Verbroken cirkel

[p. 94]

2

Rolf raakte niet uitgekeken op de binnenstad van Rotterdam. Was er dan zoveel veranderd? Het leek wel of hij in geen jaren uit was geweest. Terwijl hij met zijn handen in zijn zakken langs de Lijnbaan liep, dacht hij aan de tijd toen deze stad nog de bijnaam ‘spookstad’ had. Nu was er zoveel veranderd. Er was zoveel leven in de Binnenweg, de Coolsingel nou, noem maar op. En het verkeer naar Rotterdam-Zuid was sinds de ingebruikname van de metro intensiever geworden.

Er waren ontzettend veel buitenlanders. De Kruiskade was het trefpunt geworden van Surinamers. Na jaren hard werken was het nog geen enkele Surinaamse vereniging gelukt een behoorlijk ontmoetingscentrum voor haar leden te vinden. De vreemdelingen die geen Nederlands paspoort hadden, ging het beter. Die hadden zonder uitzondering allemaal een trefcentrum. De Surinamer met zijn Nederlands paspoort moest het maar zelf uitzoeken. De Kruiskade, daar werden de zestienjarige Surinaamse jongens opgevangen door oudere vrienden of kennissen. Met hun Zuidamerikaanse flair vielen ze niet alleen op bij de meisjes, maar ook bij de volwassen Nederlander die dat springerige en luidruchtige van deze jongens zag als een provocerende houding. Rolf stapte een café binnen. Het bleek een tent te zijn die veel bezocht werd door kleurlingen. Overal zaten of hingen de mannen druk pratend over hun pils gebogen. Enkele louche figuren keken met gefronst voorhoofd op toen zij Rolf binnen zagen komen. Ze kenden hem niet. Hij had al jaren geen bezoek meer gebracht aan een café. Een dronken blanke zeeman, kennelijk een Duitser, zat wat ondefinieerbare klanken uit zijn keel te stoten, daarbij deinend als een schip bij stormweer. De soulmuziek scheen haar uitwerking niet te missen op de bruine mannen. Hier en daar zat er één schijnbewegingen te maken met zijn hoofd terwijl een ander het kokhalzen van een kip imiteerde. De weezoete tabakslucht die hem zeer verdacht voorkwam, vulde het vertrek en noopte Rolf tot hoesten. Iemand keek verstoord op van zijn kaartspel en bromde iets tegen zijn buurman. Die keek ook op maar maakte

[p. 95]

een beweging met zijn hoofd alsof hij wilde zeggen: ‘Onbelangrijk man, die vormt geen gevaar’

Iedereen scheen elkaar te kennen in dit café. Rolf was nauwelijks aan zijn borrel begonnen of een Hollander met een vilten hoed op kwam het café binnen. Hij bestelde een pils en vroeg de barman daarna over een nichtje dat al enkele weken zoek was en dat nogal van avontuurtjes hield. Ze was pas zestien dus maakte hij zich zorgen over haar. Had de kelner haar wel eens gezien, eventueel in gezelschap van één zijner klanten? De man haalde een foto te voorschijn en liet die aan de man achter de tapkast zien. Die schudde ontkennend het hoofd en beperkte zich tot die beweging, waarbij zijn ogen de vragensteller wantrouwig opnamen. Een lange Surinamer, die Rolf op ongeveer vijftig schatte kwam naderbij en sprak met een Rotterdams accent: ‘Hé, jij bent toch geen juut hé?’

‘Ach, neen man, dat ben ik niet. Ik zoek alleen maar mijn nicht.’ ‘Zo, zoek jij je nicht? Waarom doet de vader dat dan niet? Of de politie? Denk erom man, mij ga je niet bedotten. Jute motte we hier nie. Als je vrage begint te stellen dan is het niet gezond, snappie?’

De Hollander bestelde twee glazen bier en bood de vijftiger eentje aan. Die werd meteen vriendelijker en ging erbij zitten. ‘Ja, zie je,’ begon de man weer, ‘ik ben zowat dertig jaar in Nederland. Aanvankelijk zat ik in Amsterdam maar later werd het mij daar te druk en zocht ik Rotterdam op. Man, ik heb nog de tijd meegemaakt toen deze stad gezelliger was als Amsterdam. Weet je nog, de Passage op de Coolsingel, al die cafés met accordeons. Moet je nu eens zien, zo is het toch niks meer? Vroeger waren wij Surinamers in. Ik heb in Indië gediend. Nou, toen ik hier kwam, werd ik gewoon op handen gedragen. Aan elke vinger had ik een meisie. Maar nu, o jô, ze motte ons niet meer. Er zijn er teveel. Ze moesten ze tege houwe. Stopzette de hele zaak. Hadde wij die er al zitten geen last. Pak er ook één van mij man.’

