De bom van Saramacca

[p. 15]

Hoofdstuk Drie
De verhuizing

‘Zo ken ik je niet Frits, zo ken ik je niet. Dit is de eerste dag geweest van ons kamp, maar ik heb het gevoel dat er iets op je drukt. Je bent helemaal niet enthousiast en dat is de jongens opgevallen. Geloof me man.’ Het was elf uur in de avond. Frits had de patrouille naar bed gestuurd en had besloten om maar zelf de eerste wacht te doen. John had zich bij hem gevoegd en samen zaten ze op een boomstam bij het vuur.

Frits keek even naar de spreker en grinnikte wat. Hij had de bovenste knopen van zijn overhemd losgemaakt. In zijn rechterhand hield hij een stokje waarmee hij in het rulle zand tekende. ‘Hoe kom je daar eigenlijk bij?’ vroeg hij na een poos. John maakte een geluid tussen de tanden. Hij hief zijn beide armen op in een gebaar van verontschuldiging. Zijn woorden waren stuntelig en toch duidelijk: ‘Bepaalde dingen ontgaan je gewoon niet, zie je. Kijk, begrijp me goed. Dit is je geboorteplaats. Ik begrijp dat je met erg veel herinneringen zit en dat je ook wat moeite hebt met bepaalde ontmoetingen. Bij deze woorden keek hij strak naar de patrouilleleider die zijn blik afwendde en met zijn linkerbeen begon te schudden, waarmee hij liet blijken dat hij danig van zijn stuk gebracht was.

Tenslotte gaf hij John een klap op de rechterschouder en sprak op rustige toon: ‘Maak je maar niet bezorgd boy, het wordt een fijne tijd hier in Groningen. Ik begrijp je ongerustheid wel. Ik moet inderdaad enkele dingen verwerken maar ik beloof je dat de sfeer er echt niet onder zal leiden. Bedankt anyhow.’

John stond opgelucht op en begaf zich naar zijn hangmat. Frits wenste hem welterusten, stond ook op en maakte een wandeling naar de rivier. De wankele aanlegsteiger stond half onder water. Het werd vloed.

[p. 16]

De verkenner was inderdaad teleurgesteld. Hij had gehoopt Joke die avond weer te zien en ze had hem in de steek gelaten. Waarom, dat wist hij niet. Het weerzien had hem erg aangegrepen. Wat was ze toch veranderd. Nu pas besefte hij dat hij smoorverliefd was op haar.

Frits zag een enorme schijf wier voorbijschuiven. Hij bukte zich en plukte een der sponzige bladeren uit het water. De drijvende planten botsten tegen de steiger aan. Even later draaiden ze mee met de draaikolkjes die zich rondom de palen in het water hadden gevormd en spoedig vervolgde het geheel zijn weg over het glinsterende wateroppervlak.

Frits kneep in de plant en het water sijpelde langs zijn hand en arm naar beneden. Hij voelde het koude vocht in zijn mouw dringen en glimlachte. In gedachten zag hij zich bukken op hetzelfde schoolterrein waar hij nu kampeerde. Naast hem zat Joke gehurkt. Met fijne grassprietjes probeerden ze telkens een ‘sukrubu’, dat is een klein agressief wit larfje, uit zijn gaatje in de grond te lokken door het sprietje in het gaatje te steken. Het larfje greep zich dan vast aan het sprietje en het was een kunst om hem uit het gaatje te halen, voordat het weer losliet.

Een ander spelletje was dat je in de droge tijd, wanneer de ‘wun wun’, een groen-witte steekvlieg, ongeveer drie tot vier centimeters groot, zich in de zandheuveltjes had geboord, een stukje papier of een blaadje klaarhield bij het gaatjes waarin het beestje zich had ingegraven. Zat hij er eenmaal in, dan begon je met een grassprietje in het gaatje te prikken, totdat je het gezoem begon te horen. Je hield dan het papiertje boven het gat en pakte de ‘wun wun’ beet zodra het zich liet zien. Met een ander stukje papier trok je de angel uit zijn achterlijf dat natuurlijk sterk begon te bewegen. Het beestje kreeg een flink stuk garen om zijn lijf en werd daarna vrijgelaten. Zoals een vlieger werd opgelaten ging de ‘wun wun’ de lucht in, zoemend en cirkelend om de triomfantelijke bezitter.

