Verbroken cirkel

[p. 39]

8

‘Zeg Mams, weet je wie naar Suriname vertrokken is? Rolf, Rolf Kramer die bruine gozer die mij wel eens komt afhalen wanneer ik naar een expositie moet. Zijn vader is plotseling overleden. Rotstreek van die ouwe, hé?’ Hendrik stond zich voor de spiegel te scheren, of liever gezegd, hij was bezig zijn baard een beetje bij te werken. Voor de variatie had hij die dag maar een bad genomen, iets dat hij met tegenzin deed. Je raakt op deze wijze je imago kwijt, vond hij. Gelukkig dat die baard het nog deed. Bovendien logen de bonte vegen op zijn versleten broek er niet om. Wie nog niet wilde geloven dat hij een rasechte kunstschilder was, die moest zich maar door een psychiater laten onderzoeken. In de achterkamer klonk het geluid van schuifelende sloffen. Hendriks moeder schraapte haar keel en kwam naderbij. ‘Hoe komt ie dan aan zoveel geld om zomaar een ticket naar Suriname te betalen? Zit ie er dan zo warmpjes bij?’

‘Ach, moedertje, begin je nu al? Mag zo'n jongen nou 's effe zijn dooie vader gaan begraven? Ze hebben toch tegenwoordig van die speciale regelingen voor zulke gevallen! Hij zei iets van “Travel now, pay later”. Verder bemoei ik mij er niet mee. Ik heb geen familie in het buitenland.’ ‘Hoef je daarom nog niet zo'n toon tegen je moeder aan te slaan, jongen. Je verbeeldt je tegenwoordig maar al te veel. Dat komt met allerlei gespuis aanwaaien en denkt nog brutaal te moeten worden ook. Heb ik mij daarom zo moeten uitsloven om voor jou de schildersschool te betalen? En wat verdien je ermee? De grote meneer uithangen doe jij. Pijp in je smoel, een geleerd snoetje opzetten en maar luieren. Vertelt ie me dat zijn doeken niet betaalbaar zijn. Ze motte die niet. Dat is 't. Jij met je moderne kunst. Die moderne hoeren moest je eens kwijt. En je moeder beter leren waarderen.’

Hendrik trok zijn schoenen aan, draaide zich enkele malen voor de spiegel om en zei: ‘Tot straks!’

‘Waar ga je naar toe? Moet je niet eten jongen? En een kopje koffie drinken? Je krijgt nog een flauwte op straat. Moet je echt niets?’

[p. 40]

‘Tot straks Mams!’

De deur sloeg dicht en Hendrik stak de straat over om naar de naderende tram te hollen. O, ik krijg toch wat van dat mens, mijmerde Hendrik, terwijl hij zijn ogen liet dwalen over de gevels van de huizen die de tram voorbij reed. Ik weet niet waarom ze die jongen niet mag. Hij is toch een nette vent. Toen ik met George thuiskwam, vond ze het niet erg. En die is toch beslist een schoffie. Zou het om de kleur gaan? Neen, dat denk ik niet. Moeder doet niet aan discriminatie. Goed, ze hoort wel eens wat van haar vriendinnen. Die kletsen een heleboel over de negers die het land binnenstromen en dan zomaar aan een huis geholpen worden, maar zelf weet ze wel beter. Dat er messetrekkers onder die zitten, dat is ook een bekend verhaal. Maar Rolf, neen voor die kerel ga ik door het vuur. Fijne knul. Een beetje zachtmoedig, okee, toch weet hij wel zijn zegje te doen. Neem maar die avond in de Binnenweg, Toen die Spanjaard zijn neus had dichtgeknepen en minachtend geroepen had: ‘Stinkie’. Tot een herhaling van het woord was het niet gekomen, want ik stond al klaar om die vent in mekaar te slaan. Nou en toen de omstanders zich ermee wilden bemoeien, had Rolf ze toch eens flink de waarheid gezegd. Ook lullig zeg, dat ze altijd de negers de schuld geven wanneer er ergens wat aan de hand is. Maar ja, die gaan ook door voor vechtjassen. Nou, Rolf is toevallig niet zo'n type. En zijn vrienden ook niet. Jongens met wie je vrijuit kan praten. Betere vrienden heb ik beslist niet onder de Hollanders. Ik kan me natuurlijk vergissen, maar zolang ik geen nare ervaringen met ze opdoe, zullen ze met mij geen ruzie krijgen.