‘Astublieft,’ antwoordde de andere.

‘Toch is het zo kwaad nog niet meneer, gaat u maar eens na, kort na de oorlog was het hier ook niet zo best. Ik geef toe, gezellig was het er maar zoals je nu een geregelde boterham hebt, dat was vroeger niet zo. En zoals die jongelui tegenwoordig met geld smijten. Man, sparen is er niet meer bij.’ De kelner schonk ze op verzoek van Rolf nog wat in en het gesprek werd toen met meer enthousiasme voorgezet. Na enige tijd vond Rolf het welletjes. Hij

[p. 96]

rekende af en liep weg. Het was al laat en hij wilde zijn avondje uit met een wandelingetje langs de Binnenweg beëindigen. Zijn vrouw logeerde bij haar familie in Amsterdam. Daarom had hij besloten zijn vrijgezellenavond maar eens flink te vieren door de binnenstad in te gaan en herinneringen aan vroeger op te roepen. Nog zag hij de forsgebouwde kerel voor zich die hem hier op de Kruiskade jaren geleden een biertje had aangeboden. De man had hem daarna gevraagd waar hij vandaan kwam. Hij had hem fijn te woord gestaan maar die Hollander had het niet kunnen laten hem te beledigen. Eigenlijk was er niets veranderd. Neen, men bleef hem beschouwen als een vreemdeling, een gastarbeider. Want dat hij voor de klas stond was natuurlijk het laatste wat men zich van hem zou kunnen voorstellen. Hij was en bleef anders. Op zijn voorhoofd stond ook niet geschreven dat hij geschoold was en dat hij bovendien de neiging had om ieder mens even hoog aan te slaan. Hij bekeek de etalages maar die konden hem niet boeien. Hij had een vrouw. Hij had kinderen. Het was niet nodig dat hij op straat bleef slenteren. Dat kon hij nu overlaten aan de jongere vrijgezellen die nog erg enthousiast konden zijn over alles wat ze zagen. Voor hen had het bruisende nachtleven nog zin. Zij konden nog blij en verrast opkijken als ze in een of andere hoerentent door een ‘vlinder’ werden aangepapt, niet wetend dat het geen teken van liefde of zelfs maar van sympathie was, maar dat het enkel om de poen ging. Arme jongens, dacht Rolf. Hij liep een sexshop voorbij. Die waren zo'n zeven jaar geleden ook nog niet in Rotterdam, dacht hij. Hoe vaak had hij met zijn vrienden pornoboekjes bekeken. Louter uit nieuwsgierigheid en omdat je zulke dingen in Suriname nooit te zien kreeg. Preutse Suriname. Zo in het openbaar sexartikelen te koop zetten, neen, daarvoor was zijn land nog niet rijp. En dat was maar goed ook, dacht hij. Het viel Rolf op dat er ontzettend veel taxi's op de weg waren. Ze reden allemaal de richting van de Binnenweg op. Vreemd, dacht hij. Zou er iets aan de hand zijn? Hij begon de richting te volgen die de wagens opgingen. De drukte werd steeds groter. Op een gegeven ogenblik was er zelfs een opstopping. De auto's reden niet meer. Iedereen stapte uit. Mensen met fototoestellen lieten hun auto in de steek en holden verder. Er klonk een vreselijk gegil. Iemand met een bruine huidskleur struikelde. Er werd geslagen. Er werd geschopt. Rolf kon zijn ogen niet geloven. Daar werd een neger mishandeld, vlak voor zijn ogen! De man werd met allerlei voorwerpen in elkaar getimmerd. Een donkere

