Verbroken cirkel

[p. 27]

5

Via zijn baas was Rolf in contact gekomen met een Hollandse familie in Dordrecht. Hij ging er dikwijls heen en bleef soms zelfs overnachten. Dat vond zijn hospita minder prettig. Ze drukte hem dan ook geregeld op het hart voorzichtig te zijn, vooral met zijn uitlatingen. ‘Je kunt nooit weten,’ zei ze. ‘Soms zijn ze erg lief, maar dat grijpt niet diep. Uiterlijke schijn. Diep in hun hart zijn ze heel anders.’

Op een zondagmorgen zei Rolf tegen Miep: ‘Ik ga vandaag weer eens naar Dordrecht. Tegen zeven uur 's avonds ben ik terug. Je hoeft geen eten voor mij te laten, want ik eet bij de familie.’

‘Zo, eet je bij die lui? Weten ze er al van? Of ga je ze verrassen?’ ‘Ik houd niet van verrassingen Miep. Dat weet je toch? De mensen weten dat ik kom. Ze verwachten mij.’

‘Nou, goed dan. Je gaat maar hoor.’

In de trein moest Rolf weer aan Suriname denken. De met sneeuw bedekte weiden zag hij nauwelijks. Hij wenste wel dat deze trein hem nu naar huis bracht. Naar zijn mensen in Suriname. Hoe zou zijn oude moeder het nu maken? Uit haar brieven had hij kunnen opmaken, dat het haar niet al te best ging, hoe flink ze ook probeerde te zijn. Die rugklachten waren opnieuw begonnen. Echt rot. Door de hoge kosten van levensonderhoud, viel het niet mee ieder ogenblik wat te verzenden. Tegen de hospita had hij wel gezegd dat zijn ouders welgesteld waren, maar daar was niet waar.

Inderdaad leefden zijn ooms en tantes in redelijke welstand. Zijn ouders hadden het echter niet zo breed. Als ex-politieman had zijn vader een klein pensioentje. Net genoeg om hem en zijn vrouw in leven te houden. De hoge dokterskosten maakten het niet gemakkelijk voor hem om Rolfs zieke moeder het beste te geven.

De trein naderde de plaats van bestemming. Zijn gedachten vonden de werkelijkheid terug. De borden zoefden voorbij. Enkele mensen stonden al op en maakten zich klaar om uit te stappen. Rolf volgde hun voorbeeld. Buiten was het bijzonder koud.

[p. 28]

Iedereen liep met omgeslagen kraag. Hij haalde nog juist de bus. Een prettig gevoel maakte zich van hem meester. Het was fijn er eens uit te zijn. De stad waarin hij woonde, kon hij nu haast niet meer missen, maar als je een dagje van huis ging, voelde je je weer anders. Heel anders. In de verte zag hij het huis van zijn kennissen al. Een vrije woning van de doktersfamilie.

Rolf werd allerhartelijkst ontvangen door de doktersvrouw. Haar man had toevallig dienst en was door een patiënt opgebeld. Maar hij zou wel niet lang wegblijven, verzekerde ze Rolf, die het zich gemakkelijk maakte. Hij nam het dochtertje van de vrouw op zijn schoot. Ze deed hem aan zijn neefjes en nichtjes in Suriname denken. Alleen was het verschil tussen hen wel erg groot. In Nederland liepen de kinderen 's zondags met zakken vol brood naar de singels om er wilde eenden en meeuwen te voeren, terwijl in Suriname de rijke Amerikanen broodrestjes vanuit de grote bauxietschepen naar hongerige bosnegertjes in kleine ranke kano's wierpen. Het leek een spelletje, maar de meeste kinderen gingen het water op, in de hoop de Amerikanen tegen te komen. Rolf informeerde belangstellend naar het wel en wee van de familie.

‘Hoe is het met je studie, Rolf?’ vroeg de vrouw op haar beurt. ‘Gaat wel, mevrouw,’ antwoordde de student snel. Te snel misschien, want ze vervolgde: ‘Wanneer kom je eigenlijk klaar?’ Rolf had daarop geen direct antwoord. Hij had niet zolang terug weer een tentamen verknoeid. Toch zei hij tegen de vrouw, dat het nog ongeveer een jaar of twee zou kunnen duren voordat hij klaar was. Ze glimlachte even en keek hem met een bedenkelijk gezicht aan.

‘En hoe bevalt je hospita tot nu toe?’ vroeg ze geheel onverwachts.

‘O, best, best!’ haastte hij zich weer te antwoorden.