Het beeld van Joke vervaagde langzaam voor de ogen van Frits. Hij wierp het blad weg en liep terug naar zijn post. Hij voelde dat zijn ogen erg begonnen te branden. Ook zijn neus begon te kriebelen. Hij snoot, pakte zijn zakdoek en droogde zijn

[p. 17]

neus. De tranen liet hij de vrije loop, als een soort offer aan Groningen met zijn herinneringen.

Op de tweede dag van hun verblijf in het dorp voerden de verkenners de plannen uit die ze de vorige avond hadden beraamd. Ze trokken het bos in, maakten een flink stuk terrein schoon, bouwden een keuken van pinabladeren en enkele stevige stammen van hardhout. Ook groeven ze een afvalkuil en een latrine. De latrine kreeg nog een keurige bril vastgesjord aan enkele takken en twijgen waardoor het geheel op een geriefelijke leunstoel ging lijken. Verder werd een hoge mast opgetrokken waarboven het vaandel van patrouille Leeuwen wapperde.

Toen de jongens de smaak eenmaal te pakken hadden, besloten ze om hun privacy, van hetzelfde materiaal nu een hut te bouwen waar ze zouden slapen. Dit nam twee dagen in beslag.

Nadat het karwei geklaard was, vertelden de verkenners aan de soeurs dat ze gingen verhuizen, maar toch gebruik zouden blijven maken van het schoollokaal wanneer dat nodig mocht zijn. De soeurs begrepen natuurlijk niets van dit plotselinge besluit. Ze konden zich niet voorstellen dat de jongens het prachtige schoollokaal zouden ruilen voor een primitieve hut. Toch hadden ze erg veel waardering voor het sprankelend enthousiasme en de ondernemingszin van de verkenners en wensten hen veel geluk met hun nieuwe verblijf.

Leo keek enigszins bedrukt toen hij de laatste pannen naar het nieuwe verblijf bracht. Het beviel hem niet helemaal, maar hij moest zich aan de wil van de meerderheid onderwerpen. Dat was nu eenmaal de gewoonte in de patrouille en zo hoorde het ook. Hij zocht een plekje uit om zijn hangmat te binden en zorgde ervoor dat hij niet dichtbij de buitenkant van de hut sliep, maar tussen twee andere verkenners in. De jongens merkten de zorgvuldigheid waarmee Leo zijn plekje uitzocht en keken elkaar glimlachend aan ten teken van verstandhouding. Het had geen zin om de jongste verkenner te plagen, daarom lieten de anderen het bij een knipoog tegen elkaar of een bescheiden kuchje terwijl ze hun mastworp of schootsteek aanlegden

[p. 18]

In de late middag bracht Robby, vergezeld van Baltus, een streng waran pataka's, vissen waar Frits gek op was. Het was een welkome aanvulling van het menu. Onwillekeurig moest Frits terugdenken aan de tijd toen zijn vader even het bos introk en na een uur of twee terugkeerde met mutetes vol kwiekwies, walapa's pataka's en andere vissoorten.

In de droge tijd trok het water weg uit de ondiepe kreekjes en in de dorre zwampen bleven de zogenaamde ‘pannen’ over Die hadden ook niet veel water meer. Het was dan een kwestie van afdammen en water overhevelen. Wat er overbleef waren de dartelende vissen, krokodillen, boa- en waterslangen. Soms ook sidderalen die je een flinke portie electrische stroom door het lijf konden jagen bij de minste aanraking. Aan je kennis van de jungle lag het of je in de ‘pan’ zou stappen om de vissen te rapen en da daar moest je eerst eventuele slangen en krokodillen verschalken.

In de avonduren werden schoongewassen petroleumblikken volgegooid met de kwie kwies, de Surinaamse algeneter die doorgaat voor de lekkerste vis. Vader placht dan een groot vuur te stoken waarop de kwie kwies gekookt werden met fink wat peper. Terwijl het gezin dan luisterde naar de verhalen van papa, zorgde moeder voor het verdelen van de kwie kwies onder de kinderen. De overige vis, zoals de pataka werd over de rug in de lengte opengesneden, ingezouten en overdag op het dak van het huis te drogen gelegd. Soms werd een deel ‘gebarbakot’, dat wil zeggen op een bouwsel van vers hout bedekt met bananebladeren berookt.

