Het leven en de uitgelezen verzen van Elizabeth Wolff-Bekker
(1866)–Betje Wolff–
AuteursrechtvrijEen nieuw Scheepslied.Op eene aangenaame vois. 't Lust me nou deuz' dag te vieren
Mit en ronden zeemans deun;
Willem gaat ons scheepje stieren,
Willem, Schipper Willem's zeun:
Die, as grootvaêrs, neefs, en oomen,
Van den gaauwen Willem of,
't Schip de Vryheid, deur de stroomen
Voerde mit gien kleintje lof.
Willem, die het stieren leerde,
Van zoo'n welbevaaren Loods,
Als ooit schepen binnen meerde;
('t Gaat er somwijl hol en boos!)
Die den jongen Baas het zwichten,
Als 't de zeemanschap gebiedt,
Mit en snap wist te onderrichten,
Zei: ‘Daar's 't veilig, en daar niet.
| |
[pagina 47]
| |
Kijk, zo wordt het zeil ebonden;
Baas! zo werp ik lood en lijn,
Wil ik zien, wat anker gronden
Onderweeg te outdekken zijn:
Zukken haven dient ekoozen,
Teugens branding, sturm en vloed:
Hoor ook, hoe jy ons matroozen
Op het togtje handlen moet.
Wil je met vernoegen stieren
En 't plaisier zijn van je boord?
Leer de maats en lutke vieren;
Vliegen zellen ze op je woord.
't Bootsvolk, daar wy hier meê vaaren;
'k Heb dat al ezien, Kerzijn,
Daar 's deur dwang nix meê te klaaren;
't Hou niet van een strakke lijn:
'k Heb je venlmaal gaan vertellen,
Als ik jou bragt by het schip,
Hoe eertyds de bootsgezellen
Weigerden, mit stuursen Flip,
Langer Oost en West te vaaren;
Hy was veuls te hoog van moed;
Ja, men wist van gien bedaaren,
Veur hy was Captein te voet.
Nou, dat mot ik evel zeggen,
Dat men, eer 't tot breeken kwam,
D' onmoed poogde byteleggen,
Maar onze ouwe was te gram;
Kyk, hy stond maar veur geen reden;
Toen was 't: kom jy uit ons schip;
Wacht, daar 's meer dan wel estreeden,
Jou vermalledyde Flip!
Meen jy ons te ringelooren?
Ons als slaaven te gebiên?
Wy, in een vry land eboren!
Dut en dat! dat zel je zien!
| |
[pagina 48]
| |
Toen we voeren mit jou vader,
Viel er, amper, nooit geschil:
Vrolyk deeden we alle gader
Gullen Captein Karels wil:
Dat was eerst en man mit eeren,
Toen was 't vaaren nog plaisier:
Nou, is 't eeuwig hakketeeren,
En je zoekt het daar of hier:
Laat men ons vry muiters heeten,
In de hooge scheepscajuit;
Wy, die de condysies weeten,
Kommen er ook maar voor uit.
Eerst was 't over 't bidden gaande;
Lei jou dat wat in de weeg?
En hoe lief men ons vermaande!...
't Was je nutter dat men 't zweeg:
Loop, jy bent een rechte Nero,
Al was jy nog eens zo fyn;
En die kostelyke Brêro,
Sturf die horst niet van sagryn?
Zou een Paap ons roer regeeren?
Doe hum bidden, dát's zyn post;
't Volk het paternoster leeren,
Daar veur trekt hy loon en kost;
Veur den Drommel, die Granvelle,
Hy 's een schurk en hyppekryt:
Paapen zullen ons niet kwellen;
En Dikdalf deugt ook gien myt:
Die zong al het ouwe liedje:
Knoop me, was 't, die guiten op.
Zeg, waarom ontboô je Grietje?
Waarom kreeg dat wijf den schop?
Zukken degelyke vrouwe!
Zy was wijs, of jy wat praat.
J' hebt je zelv' wat moois gebrouwen!
Kijk, nu weet je waar 't op staat!
| |
[pagina 49]
| |
Daarop riepen onze Heeren
D' Oostenrijksche schipper Thys;
Kom, wat wist die van 't laveeren,
't Zwijgertje was hum te wijs:
't Wou niet met dut ventje vlooten;
't Faalde in 't gissen, keer op keer;
't Stond bedeesd in ruwe stooten;
't Kon niet praaten teugens 't weêr.
