat is dat, heb je zoo geschreid? Kom eens hier, wat is er gebeurd?’

Maar Jan kon geen woord uitbrengen. Nadat moeder hem eens had laten drinken en zijn hoofd flink had nat gemaakt, haalde Jan het verleidelijke kwartje uit den zak en vertelde hij alles even nauwkeurig, als hij het aan meester had gedaan.

Waren zijn tranen ondertusschen opgedroogd moeder's oogen werden vochtig en toen Jan ophield met vertellen, greep moeder zijn hoofd tusschen haar handen, keek hem flink in het gelaat en drukte hem toen een warmen kus op den mond, die zoo eerlijk had verteld, wat booze gedachten dien morgen bij hem opgekomen waren.

‘Kom jongen! gauw nu wat eten. Ik ben zoo blij, alsof ik, ik weet niet wat, gekregen heb. En ik heb ook veel gekregen. Mijn eenige jongen, mijn Jan, die van morgen op het punt stond, het goede pad te verlaten, is uit eigen beweging gelukkig nog intijds teruggekeerd. Kind! je weet niet, hoe gelukkig ik ben.’

Hand in hand zaten moeder en Jan even later een boterham te eten. Intusschen had hij verteld, welke

[p. 134]

belofte hij meester gedaan had en dat hij die gaarne houden wou. Was hij dus later thuis gekomen, toch ging hij vroeger dan gewoonlijk weder naar school.

In de verte zag hij reeds, dat meester hem wachtte, bedaard voor de school heen en weer loopende. Toen hij Jan zag, ging hij bij de deur staan, en even later zaten zij samen weer op dezelfde bank als toen de ochtendschooltijd geëindigd was. Nu kostte het meester geen moeite, Jan aan het praten te krijgen en vier oogen straalden zóó van genoegen, dat men niet zeggen kon, wie van hen beiden de blijdste was.

De laatste werkzaamheid dien middag was het maken van een kleinschrift. Als voorbeeld schreef meesster op het bord:

Die zich zelven bedwingt, is sterker, dan die zeven steden inneemt.

W. Brouwer.