Verbroken cirkel

[p. 85]

Deel II

[p. 87]

1

In zijn studeerkamer zat Rolf een foto-album te bekijken. Aan de muur hing een zelfportret dat hij gemaakt had. Daaronder stonden de studieboeken in keurige rijen. Het bureau dat hij van een voddenboer gekocht had vertoonde enkele krassen. Die waren aangebracht door zijn zoon en zijn dochter. Rolf keek op naar zijn portret aan de muur. ‘Fijne tijd,’ dacht hij hardop. ‘Eigenlijk ook een goed beroerde tijd.’

Zijn gedachten gingen terug naar de dagen toen hij op kamers woonde. Het avontuur met Miep was onvergetelijk. Nu was hij getrouwd. Ze was een Surinaamse. Hij had eigenlijk niet gedacht dat hij een Surinaamse zou trouwen. Neen, dat had hij zeker niet gedacht. Ze was een fijne vrouw, die Betsy, een heel fijne vrouw. Ze had zijn leven veranderd. Het was een hele tijd bergafwaarts gegaan met hem. Zijn studie economie was volkomen mislukt. Op aandringen van Betsy was hij op tijd van studierichting veranderd en nu kon hij zich met trots leraar Nederlands noemen. Hij had een goede baan op een mavo-school.

Gerrit was leraar geschiedenis. Eddie was afgestudeerd. Hij woonde in Suriname.

Helaas was zijn huwelijk stukgelopen. Zijn vrouw die hij ergens in Duitsland ontmoet had, was naar haar land teruggekeerd. Hendrik was met een Indische getrouwd, dat lag echt in zijn aard. Hij had altijd van die exotische types gehouden. Nu en dan bracht hij met zijn wederhelft een bezoek aan Rolf en soms nodigde hij deze uit om babi pangan, nasi goreng of bami te eten. Max was hetzelfde gebleven. De onverstoorbare, quasi-nonchalante filosoof en weldoener. Hij had de functie aangeboden gekregen van voorzitter van een bekende Surinaamse vereniging maar had die niet aanvaard. Bescheiden als hij was, voelde hij zich niet geschikt voor deze functie. Van de tientallen jongens die met Rolf hadden samengereisd aan boord van de Askania, zag hij nog maar een handjevol. Sommigen waren als afgestudeerden teruggekeerd, maar de meesten waren of in Nederland blijven hangen, of ze zaten in Duitsland tijdschriften te verkopen om zodoende aan de

[p. 88]

kost te komen, een bezigheid die overigens steeds minder opleverde sedert er via radio en t.v. zoveel tegen het kopen aan de deur werd gewaarschuwd.

Rolf wierp een blik op de Surinaamse kranten die hij maandelijks van zijn moeder kreeg. Wat had er niet allemaal in Suriname plaatsgevonden? Pengel was afgetreden. De grote Hindoegroep was nu aan de macht. Hoelang waren de Creolen niet bang geweest, dat de Hindoestanen het in Suriname voor het zeggen zouden hebben? Nu was het zover. Rolf vroeg zich af hoe de jeugd het eigenlijk opvatte. Zei het hun iets of vonden ze het gewoon dat nu de Hindoestanen de baas waren? Vijftien jaar geleden had dit beslist geleid tot een burgeroorlog. Duidelijk was het dat de tijden in Suriname veranderd waren. Hij wist niet wat hij ervan moest denken. Als Surinamer wilde hij natuurlijk vrede in zijn land.

Het was november. Buiten was de duisternis al ingevallen. Rolf hoorde de wind gieren door de naden onder het raam. Hij wierp een blik naar buiten. Je zag niemand op straat. Nu en dan doemden twee wazige lichten op tussen de mistige huizenblokken. Hij schoof het gordijn weer dicht, zette de kachel lager en boog zich over de schriften van zijn leerlingen. Nauwelijks was hij met de correctie begonnen of hij hoorde de telefoon rinkelen. Hij hoorde de stem van zijn vrouw. Rolf legde zijn pen neer en luisterde aandachtig. Zijn vrouw liep naar zijn kamer toe. Vlug pakte hij de pen weer op en deed alsof hij schreef. Toen ze naast hem stond, legde hij de pen neer en keek quasi verstoord op.

‘Telefoon voor jou schat, ik heb gezegd dat je er bent.’

‘Bekende?’ informeerde Rolf.

‘Ze zei dat ze een bekende is.’

Rolf liep naar de achterkamer en nam de telefoon op.

‘Ja?’

‘Hallo Rolf, herken je mijn stem?’ klonk het aan de andere kant van de lijn. Rolf dacht na.