‘Henegouwerlaan!’

De stem van de trambestuurder klonk zo luid, dat Hendrik ervan schrok. Hij keek naar buiten. Bij de halte stonden heel wat mensen te dringen. Nogmaals klonk de stem van de bestuurder: ‘Ja, en een beetje naar achteren lopen! Ja, nog een stukkie. Kom mensen, niet zo dringen, U komt er wel!’

Hendrik stond zijn plaats af aan een oude dame en liep gelijk door naar achteren. Hij ging onverschillig leunen tegen een spijl. Zijn blik dwaalde over de verschillende hoofden in de tram. Plotseling ontdekte hij een zwarte haardos. Niet gewoon zwart, maar ook erg kroes. Zijn nieuwsgierigheid dwong hem om ook eens te kijken wat er onder dat kroeze haar volgde. Tussen de dringende massa schuifelend, wrong hij zich een weg naar de kroeskop, die hem zo bekend voorkwam. Inderdaad, het was Max.

[p. 41]

Die had hem nog niet opgemerkt. Met zijn wijsvinger prikte Hendrik in de maagstreek van zijn vriend. Iedereen keek op toen deze van de pijn een kreet slaakte.

Ze stapten bij de volgende halte uit en liepen in de Vierambachtstraat naar etalages te kijken, pratend over het plotselinge vertrek van Rolf. Geen van beiden hadden ze iets gehoord van Rolf. ‘Hé, kijk eens jô, een prachtig overhemd voor slechts zeven en een halve gulden. Niet gek, man!’ Hendrik wees naar het goedkope hemd. Naast hem stond Max naar iets anders te kijken. Zijn ogen hadden die van een knappe vrouw ontmoet. Ze kon ongeveer dertig zijn. Keurig gekapt, met een mantelpak dat er mocht zijn. ‘Hé,’ riep Hendrik nogmaals, ‘zie je 'm wel liggen?’

Met zijn elleboog porde Max zijn vriend in de zij. ‘Niet zeuren, zie je wat ik zie?’

‘Wacht je even hier, Hendrik, dan zoek ik wel uit wat ze moet.’ Max liep langzaam naar de blonde en fluisterde haast onhoorbaar: ‘Zullen we een eindje wandelen, schat?’

Zijn hart bonsde driftig en hij voelde zijn handen koud worden. Zou het lukken? Zou ze werkelijk reageren? Zoiets had hij nog nooit meegemaakt. Dat liet hij over aan de jonge kerels die nog vrijgezel waren. Toch was hij wel benieuwd naar het verloop. Eigenlijk had hij daarom alleen al zijn aas uitgeworpen. De dame keek hem recht in de ogen aan. Ze trok even aan haar jas en wierp een blik op Hendrik. ‘Is hij je vriend?’

‘Ja, waarom?’

‘Probeer hem kwijt te raken en ontmoet mij om twaalf uur precies in het smulhuis aan de overkant.’

‘Afgesproken!’

Hendrik had zich, zoals het hoort, teruggetrokken en hij stond schijnbaar geconcentreerd te kijken naar het overhemd dat hij zo leuk vond. Max wandelde terug naar de winkel. Hendrik hoorde hem vragen: ‘Zullen we verder gaan, boy?’

‘En?’ informeerde hij, terwijl hij zijn een oog dichtkneep en zijn hoofd lichtjes bewoog.

‘Ach, niets bijzonders. Ze wilde alleen maar lief doen, maar is helemaal niet vatbaar voor een geintje.’

‘Mm,’ bromde Hendrik, ‘dat zou ik zo niet denken. Wat ga je nou doen? Ik moet naar de Kunststichting. Heb een afspraak met de directeur. Daarna kunnen we in een cafeetje wat biljarten als je wilt.’

‘Ach neen, ik denk dat ik nu maar naar de kapper ga en daarna

[p. 42]

naar “De Slegte” voor een studieboek. In ieder geval zie ik je nog wel. Tot kijk!’

