Verbroken cirkel

[p. 61]

11

Rolf was bij een tante op visite. ‘Ay, mi pikin,’ sprak ze blij, ‘dus je bent in Suriname. Jammer dat je vader niet meer tot je heeft kunnen spreken. Wat ben jij toch veranderd. Holland mag je wel, geloof ik. Kijk hoe dik je geworden bent. Ga zo door mi boy, hou die bakra's goed. Die brengen je vooruit. Hier in Suriname gaat alles achteruit. De belasting wordt steeds hoger, alles wordt duurder en de salarissen blijven laag. Goed dat je op tijd bent weggegaan jongen, want hier zou je het niet ver brengen.’ Tante trok aan haar sigaar. Rolf grinnikte. Het beeld van de man die hij indertijd in Nederland in een café had ontmoet en die hem vrij discriminerend had behandeld kwam hem weer voor ogen. De kou in Nederland, de vele landgenoten die hij zag zoeken naar een kamer, neen, tante had toch maar een raar beeld van Nederland. Hij bleef nog een poosje met haar babbelen, dronk wat gemberbier en verliet het huis, op zoek naar vrienden. Daar had hij dringend behoefte aan.

Hij liep geruime tijd doelloos rond door de gezellige straten van Paramaribo.

Domineestraat-Steenbakkerijstraat-terug naar de Domineestraat-voorbij de Jodenbredestraat-Theater Bellevue-Spanhoek. Wat was het druk bij Sodafountain. Was er iets bijgebouwd of was het gewoon druk? Rolf ging de ijstent binnen en nam plaats aan een van de tafels. Hij had zich bijna vergist en ‘Ober’ geroepen. Bij de kassa bestelde hij een sorbet en nam weer plaats aan de tafel die hij spoedig moest delen met enkele sportief geklede jongedames. Eén hunner had hoge kaplaarzen aan terwijl de zon onbarmhartig op het asfalt scheen. Rolf moest even lachen maar toen hij de spottende opmerking hoorde die een ander meisje maakte over zijn colbert, begreep hij dat hij maar liever kon zwijgen.

‘Disi luku lek' a komot'a Ptatania’ merkte ze schamper op, ‘a yongu weri jas!’ Rolf was maar al te blij toen hij zijn ijsje kreeg. Hij besteedde geen aandacht meer aan de meisjes en telde in gedachten de dagen, die hij nog in Suriname zou zijn.

[p. 62]

Hij had zijn baas telegrafisch om twee weken ‘buiten bezwaar’ gevraagd en die waren haast om. Als het niet om zijn studie ging, was hij maar liever gelijk in Suriname gebleven. Nu al merkte hij dat hij van zijn mensen vervreemdde. Hoe moest het over vijf jaar, vroeg hij zich af.

‘Ee, mi mati!’ klonk het plotseling achter hem. ‘Ee yongu fa? O ten' i kon man?’ Een schouderklop had Rolf uit zijn gedachtenwereld gehaald. Rudie, zijn schoolvriend stond achter hem. Ze schudden elkaar blij de hand en Rolf bestelde nog een ijsje voor zijn vriend.

‘Dat is wel lang geleden, jongen,’ sprak Rudie blij, ‘dat is toch lang geleden.’

‘Ben je nog in het onderwijs?’ informeerde Rolf.

‘Nee man, ik zit al zes maanden bij de douane, dat betaalt meer.’ ‘Kom je nog wel eens in de KOK?’ vroeg Rolf.

‘Ja, meestal 's zaterdags. Had je zin om erheen te gaan?’

‘Nou en of!’

De KOK was een onderwijzerssoos die nogal druk bezocht werd. De mannen stonden een poosje later op en lieten de meisjes mopperend achter.

‘Ik heb ook plannen om naar Nederland te gaan,’ vertelde Rudie onderweg.

‘Naar Nederland? Man, hoe kom je erbij?’

‘Waarom niet? Je zit nu toch ook in Nederland en het bevalt je toch goed?’

‘Dat zou ik niet zeggen, Rudie. Je kunt er goed verdienen, maar je geeft ook veel geld uit. Maar dat het mij daar helemaal bevalt, neen, dat zou ik niet durven zeggen. Maar ik kan je echt niet uitleggen waarom. Je moet het gewoon zelf ondervinden. Ik heb al zoveel mensen ontmoet die mij inlichtingen vragen over Holland. Wat moet ik ze antwoorden? Moet ik liegen dat het daar allemaal koek en ei is? Ik vertel ze liever de waarheid, maar de reacties die je krijgt, zijn meestal erg vervelend. “Je zit er al” zeggen ze dan. Je gunt ze niet de kans om ook eens hun geluk te beproeven in het buitenland.’