‘Neen, ik kan u echt niet thuisbrengen!’ antwoordde hij nadenkend.

‘O Rolfje, je spreekt tot Miep, vergeten?’

Rolf was sprakeloos. Dit had hij niet verwacht. Na al die jaren haalde Miep het nu in haar hoofd om hem op te bellen? Wat zou haar ertoe gebracht hebben? Hij deed zijn best zo enthousiast mogelijk te klinken.

[p. 89]

‘Nee maar, het kan toch niet waar zijn? Hoe is het? Woon je nog altijd in het huis waar je me had opgevangen?’

‘Nog altijd liefje, nog altijd.’

‘Het is wel een tijd geleden, hé?’

‘O, praat me daar niet over. Ik had gedacht dat je me zo nu en dan zou komen opzoeken.’

‘Ach, je weet hoe dat gaat, ik heb het altijd zo druk en je begrijpt wel, dat ik me liever niet in die buurt laat zien sinds het geval met Eddie.’

‘Flauwekul jô, mijn man en ik zijn al lang weer bij mekaar, die goede ouwe bok. En wat jullie betreft, ik geloof niet dat hij jullie een kwaad hart toedraagt hoor. Hij is het voorval allang vergeten. Ik zorg ervoor geen kostgangers meer op na te houden. Tja Rolfje, we worden een stukkie ouder hé?’

Betsy kwam de kamer binnen, haalde wat uit de kast en verliet het vertrek weer.

‘En zie je de jongens nog?’ vroeg Rolf, alsof hij niet beter wist.

‘Neen, die zie ik nooit. Maar ik hoorde van de moeder van Hendrik dat je getrouwd bent, klopt het?’

‘Inderdaad, met een Surinaamse.’

‘Dan zal je nu toch wel in Nederland blijven, hé? Weet je nog, vroeger zei je me altijd dat je zo gauw mogelijk wilde terugkeren naar je land om je mensen van dienst te zijn. Heb je die idealen nog?’

Rolf keek beschaamd naar de vloer. Ze had gelijk. Hij was afgestudeerd maar hij zat hier nog. Waarom? Waarom in godsnaam? ‘Nou, Miep,’ sprak hij voorzichtig, ‘ergens heb je inderdaad gelijk. Ik blijf hier nog een paar jaar wonen, tot ik genoeg geld heb om mij in Suriname te vestigen.’

‘Rolf, ik geloof dat wij samen nog heel wat te bespreken hebben. Hoe zou je het vinden als ik mezelf eens uitnodigde bij jou op visite te komen? Dan kan ik gelijk kennis maken met je lieve vrouwtje. Akkoord? Goed, dan kom ik vrijdag aanstaande in de avonduren even langs. Zeg maar acht uur?’

Rolf schrok even van dit voorstel. Hij had Miep veel liever op straat ontmoet maar het was natuurlijk onmogelijk haar botweg te weigeren.

‘Goed,’ sprak hij op zachte toon, ‘tot vrijdag dan.’

Hij groette en legde de hoorn neer.

Betsy bracht hem een kopje thee en vroeg hem met wie hij zolang aan de telefoon was blijven kleven. Rolf zag geen kans leugentjes

[p. 90]

te verzinnen en vertelde zijn vrouw eerlijk dat zijn vroegere hospita op bezoek zou komen en dat ze een eenvoudige vrouw was die wel eens familiair kon doen. Dit zei hij haar natuurlijk om haar voor te bereiden op eventuele moeilijkheden.

‘Hoe is ze?’ informeerde Betsy.

‘Nou aardig, maar wel een tikkeltje nieuwsgierig hoor.’

‘Ik hou niet van nieuwsgierige mensen,’ merkte zijn vrouw op.

‘Ik trouwens ook niet, maar soms moet je zulke mensen goed houden. Deze vrouw heeft mij opgevangen toen ik in Nederland kwam. Ik mag haar dus niet vergeten.’

‘Als je het zo ziet...’ Betsy keerde zich om en verliet de kamer. Rolf glimlachte even. Toen slaakte hij een diepe zucht.

‘We leven toch in een moeilijke wereld,’ mompelde hij.

Miep hield zich aan haar afspraak. Klokslag acht uur belde ze aan. Ze groette Betsy en Rolf met kusjes op de wangen. Voor deze gelegenheid had ze een prachtige bontjas aan. Rolf hielp haar eruit en liet zijn blikken even glijden over de buitengewoon goedzittende rose jurk die ze aanhad. Ze was er niet ouder op geworden merkte Rolf. Alleen was ze een beetje afgeslankt en haar trekken waren nu duidelijker dan ooit te onderscheiden.

