Het groene labyrint

[p. 52]

5

Een akelig gevoel bekroop mij toen ik een log aandoende, overhellende kankantri ontwaarde. De woudreus waaraan vele goede, maar ook zoveel kwade eigenschappen worden toegekend door de bewoners van het bos. Daar stond hij, breed en hoog: de wortels kronkelden wild tussen het onderhout dat zich om hem heen verdrong als kinderen om de lange benen van hun vader. Eigenlijk voelde ik mij ook maar een kind op dat ogenblik. Het liefst had ik iemand bij me gehad, die alle leed met mij kon delen. Dan zou alles anders geweest zijn, dan had ik tenminste een troost. De omvang van de boom deed mij even huiveren. In de verte klonk nog altijd het

[p. 53]

doffe geluid. Naarmate ik dichterbij kwam, werd het duidelijker hoorbaar en verloor het allengs het omfloerste, gedempte dat mij aanvankelijk had doen vermoeden dat ik met een houthakker te doen had. Plotseling rook ik iets bekends: de lucht van vers geroosterde vis. Nadat ik een paar stappen verder had gelopen, ontdekte ik tussen de dikke wortels van de boom een mandje waaruit de heerlijke geur bleek te komen. Vlak ernaast lag nog een lemen potje, waaruit een stuk watermeloen stak. Nu was ik er van overtuigd dat hier indianen of bosnegers zaten. Wie anders in de wildernis zou gaan offeren aan een boom? Terwijl mijn gedachten zich concentreerden op dat wat ik hoorde, lette ik minder op wat ik zag of rook. Het was dan ook een geweldige verrassing toen ik tussen de bomen door het schijnsel bemerkte van een kampvuurtje, dat met zijn vlammen dreigende schimmen uitbeeldde op het decor van de nacht.

Verschrikt hield ik de pas in. Mijn ogen zochten de omgeving af. Niemand was er te bekennen. Blijdschap en twijfel vervulden mij. Was ik gered? Maar waarom zag ik niets anders dan het vuur? Waar zat de persoon die hier in het oerwoud het licht had gebracht dat al het ge-

[p. 54]

vaar op een afstand kon houden? Ik werd ongeduldig. Een ingeving deed me lang en luid roepen: ‘Woeoeoeoeooe! Woeoeoeooe, suma dya?’ Niemand antwoordde. Ik herhaalde enkele malen de roep, maar het bos leek uitgestorven. Toen trok ik de stoute schoenen aan en liep op het vuur af.

Slechts enkele meters scheidden mij nog van de vlammen, toen ik vlak achter mij het geluid van een krakend takje hoorde. Bliksemsnel keerde ik mij om. Voor ik echter iets kon zien, trof een zwaar voorwerp mij tegen het hoofd. Op datzelfde ogenblik zakte ik in elkaar terwijl alles voor mijn ogen vervaagde...

‘Eh monsieur, vous dormez encore?’ Iemand boog zich over mij heen. Ik hoorde nu duidelijk zijn stem, maar door de stekende hoofdpijn had ik weinig lust mijn ogen te openen. Door de smalle opening van mijn linkeroog loerde ik omhoog. Een baardige blanke met een gebruinde huid grijnsde mij toe. Over zijn harige borst waren tekeningen getatoueerd. Een vaag vermoeden kwam in mij op. En ongemerkt sloot ik mijn oog weer. Deze man was beslist een gevluchte gevangene uit St. Laurent du Maroni tegenover

[p. 55]

Karwasjimo. Maar direkt daarop besefte ik dat dat uitgesloten was. Er bestonden immers geen déportés meer. Die hadden reeds jaren geleden hun vrijheid terug gekregen. De meesten waren toen teruggekeerd naar hun geboorteland Frankrijk en de overigen hadden zich als vrije burgers gevestigd in Frans Guyana of in het naburige Suriname. Veel verhalen had men mij verteld over deze mensen. Ze waren erg wreed geworden door de behandeling die ze hadden gekregen in de gevangenis. Soms waren ze elkaar geboeid en al te lijf gegaan, met vlijmscherpe messen, om enige afwisseling te brengen in hun bestaan. Omdat ze altijd geweten hadden hoe de wetten toen waren, hadden ze zich nooit druk gemaakt om hun leven. Enkele keren hadden ze geprobeerd te vluchten, hetgeen enkelen onder hen gelukt was. Maar het overgrote deel der vluchtelingen werd meestal ontdekt, nu eens door een cipier die ze dan als een hond doodschoot, dan weer door een indiaan wiens eigen leven dan groot gevaar liep. Iedereen was overigens verplicht zo'n ontdekking bekend te maken aan de politie. Als ik dacht aan de gruwelijke verhalen die de ronde deden over de uit Frankrijk verbannen déportés, liepen de koude rillingen over

[p. 56]

mijn rug. Was het een wonder dat ik thans nog met ontzag dacht aan wie deze schrikaanjagende figuur mogelijk kon zijn? Tenslotte besloot ik niet langer te doen alsof ik bewusteloos was. Ik kermde wat en richtte mij toen steunend op. In zijn linkerhand hield de man een beker gereed om mij te laten drinken. Zonder een woord te zeggen pakte ik de beker aan. Het was verrukkelijk. Nu dronk ik eindelijk weer eens wat koffie.