‘Ik begrijp het!’ zei Rudie, ‘Maar toch zou ik het willen proberen. Ik heb wat geld gespaard. Ik kom dus niet met lege handen in Nederland.’

‘Was geld maar alles, Rudie!’

‘Wat bedoel je eigenlijk?’

‘Precies was ik zeg. Ik heb een vriend krankzinnig zien worden

[p. 63]

omdat hij wist dat zijn nichtje in Suriname misbruikt werd door jongens en hij kon niet terugkeren naar zijn land om dat arme schepsel bij te staan en de plaats in te nemen van haar ouders, die allebei bij een auto-ongeluk waren omgekomen. Ik heb een ex-minister gezien, die op de markt werd nagewezen door een vijfjarig jongetje, dat zijn moeder aan de hand trok en zei: “Hé mams, kijk, een neger!” Ik heb onderwijzers meegemaakt die in Suriname een heel goede naam hadden en in Nederland om hun zachtmoedigheid geen orde konden handhaven. Die durfden het onderwijs niet te verlaten maar ze werden gewone mislukkelingen, die meesukkelden. Een enkeling die wel de moed kon opbrengen naar een andere baan uit te kijken, ging met rasse schreden in salaris achteruit. Moet je nog meer horen? Zal ik het over de kou hebben? Dat zal wel niet nodig zijn lijkt me.’

‘Hm, maar dat zijn toch uitzonderingen, jongen?’

‘Wel zeker, maar toch genoeg uitzonderingen, die je op je hoede moeten laten zijn.’

Ze kwamen in de KOK aan en werden door oude kennissen begroet. Rolf merkte dat zijn colbert de aandacht trok en besloot het ding maar uit te trekken. Er heerste een gezellige sfeer en Rolf voelde zich helemaal thuis. Iedereen deed wat: biljarten, tafeltennissen, discussiëren. Men scheen het in het bijzonder over de politiek te hebben. Pengel zou een leger sturen naar de Brits-Guyanese grens. Het scheen daar te rommelen. Reeds hadden honderden Surinaamse jongeren zich als vrijwilliger aangemeld. Rolf luisterde geïnteresseerd. Hij betrapte zich erop dat hij zich voelde als een toeschouwer die er zelf niet bij hoorde. Ik ben werkelijk veranderd, dacht hij. Na een hele tijd stond hij op en liep naar de deuropening om wat frisse lucht te happen. Rudie die met hem meegelopen was, keek plotseling geïnteresseerd naar een paar mensen. ‘Kijk,’ zei hij, ‘dat is Dobru, je weet wel, die populaire schrijver. Hij heeft van het Nederlands iets typisch Surinaams gemaakt. Hij heeft het erg moeilijk gehad door zijn politieke overtuiging maar op dit ogenblik is hij Surinames meest gelezen schrijver. Gegarandeerd dat hij over enkele jaren officieel erkend zal worden en dat wij hier, zoals dat in Zuid-Afrika of België het geval is, een eigen taal zullen hebben. Die zal uiteraard haar oorsprong hebben in Nederland maar wij zullen er een eigen kleur aan geven. Vele schrijvers hebben zich reeds achter Dobru geschaard.’ Rolf moest aan zijn eigen gedichten denken. Hij wist zelf niet hoe ze klonken maar hij wist wel dat hij niet alleen om

[p. 64]

zijn studie naar Nederland vertrokken was, maar ook om de taal beter te kunnen beheersen. Hoe dikwijls had hij niet met open mond geluisterd naar Surinamers die het Nederlands vloeiend spraken. Die mensen waren óf in Paramaribo grootgebracht in Nederlandssprekende milieu's óf ze hadden geruime tijd in Nederland gewoond. Als districtsjongen had hij een complex overgehouden. Weliswaar had hij bij de soeurs heel wat opgestoken, die kwamen immers uit Rosendaal, maar thuis was het altijd het zogenaamde Negerengels geweest dat zijn ouders, broers en zusters tot hem gesproken hadden. In Nederland was hij, wat dat betreft, beslist vooruitgegaan. Nu kon hij zich in ieder geval zonder moeite in het Nederlands uitdrukken. Maar wat Dobru wilde, was een taal voor het nieuwe Suriname. Dat was iets heel bijzonders.

Tegen de tijd dat de zon onderging, verlieten de mannen het KOK gebouw. Een ieder ging zijn eigen weg. Rolf had uit de gesprekken veel geleerd en hij hoopte dit in zijn volgende gedichten en prozastukken te kunnen verwerken.