Frits werd overvallen door de herinneringen aan vroeger. Toch deed hij zijn best om er zo weinig mogelijk van te laten merken. Dat deed John goed. Die zag zijn patrouilleleider liever als een strakke man die bevelen gaf, dan als dromer.

Op de derde avond van hun verblijf te Groningen besloot Frits zijn patrouille te trakteren. Tegen een uur of zeven vertrokken ze in uniform naar het dorpscentrum. Frits kwam onderweg veel mensen tegen die hij nog kende. Hij groette ze beleefd en vertelde wie hij was, omdat zij hem niet altijd herkenden. In Winkel Atsien kregen de jongens ‘watrakan’ snoepjes en limonade. Ze zaten in een hoekje bij elkaar.

[p. 19]

De jongens keken om zich heen. Bij het spel van verkennen is observeren een van de belangrijkste bezigheden. André en Kees waren druk bezig te onderzoeken wie de meeste voorwerpen in de winkel kon onthouden. Ze noemden emmers, bekkens, ‘kokolampu's’, tandpasta, zeep, rolletjes pindakaas, zalm op azijn, zoutvleestonnen, petroleumblikken, pesisoorten enz. Toen volgde een wedstrijd in het onthouden van de prijzen, maar het spel werd verstoord door een oude man die Frits herkende en hem van dichtbij kwam bekijken.

De verkenner stond op, gaf de man een hand en bood hem van de contributiecentjes van de verkenners iets te drinken aan. De oude man was hem erg dankbaar. Hij bleek een goede prater te zijn ook. ‘Weet je nog, jongen’, sprak hij in het Sranan, daar het Nederlands niet zijn sterkste kant was, ‘weet je nog hoe je vader heeft moeten vechten om het stukje domeingrond te krijgen waar jij geboren bent? Hij zat eerst heel goed aan de overkant van de rivier, maar je ziet het, de kokers zijn gebroken en het land is ondergelopen. Sindsdien is iedereen daar weggetrokken, terwijl de overkant van deze rivier vroeger veel drukker bewoond was dan deze oever. Wat heeft je vader toen schoonschip moeten houden met al die honderden oude flessen die hij is komen aantreffen op het nieuwe perceel. Gelukkig hebben jullie die troep kunnen begraven. Het zijn allemaal hebies van de oude tijd. Wiesies en nogmaals wiesies.’

De jongens luisterden lusteloos, maar Frits spitste zijn oren. Inderdaad had die sekretaris erg moeilijk gedaan. Zijn vader had zelfs ruzie met de man gekregen. Hij moest zijn huisje weer afbreken en tenslotte had hij van de pastoor het land gekregen waar de ruine nu stond. Ondertussen had hij al enkele jaren in die weg gewoond en daar was Frits ook geboren. Hij wist van de oude flessen niet zo veel af. Wat hij wel wist, was dat ze begraven waren onder een Kateharboom die grote vruchten droeg. Daar was ook zijn navelstreng begraven, bij die oude flessen. Soms had hij zo'n fles boven de grond uit zien steken, maar veel aandacht had hij er nooit aan besteed.

De verkenner nam afscheid van de oude heer. Toen hij echter wilde afrekenen viel zijn blik op een tweetal mannen van

[p. 20]

Nederlandse afkomst, de zogenaamde ‘Buru's’. Ze waren erg verweerd en Frits schatte hun leeftijd op gemiddeld veertig jaar. Ze luisterden aandachtig mee. Frits merkte dat ze hem met grote belangstelling opnamen, zelfs toen hij de jongens bij elkaar riep en de winkel verliet.

Ook de beide mannen verlieten de winkel en slenterden achter de verkenners aan. De jongens zongen enkele verkennersliederen terwijl ze langs het zwembad liepen. Bij het theehuisje bleven ze een poosje zitten en genoten van het uitzicht op de rivier.

Tenslotte keerden ze naar het kamp terug en lieten de twee vreemde mannen op de hoofdweg achter. Die wachtten totdat de jongens het bos waren ingeslagen en liepen toen door, langzaam, alsof ze geen zin hadden om naar huis te gaan.