‘Bien, bien’, sprak de man weer, terwijl hij goedkeurend naar mij keek. Ik wist niet hoe ik het had. Was hij nou mijn vijand of een barmhartige samaritaan? De slag tegen mijn hoofd sprak overigens wel duidelijke taal. Door mijn schoolkennis van het Frans en door het contact met Franssprekende indianen was ik zo ver dat ik een vlot gesprek kon voeren met de vreemdeling. Hij bleek inderdaad een ex-gevangene te zijn.

De man liet zijn schorre stem klinken tussen het lover van de knoestige bomen. Een minuut of vijf bleef het doodstil en niemand verscheen op zijn roep. Toen echter dook uit het niets een gedaante op, die mijn hart tot barstens toe deed bonzen. Een lugubere figuur, van top tot teen bezaaid met de vreselijkste gezwellen. Jacques, zoals mijn gastheer zich aan mij had voorgesteld,

[p. 57]

merkte de verandering in mijn gezichtsuitdrukking op. Haastig begon hij te vertellen over een lepra-explosie die hem en Pierre had overvallen. Overigens waren tot dan toe slechts zijn handen en oren aangetast, maar bij Pierre was het anders gelopen. Die scheen erg vatbaar te zijn voor deze verschrikkelijke ziekte, vertelde hij. Ik luisterde nauwelijks. Mijn blikken waren vastgehecht aan de verschijning. Langzaam naderde de man ons. De ziekelijk strakgetrokken huid van zijn gelaat belette mij de uitdrukking van zijn gezicht te zien. Het was vertrokken tot een afschuwwekkend masker. Medelijden en angst vervulden mij. Ik was terecht gekomen in een leprahaard. Al de schone gedachten die ik eerst bij me had gedragen over de ongereptheid van de natuur, waren in een tel verdwenen en hadden plaats gemaakt voor een wrok tegen mijn afzondering in het oerwoud. Zelfs hier achtervolgde het leed van de wereld de mens. God... een grote twijfel in de Schepper kwam in mij op. Zou God de mensen geschapen hebben om dit alles te doorstaan? De lepralijder keek mij van onder zijn haarloze wenkbrauwen aan. In zijn blik lag iets wreeds en tegelijkertijd iets vreesachtigs. Ik gaf hem een hand om zoveel mogelijk zijn wan-

[p. 58]

trouwen tegenover mij weg te nemen. Hij zei niets en verroerde zich ook niet maar keek mij doordringend aan, minachtend. Eindelijk verbrak Jacques de stilte.

‘C'est bien ici, n'est ce pas, Pierre?’ De aangesprokene besteedde geen aandacht aan de woorden. Hij bleef maar staan en hield zijn ogen onafgebroken op mij gericht. Ik begreep niet wat hij van me wilde. Plotseling zag ik de sterk verminkte lippen zich plooien voor het uiten van een woord.

‘Oui, c'était moi!’, sprak hij dreigend. En hij vervolgde op effen toon dat hij mij had neergeslagen. Hij was mismaakt, zei hij, maar hij was tenminste nog een blanke. Zijn huid die nauwelijks enig leven vertoonde was blank. Een gevoel van medelijden voor deze arme stakker kwam in mij op. Wat een wereld, dacht ik. Dat de man in een dergelijke toestand nog de durf had zich te beroepen op zijn blanke huid, was wel droevig. Nu pas zag ik in, waarom hij mij zo vreemd en zwijgend had staan opnemen. Deze verminkte mens had een diep minderwaardigheidscomplex, dat hij zelfs hier in Gods natuur durfde te compenseren met zulke belachelijke opmerkingen.

Ondertussen probeerde zijn metgezel hem in

[p. 59]

Patois te wijzen op zijn beledigende opmerking. Hij staarde echter onafgebroken naar mij en herhaalde steeds weer zijn minachtende woorden. Toen Pierre een dreigende houding aannam, maakte zijn vriend enkele gebaren met zijn hand. Het volgende ogenblik verdween de eerste knipperend met de ogen in de duisternis en bleef slechts het beeld van zijn verwrongen gelaat mij voor de ogen zweven. Ik keek vol ontzag naar de hypnotiseur. Hij was zijn metgezel helemaal de baas, dacht ik, en ik was benieuwd wie hem deze kunst had geleerd. Ik zou nog veel meer willen weten over het leven en denken van de Fransman.

Op zijn uitnodiging vergezelde ik hem naar zijn onderkomen. We liepen langs lange rijen vissen, die op primitieve stellages lagen. Waarschijnlijk had hij ze overdag gevangen en had de duisternis hem overvallen, zodat hij ze nu pas kon schoonmaken om ze daarna, zoals de indianen dat doen, op het vuur te roosteren of te roken.

Na enige tijd bemerkte ik in de verte een lichtje. Toen ik naderbij kwam, zag ik in het flauwe schijnsel op de achtergrond een reusachtige hut. Het dak was van pinabladeren,

[p. 60]

de muren waren gebouwd van de stammen der pinapalmen, de prasara, waarmee haast iedere dorpeling zijn hut beschermde. Toen we bij de hut aangekomen waren, liet Jacques mij binnengaan. Ik durfde niet zo best, maar was toch blij dat ik de nacht niet in eenzaamheid hoefde door te brengen, buiten onder de blote hemel.