‘Luister Rolf, ik wil me helemaal niet met jouw zaken bemoeien, maar zou het niet beter zijn als je een andere kamer zocht? Ik ben maar twee keer bij je op bezoek geweest en ik denk dat het bij deze beide keren zal blijven. Kijk, wij hebben je leren kennen als een keurige jongen. Daarom vinden wij dat die buurt waar je nu zit, niets voor jou is. Probeer daar weg te komen. Geloof mij, het zal echt beter voor jou zijn.’

Hm, dacht Rolf, daar heb je het al. Die moederlijke houding. Wat een beroerde kwaal toch van deze mensen. En wat een contrast. Miep sprak zo minachtend over bepaalde buurten en nu kreeg hij te horen dat haar omgeving zelf ook niet deugde. Vreemd.

[p. 29]

‘Ik kan wel goed opschieten met mijn hospita,’ probeerde Rolf.

‘Tegen je hospita heb ik niets jongen, of liever gezegd, voorlopig niet. Ik bedoel de buurt zelf en dat begrijp je heel goed. De lui die daar rondhangen zijn zo luguber en als een net mens je vraagt waar je woont, nou ja.... je moet het zelf weten. Alleen zal het nog een poos duren voordat je de Nederlander leert begrijpen. Ik weet niet of je wat dat betreft wel erg je best doet. Maar dat komt wel. Tenslotte woon je temidden van hen.’

‘Krijgt u hier veel bezoek? Ik bedoel natuurlijk niet de patiënten van uw man.’ Rolf probeerde het gesprek een andere wending te geven, maar het lukte hem niet best, want direct na het antwoord op zijn vraag ging de doktersvrouw door: ‘Zal ik een andere kamer voor je zoeken? Wij hebben in Rotterdam gewoond en ik heb er wel wat kennissen wonen. Nette mensen in ieder geval. Ze nemen wel niet graag een kleurling in huis, maar als ze horen dat je een nette jongen bent, krijg je zo een kamer. Accoord?’

Rolf aarzelde even. Hij had het toch goed bij Miep? Bovendien wilde hij ook een beetje vrijheid hebben. Al te stijve mensen zijn meestal ook heel lastig. Daar stond tegenover dat hij in een betere buurt kon gaan wonen. Hij zou in betere kringen komen te verkeren. Wie weet, kon hij zelfs een fijne meid krijgen. Zo'n onderwijzersdochter bijvoorbeeld of de lievelingsdochter van een zakenman met veel geld. Hij zag zichzelf al in De Doelen verschijnen: rustige, afgemeten passen, geen gelach, geen gepraat, enkel enige correct uitgevoerde hoofdbewegingen en als het moest een elegante buiging of charmante zwaai bij zijn aankomst bij het gebouw om een concert bij te wonen.

‘Ik moet er eerst nog een nachtje over slapen, mevrouw. Ik bel u wel. Het lijkt me inderdaad geen gek idee.’

‘Goed Rolf, zorg er maar voor dat je die hospita van jou voorlopig niets laat merken.’ Hierna dronken Rolf en zijn gastvrouw zwijgend hun koffie. Over privé zaken werd niet meer gesproken. Het gesprek nam de gebruikelijke wending na een ernstig onderhoud: onbenullige opmerkingen over het weer en informaties met betrekking tot het laatste nieuws.

De komst van de dokter werd met grote opluchting begroet. De dokter viel overigens binnen met een duidelijke trek van onbehagen op zijn gezicht. De woorden stroomden uit zijn mond als een last die eindelijk van zijn vermoeide schouders werd geworpen: ‘Het zit er weer op!’ Toen de door kraaiepoten omringde ogen Rolf ontdekten, de bescheiden, enthousiast kijkende kleurling, die

[p. 30]

klaar stond om hem te begroeten, krulden zijn lippen zich tot een glimlach.

‘Wel allemachtig man, wat ben ik blij jou te zien. Hoe is het in Rotterdam? En heb je nog schrijven gehad van je mensen in Suriname? Fantastisch zeg.’

Terwijl de kopjes opnieuw werden gevuld, namen de rustige ogen van de dokter Rolf op met een uitdrukking waar niet aan te ontkomen was. ‘Weet je hospita dat je hier bent? Of vertel je haar niet al je zaken?’

‘Ja dokter, ze weet het wel. Ik zei haar nog, dat ze....’

Rolf stopte abrupt. Hij vond het maar beter om niet te vertellen dat hij Miep gezegd had, dat hij bij hun zou eten.

‘Zeg, heb je nog wat postzegels voor mij gespaard?’ vroeg de dokter met een knipoog naar zijn vrouw. Rolf dacht even na en knikte toen enigszins vertwijfeld van ‘ja’.

‘Dan krijg ik ze wel een volgende keer hé?’