‘Tot kijk!’

De mannen gingen elk hun weg. Max keek nog even op zijn horloge. Half twaalf. Fijn, dacht hij, even nog een blokje om.

Om vijf voor twaalf stond Max in de patatwinkel, waar er ook zitjes waren. Zijn handen voelden nog steeds koud aan en zijn ogen zochten nauwkeurig de ruimte af. Niemand te zien die enigszins op de vrouw leek die hij ontmoet had. Hij liep verder en zocht een plaatsje aan een tafel in de hoek. Een serveerster kwam naar hem toe en hij bestelde een pilsje. Tegenover hem zat een man met een kind. Het kleine meisje trok aan de jas van de man en vroeg hem fluisterend iets, terwijl haar ogen gericht bleven op Max. Deze voelde zich niet helemaal op zijn gemak. Hij haalde een zakboekje tevoorschijn en begon ijverig te bladeren. Nu en dan nam hij een slok van zijn bier. Hij keek weer op zijn horloge. Vijf over twaalf. Mm, dacht hij, ze is laat. Als ik maar niet beduveld word. Want al zat hij enkel uit nieuwsgierigheid daar, zijn mannelijke trots zou toch erg gekrenkt zijn als bleek dat hij voor de gek gehouden was. Tot overmaat van ramp naderde daar een gastarbeider. Max kon ze zo uit de mensen halen. Hun houding had iets stijfs. Alsof ze niet gewoon waren schoenen te dragen. Heel anders zien deze lui er uit, peinsde hij geïrriteerd. Surinamers en Curaçaoënaars zien er veel vlotter uit. Echt Zuidamerikaans.

‘Is vrij?’ probeerde de buitenlander voorzichtig. Max vloekte in zichzelf.

‘Ja vrij!’ moest hij bekennen.

‘Portugees?’ informeerde de man verder. Max dacht: man laat me toch met rust. Maar hij keek vriendelijk en sprak: ‘No, no portugues. No ablo portugues, no ablo espanol, ablo solo holandes y frances y germandes y taki taki.’ Laat hem maar raden wat ik hem allemaal wil zeggen, ergerde Max zich.

‘No papiamento?’ hield de andere vol.

‘No, soy de Surinam. America Latina. Comprendes?’

‘O, si, si, tengo muchos amigos de Surinam.’

‘Barst vent, en duvel nou maar op, mooi hier hé, alleen maar koud, hé, comprendes? frio, mucho frio.’

Max reageerde in een stortvloed van onzinnige opmerkingen zijn woede af op de arme portugees.

‘Si, aqui bueno, muy bueno! Goed mensen, no discriminatie.

[p. 43]

America no bueno. Mucho mucho discriminatie.’ ‘Ach kerel wat weet jij eigenlijk van discriminatie af? Si, aqui no discriminatie.’ ‘Wat wenst U meneer?’ vroeg de serveerster.

‘O, servesa, bier mevrouw.’

Max moest even lachen toe hij hoorde dat de Portugees mevrouw zei tegen de jonge, ongetrouwde serveerster. De man deed nog zijn best om hem te interesseren voor een tweede glas, toen Max plotseling opstond en naar de deur keek waar zijn liefje in volle pracht naar hem uitkeek. Toen ze hem ontdekte, kwam ze naar hem toe en keek om zich heen. De zaak was haast leeg. In de hoek zat het kleine meisje weer te trekken aan de jas van haar vader. Ditmaal keek die op toen hij Max en de vrouw in druk gesprek gewikkeld zag. Even later rekende hij af en verdween. Max en zijn vriendin namen plaats, de Portugees negerend, die stomverbaasd naar het tweetal zat te kijken. ‘Heb ik je lang laten wachten, liefje?’ deed de vrouw zoetsappig.

‘Nou, ik dacht dat je niet meer kwam. Gelukkig dat ik niet weg ben gegaan.’

‘Ik moest even wat wasgoed halen bij de wasserij, zie je. Ben je al lang in Holland?’

‘Al een poos, ja!’

‘En bevalt het je?’

‘Mm, ja, niet slecht.’

‘Je bent getrouwd, zie ik.’

‘Inderdaad!’