[p. 97]

vrouw die er dichtbij stond, kreeg een klap op haar hoofd en zakte schreeuwend door haar knieën. Politiemannen snelden nabij en leverden nu slag tegen de mannen in uniform die taxichauffeurs bleken te zijn. Nu pas werd het een beetje duidelijk voor Rolf. Kennelijk hadden deze mannen het op negers gemunt. Hij zag in dat er iets afschuwelijks aan het gebeuren ging en zette het op een lopen. Maar ver kwam hij niet. Iemand, zomaar iemand, schreeuwde: ‘Hé jongens, daar heb je er nog één. Pak 'm. Snij hem godverdomme z'n kelére keel af. Het is vanavond godverdomme afgelopen met de nikkers, pak 'm zeg ik jullie.’ Rolf zag geen mensen meer. Hij zag alleen de uniformen. De donkere petten en pakken. Hij werd paniekerig. Hier was een enorm grote vergissing in het spel. Hij had zich altijd gedragen in deze stad. Geen moeilijkheden met wie dan ook. Kon men dan niet aan hem zien dat hij onschuldig was? Hij hoorde niet bij een of andere losgeslagen groep kleurlingen. God, hij had niets gedaan, hij was leraar, hij was intellectueel. Hij bemoeide zich nooit ergens mee. Hij had alles afgezworen wat hem in contact zou kunnen brengen met schoften. Rolf holde als een bezetene. ‘Trap die vuile nikker in mekaar jongens, kom dan pak hem. We zullen die apen eens mores leren vanavond.’ De man die het dichtst bij hem was bleef de anderen maar aanvuren. Rolf voelde zich helemaal in de steek gelaten. Geen voorbijganger die een hand uitstak om hem te helpen. Integendeel. Hij was niet de enige die liep. Krijsend en wild uit hun ogen kijkend, stormden de chauffeurs op alles wat zwart of bruin was. De eerste klap bereikte Rolf. De man had hem met een ploertendoder op de schouder geraakt. Een verschrikkelijke pijn schoot door zijn lichaam. De tweede slag ontdook hij. Hij gaf zijn aanvaller een trap, maar de andere achtervolgers hadden hem ingehaald en hij zag geen kans meer om zich te verdedigen. Toen hij paardengetrappel hoorde en een van de mannen ‘smerissen!’ hoorde roepen, slaakte hij een zucht van opluchting. Hij zag de agenten flinke klappen uitdelen. De wrede achtervolging was afgelopen. Nog wankelend van vermoeidheid, strompelde hij verder en zorgde ervoor zo gauw mogelijk uit de buurt te komen. Thuis aangekomen nam hij een fris bad en ging toen wat eten. Direct daarna pakte hij de telefoon en belde de voorzitter op van de vereniging voor Surinamers te Rotterdam. Toen hij na enkele seconden geen gehoor kreeg, legde hij de hoorn weer op de haak. ‘Wat geeft het,’ mompelde hij, ‘het is toch al gebeurd. Overmorgen zal ik de krant wel lezen. Jezus, wat heb ik mij in de Neder-

[p. 98]

lander vergist.’ Onwillekeurig moest Rolf aan Miep denken. Wat had ze ook weer allemaal gezegd? ‘Ik kan me niet voorstellen dat ze een buitenlander hier als leraar kunnen accepteren en liefst als leraar Nederlands. Je hebt een fijne baan, Rolf... In mooie auto's rondrijden...’

Het duizelde Rolf voor de ogen. Hij had het zien aankomen. Verdomme! Hij had het zien aankomen. Was er niet zo'n actie van de bewoners van de oude wijken op de televisie geweest? Wat had men allemaal niet over buitenlanders gezegd? En die magere vent, wat had hij openlijk over de Surinamers en de Antillianen gezegd? Had hij ze niet uitgedaagd op de wijkbijeenkomst te komen en hun gezichten te laten zien? Hij had ze uitgemaakt voor schurken die de oude wijken onveilig maken. Had iemand hem tegengesproken? Had een of andere Surinaamse vereniging tegen deze uitlatingen geprotesteerd? Verdomme! Het Nederlandse volk was verziekt. Verziekt door de pers, door de televisie en door iedereen die het zich niet kan voorstellen dat de Surinamer in feite juist sociaal is. Al piekerend viel Rolf in slaap. Voor het eerst na jaren schrok hij telkens wakker en droomde hij over allerlei monsterachtige wezens, die hem van alle kanten tegelijk uit elkaar probeerden te rukken. Telkens gaf hij toe aan de rukjes, om zodoende de pijn te verzachten, maar doordat de folteringen tegelijkertijd plaatsvonden, had hij geen kans de pijn te ontlopen en werd hij slechts bevrijd door wakker te worden.