‘Eindelijk zien wij elkaar dan weer,’ sprak Miep nerveus.

De scherpe ogen van Rolf hadden al spoedig ontdekt dat zijn vroegere hospita een nieuwe gewoonte had aangeleerd. Ze wreef haar duim en wijsvinger over elkaar alsof ze steeds bezig was geld te tellen. Soms gaf een kleine verandering van schuifrichting een ander effect: je kreeg dan de indruk dat ze bezig was een zijden jurk te betasten. Grappig, dacht Rolf, maar tegelijkertijd vond hij het ook vreemd van zichzelf dat hij aandacht schonk aan zulke bijzonderheden.

Betsy ging tegenover de vrouw zitten, streek over haar kapsel en wierp haar hoofd achterover om hiermee de aandacht van Miep te trekken, die niet uitgekeken raakte op het goed ingerichte huis.

‘En woon je hier prettig?’ wendde deze zich nu tot Betsy.

‘Ja ik woon hier inderdaad gelukkig!’ antwoordde Betsy met iets te veel nadruk op het laatste woord. De overdreven reactie veroorzaakte bij Miep een ironische glimlach. ‘Ja, jullie zien er allebei zeer gelukkig uit!’ knikte ze instemmend.

‘Zet je even koffie?’ vroeg Rolf aan Betsy. Hij voelde de spanning in de kamer en probeerde er een uitlaat voor te vinden. Betsy stond op en verwijderde zich met slepende stappen. Rolf begreep

[p. 91]

haar tegenzin. Betsy wist haar ongenoegen maar al te goed tot uitdrukking te brengen, daarvoor was ze te veel een Surinaamse. Bovendien begrepen zij elkaar uitstekend. Rolf besloot dan ook geen gevaarlijke onderwerpen aan te snijden en begon oppervlakkig te kletsen over ditjes en datjes.

‘Heb jij de lucifers hier weggehaald?’ hoorde hij Betsy vragen. Rolf nam het doosje van de tafel en excuseerde zich terwijl hij naar de keuken liep. De gasaansteker is zeker niet goed genoeg, dacht hij geïrriteerd.

‘Moest je persé de lucifers hebben?’ snauwde hij zachtjes tegen zijn vrouw.

‘Wat kijkt die meid toch vreemd naar je!’ spoot zij onmiddellijk uit, nog voor hij goed uitgesproken was.

‘Het schijnt dat ze zich niet helemaal op haar gemak voelt.’

‘Wat had ze eigenlijk verwacht? Dacht ze soms een krot hier aan te treffen? Ik mag haar niet,’ ging Betsy fel door.

Rolf keek erg verontwaardigd.

‘Je wilt je wel een beetje beheersen hé?’ bromde hij tegen haar. ‘Je denkt toch niet dat je vriendelijk kijkt? Probeer maar liever een beetje anders te doen. Zo bederf je mijn hele avond. Tegen mijn gasten ben ik altijd beleefd, of het je nou bevalt of niet.’

Rolf wachtte niet op antwoord van zijn vrouw en liep naar het toilet om daar even tot rust te komen. Miep mocht vooral niet merken dat hij woorden had met zijn vrouw. Ondertussen zat Miep haar nagels te bestuderen. Toen zij Rolf hoorde naderen, stond ze op en liep naar het raam. Hij trof haar aan met haar rug naar hem toe gekeerd. ‘Geniet je van het uitzicht Miep?’ informeerde hij vriendelijk.

‘Neen, ik probeer mij jou alleen maar voor te stellen toen ik je voor het eerst zag.’ sprak ze bijna fluisterend.

‘Je was zo stil, zo onbeholpen en nu ik je na al die jaren weer zie, kan ik nog steeds niet wennen aan de veranderde situatie. Bevalt je werk je?’

‘O, prima,’ haastte hij zich te antwoorden, ‘soms een lastige jongen in de klas of een boze moeder die haar zoon liever geen strafregels ziet maken, maar verder heb ik het best naar mijn zin.’

‘De tijd die we samen hebben doorgebracht kan ik nog steeds niet vergeten Rolf,’ sprak ze nu met schorre stem. De brokkelige zin kwam er zo onbeholpen uit dat Rolf even medelijden met haar kreeg. Maar dat gevoel duurde niet lang. Hij weerstond de verleiding zich over te geven aan nostalgische bespiegelingen. Zijn blik

[p. 92]

vestigde zich daarom koel en strak op haar en hij sprak met nadruk, waarbij er over zijn bedoelingen geen twijfel kon rijzen: ‘Miep, wil je mij een groot genoegen doen? Laat asjeblieft het verleden rusten. Wij hebben er geen van beiden baat bij oude herinneringen op te rakelen. Ik ben nu getrouwd en ik leef gelukkig met mijn vrouw. Ik zou het graag zo willen houden.’