‘Jullie Surinamers nemen het er maar van hè?’

‘Hoezo?’

‘Nou, je bent toch getrouwd, maar je geneert je niet om met mij te gaan.’

‘Dat zul je moeilijk kunnen begrijpen, liefje. Moeilijk.’

Max dacht aan zijn vrouw. Dit mens moest eens weten dat het alleen maar nieuwsgierigheid was, die hem naar haar gedreven had. Hij had er helemaal niet aan gedacht een meisje op straat te plagen. Maar als zo'n kans zich voordeed, tja, dan moest er toch iets gebeuren.

‘Hou je eigenlijk wel van je wijf?’

‘Ja, genoeg!’

‘En toch wil je haar bedriegen?’

‘Ach ja, een avontuurtje kan toch geen kwaad!’

‘Hoe heet je eigenlijk?’

‘John, noem me maar John.’

[p. 44]

‘Jullie heten ook allemaal John, zeg. Is het dan zo'n populaire naam in Suriname?’

‘Even populair als jullie Jan of Piet, hé!’

‘Wat zal het zijn?’ onderbrak de serveerster het gesprek.

‘Voor mij koffie, wat drink jij John?’

‘Maak er maar twee koffie van en zet 'm op mijn rekening!’

‘Zo, Johnnie, dus jij hebt zin in een avontuurtje, hé? En als ik nu liet merken, dat ik meer wil dan alleen maar een avontuurtje? Je ziet er niet slecht uit. Mooie witte tanden. Weet je eigenlijk wel hoe mooi je tanden zijn? Ze komen ook fantastisch uit op je donkere huid.’

‘Waar woon je eigenlijk... eh.’

‘Christine, maar je mag mij Chris noemen. Dat doen ze trouwens allemaal, de mensen die mij kennen. Ik woon vlak hier, in de zijstraat.’

‘Woon je alleen?’

‘Nee jô, mijn oude moeder is er ook nog en mijn twee dochtertjes.’ ‘Heb je dan een man?’

‘Een man? Ik heb er drie versleten! Met de eerste was ik getrouwd.’

‘Geen reclame voor jou hè?’

‘Neen, niet bepaald, maar ik hield niet van die eerste en toen ik eenmaal gescheiden was, wilden de mannen mij als een speelbal gebruiken en dat nam ik ook weer niet hè. Daarom moet ik eerst een goed gesprek met jou voeren. Je begrijpt wel wat ik bedoel. Ik moet weten wat je met me van plan bent, want dat gaat niet zomaar bij mij. Ik ben geen speelbal.’

‘Wat bedoel je eigenlijk?’ vroeg Max schijnbaar onwetend.

‘Daar praten wij vanavond wel over. Laten wij onze koffie drinken en een boterhammetje eten want je hebt mijn eetlust opgewekt.’

Om twee uur zaten Max en zijn pasverworven vriendin nog in de café. Toen ze afscheid namen, was het al te laat voor Max om nog naar De Slegte te gaan. Onderweg bedacht hij een smoesje om zijn vrouw te vertellen waar hij zolang had uitgehangen.

Ondertussen wist hij zeker dat het niets zou worden tussen hem en de vrouw. Het was hem gelukt om met haar te lunchen, maar verder wilde hij het zeker niet laten komen. Goed, zij hadden afgesproken dat ze elkaar die avond bij haar thuis zouden ontmoeten, maar hij zou er natuurlijk niet naartoe gaan.

[p. 45]

Het moest een grapje blijven. Hij haastte zich naar huis. Met een verwarde blik deed hij de deur achter zich dicht toen zijn vrouw voor hem had opengedaan.

‘Wat ben je toch lang weggebleven, Max!’ begroette ze hem.

‘Ach, je weet hoe het gaat als je een vriend ontmoet,’ was zijn antwoord. ‘Ik zag Hendrik in de tram en ben toen met hem meegegaan naar het museum. Je weet zelf wel hoe die jongen is, je kunt hem niets weigeren anders denkt hij dat je hem anders behandelt dan je Surinaamse vrienden.’ Op dat ogenblik werd de keukendeur opengedaan en in de deuropening verscheen het glimlachende gezicht van Hendrik, de kunstenaar.