‘Natuurlijk, dokter!’ verzekerde Rolf, maar hij dacht er anders over. De laatste tijd had hij grote belangstelling gekregen voor het eigene. Niet alleen oude boeken van Suriname maar ook de postzegelrubriek in de dagbladen interesseerden hem steeds meer. Neen, hij zou wel wijzer wezen. Natuurlijk was hij bereid enkele exemplaren aan de man te geven, vooral als hij al genoeg van dezelfde soort had, maar verder zou hij beslist niet gaan. Niet voor niets stonden er overal in het land winkels, waarvan de etalages ware mozaïken van postzegels vormden. Die winkels hadden hem de waarde leren kennen van zijn voorraad. En toen hij laatst een catalogus in handen kreeg, kwam hij op het idee een kleine ruilhandel te beginnen met mensen die ook zegels spaarden. Rolf moest onwillekeurig grinniken.

‘Tegenwoordig schijnt er een soort postzegelrage in je land te heersen hé? Ik sta gewoon versteld van al die nieuwe zegels die worden uitgegeven. Het schijnt toch aardig wat centjes in het laatje te brengen voor Suriname, is 't niet?’ zei de dokter na enige tijd.

‘Ach,’ antwoordde Rolf, we kunnen in deze moeilijke tijd die het land doormaakt geen nee zeggen als een mogelijkheid zich voordoet om aan geld te komen.’

‘Hoe staat het eigenlijk met de economische situatie in je land? Je hoort tegenwoordig zoveel over ontwikkelingshulp. De kranten maken gewag van misbruik door de leiders in de betrokken onderontwikkelde landen. Misbruik van de gulheid der landen die

[p. 31]

er beter aan toe zijn en jaarlijks grote bedragen schenken of in ieder geval lenen aan de behoeftige volkeren.’

‘Dokter, neem mij alstublieft niet kwalijk, maar ik weet zo weinig van de politiek af, dat ik niet graag discussieer over dergelijke zaken.’ De klap kwam nogal hard aan. Rolf had zich weer even laten gaan, zij het op een minder onbeschaamde manier als toen hij het voor het eerst aan de stok kreeg met de hospita. Dokter Poetsma, -zo heette de man- zweeg een hele tijd, terwijl hij Rolf aandachtig opnam. Toen stond hij op, rekte zich behaaglijk uit en stelde Rolf voor een spelletje dam te doen. De student voelde zich echter niet meer op zijn gemak, waardoor hij zich niet kon concentreren. Daardoor verloor hij het ene spelletje na het ander. Zijn gedachten werden steeds gevangen gehouden door de geruchten over zijn land die zich zo snel hadden verspreid. Telkens weer verbaasde hij zich erover dat mensen die nauwelijks wisten waar Suriname lag, met grote stelligheid de meest verachtelijke leugens over zijn land opdisten. Mislukkelingen die in Zuid-Amerika hun leven verknoeid hadden en nu in Nederland zaten, hadden ook een aandeel in die lasterpraatjes. Peinzend keek Rolf naar de schijfjes en bij iedere zet dwaalden zijn ogen even naar zijn tegenspeler. Hij moest iets tegen de dokter zeggen. ‘Maar dokter,’ sprak hij tenslotte aarzelend, ‘weet u wat ik mij soms afvraag? Zou het niet beter zijn als men de ontwikkelingshulp richtte op de missie in de ontwikkelingslanden? Ik bedoel, als men niet genoeg vertrouwen heeft in de betrokken regeringen, waarom steunt men die landen dan niet via de vele zendingsgenootschappen? Die gebruiken het weliswaar voor de ontplooiing van het geestelijk leven, maar volgens mij beginnen ze eerst met de materiële kant van de opbouw. Neem Suriname eens. Daar hebben Katholieken en Protestanten enorm veel gedaan voor de bevolking, in de tijd waarin de koloniale regering slechts op eigen voordeel uit was.’

‘Daar zit wat in Rolf, daar zit wat in. Maar vergeet niet dat de verschillende regeringen verwachten dat er vertrouwen in hen wordt gesteld. Blijkt dit niet het geval te zijn, dan kunnen er heel wat vervelende situaties ontstaan. Bovendien kan men toch moeilijk zaken doen met kerkgenootschappen en de regering negeren? Neen jongen, zo eenvoudig is het niet. En wat je daar over de zendingsgenootschappen zegt, is ook niet helemaal waar. Hoe goed ze zich ook inspannen om het volk vooruit te helpen, het blijft een eenzijdige zaak. Er zullen ook in Suriname wel genoeg anders-

[p. 32]

denkenden zijn die dan op de tweede plaats komen. Maar kom, dit gesprek leidt ons af. Als je goed wilt dammen moet je je concentreren.’

Na deze woorden veegde de dokter drie schijven van Rolf weg. Een damslag. Er was niet aan te ontkomen. Voor Rolf was het spel verloren.