De verontwaardigde vrouw kreeg de kans niet hierop te reageren want Betsy kwam net aan met de koffie. Miep maakte van de laatste seconden vóór Betsy's komst gebruik en wierp Rolf zo'n nijdige blik toe dat deze er even van huiverde.

‘Je hebt een fijne baan Rolf,’ sprak Miep schor. ‘Ik kan me eigenlijk gewoon niet voorstellen dat ze een buitenlander hier op school kunnen accepteren als leraar en liefst van de Nederlandse taal. Tegenwoordig is ook alles mogelijk hè. Nederland is werkelijk een paradijs voor vreemdelingen. Ik ben wel benieuwd of wij Nederlanders ook zulke kansen krijgen in het buitenland.’

‘Nou Miep, genoeg hoor,’ beet Rolf terug. ‘Ze zijn nog altijd leidinggevende figuren in de onderontwikkelde gebieden. Dat is toch mooi, niet?’

‘Rolf, laten we eerlijk zijn. Jullie Surinamers worden hier in Nederland sterk bevoordeeld. Jullie komen hier met amper wat geld op zak en binnen enkele jaren spelen jullie het klaar mooie auto's te kopen, kleurentelevisies aan te schaffen, ja zelfs huizen op hypotheek te nemen en dat alles terwijl de Nederlanders in krotten zitten. En als jullie nu zoals de Turken en Marokkanen het land na een paar jaar verlieten dan was het nog te doen, maar neen, jullie beschouwen dit land als je vaderland en dat kunnen wij Nederlanders nou net niet hebben. Ja, let op, ik niet hoor, maar ik ken toch wel genoeg mensen die dat vervelend vinden. Het land wordt op die manier overvol en er wordt niets aan gedaan. Jij bent geslaagd, waarom ga je niet terug? Vind je het zo fijn in Nederland? Vind je ons nu echt zulke fijne lieve mensen? Ik dacht toch dat je vroeger heel andere gedachten koesterde ten opzichte van je land.’

Rolf had heel lang en geduldig naar Miep zitten luisteren en hij wist eigenlijk ook wel dat ze gedeeltelijk gelijk had maar hij had geen zin haar te antwoorden. Hij wist maar al te goed dat ze hem wilde tarten. Ze begon hem zo zoetjesaan te haten en daarom werd ze zo beledigend. Ze meende echter geen woord van wat ze allemaal zei. Haar woorden waren slechts de echo van wat ze elke dag in de oude wijken hoorde uitkraaien. Nog zag hij de dag voor

[p. 93]

zich toen ze hem smeekte in Nederland te blijven en haar als minnares te accepteren. Nog zag hij haar smekende ogen op zijn slanke middel gericht; haar sensuele lippen verlangend vochtig worden. Hij grinnikte. ‘Je zult wel weer gelijk hebben, Miep. Ik heb mijn diploma zomaar gekregen en ik heb geen haast terug te keren naar Suriname omdat ik ontzaglijk veel van Nederland houd en omdat ik in Suriname haast niets zal verdienen. Klopt het? Laten we dan asjeblieft over wat anders praten want ik heb nu echt geen zin in de politiek.’

Betsy zat zich ondertussen te ergeren en ze moest menigmaal haar ogen neerslaan voor Rolf die haar strak aankeek wanneer ze probeerde iets in te brengen. Hij kende zijn vrouw. Die was zeer fel en ze kon de scherpste opmerkingen plaatsen als ze boos werd. Rolf sneed enkele oppervlakkige onderwerpen aan en speelde het daardoor klaar de dames aan het woord te laten terwijl hij een plaatje opzette.

Miep werd rustiger. Ze begon zelfs vriendelijker te kijken. De Surinamer begreep het. Ze was weer zichzelf. Ze dacht nu niet meer aan vroeger. Betsy zou ze niet haten. Miep kon niet haten. Het enige wat ze niet kon, was Rolf vergeten. De lieve student van toen. Die fijne, zachte jongen die ze de geheimen van de liefde bij had gebracht. Ergens kon Rolf de triomfantelijke glimlach op haar lippen zien. Betsy zou ze blijven beschouwen als een kind. Een onschuldig kind dat geen inbreng mocht hebben. Een jonge vrouw die Rolf, haar Rolfje nooit zo goed zou begrijpen als zij. De problemen van de student had ze jaren van nabij meegemaakt. Hij had zijn hart zo vaak bij haar uitgestort. Ze had hem wegwijs gemaakt in dit vreemde land, zijn tweede vaderland.