Heenen dreup het: onze gasten
Gaf me en franschen Cappetein,
Die wat goed wist om te tasten;
Maar 't gezach docht hum te klein:
Hy wou naar 't contract niet handlen;
't Was maar: matelots! je veux;
't Volk zei: broértje, jy kunt wandlen,
Ben jy un si kroot Monseu.
't Bootsvolk, daar 't met reden knorde,
Teugens zuk en stoeren bol,
(En wel eens een lutke morde,)
Raakte bynaar op den hol.
Wel, hoe zal 't nog langer drijven?
(Riep het an de Reeders deur,)
Moet dut zo maar zitten blijven?
Bloed! hy het gien Fransjes veur.’
‘Toen de Reeders, op dit vraagen:
Wien men toch zou neemen an,
Wie de maatjes zou behaagen? -
Willem-vaêr, dat's onze man,
Als voorheen, ten antwoord kreegen:
Willem, Heeren! en geen aêr;
Kyk, we zijn den man genegen!
Was 't: geluk mit Willem-vaêr!
't Baantje wierd hem t'huis gezonden;
Knap, de handen an het roer;
Kundig van het weêr en gronden:
Wat hum op de reis weêrvoer;
| |
[pagina 50]
| |
Uit wat hoek de bui mogt waaien;
Ja, al had hy teugen wind,
Willemtje kon het zo draaien,
Dat hy altoos bleef bemind.
Baasje lief! 't is niet te zeggen,
Hoe hy was bij 't volk gezien;
Hoe hy 't all' wist te overleggen,
En de stormen wist te ontvliên;
Mit wat trouwigheid en ijver,
Hy te roer stond dag en nacht;
Zo scharpkijkend, gaauw en nijver,
Hield hy overal de wacht.
O, hy was, ik wil 't je zweeren,
Slim - hy was bij 't houtjen af,
En wat hy maar mogt begeeren,
Weet dat hum 't matroosje gaf:
Het hy wat te ver ekeeken;
Stond hy naar het hoogste woord;
Altoos mot er iets ontbreeken;
Hy was tog bemind an boord.
Toen de man wierd doodeschooten,
Deur Flips' haat en nijdigheid,
Die dut spul lang had verdrooten,
Wel, wat wierd hy toen beschreid!
Ouwe, stugge zeeliên kreeten;
't Was: och, Willem-vaêr is dood!
Dat mag eerst verraaien heeten!
Jongen! wat 's de schaaie groot!
En wat zou men best beginnen?
't Was: kom an naar Engeland,
Vraagen wy de Keuninginne,
(Dat 's en vrouw mit veul verstand,)
Of ze en wakker borst wil leenen
Om meê onder zeil te gaan:
Zy zond her dear Robbert heenen,
En het bootsvolk nam hem aan.
| |
[pagina 51]
| |
Weêr kwaadwater! hoe kon 't lukken,
Daar Mylord, naar zijnen zin,
't Scheepsvolk miende te onderdrukken?
't Hieldt, in 't eerst, zig nog wat in;
Maar 't begon er aêrs te spannen,
Daar hy veur verraaiers pleit:
Vader Jan, die man der mannen,
Sprak veur 's volks gerechtigheid.
't Was deur hem ook bij ekomen,
Dat men Mourik nam bij 't roer;
Krek veur Robbert wierd enomen,
En mit ons as schipper voer,
Om, as kax, het spul te leeren,
(Nou, dat laat ik zo als 't is;)
Robbert zocht dat wel te weeren,
Maar dat ging hem uit de gis.
Kijk, dat wou hy al niet lijen;
Mit ien woord, Mylord wou heen,
En men liet hum zaftjes glijen,
Ja, goê reîs! docht ieder een,
Die 't wel met het scheepje meende;
Maar het moeide en andre soort;
Volksken, dat hy 't oor verleende,
Zo als hy, was binnen boord.
All' de ziekentroosters keeven
Op de Reeders, dat het stoof:
Was het daar maar bij ebleeven!
Maar ze schreeuwden: 't recht Geloof
Gaat mit onz' Captein verlooren!
Vader Jan kwam ze op er dak -
Lei ze schoon der pligt te vooren;
Ik beloofje dat hy sprak!
Mourik wierd daarop ekoozen,
Om maar voord aan 't roer te staan:
Baas! wat hebben de matroozen,
Mit dien borst niet ondergaan!
| |
[pagina 52]
| |
Leep? dat wil ik jou belooven:
Handig? as de rapste Zeeuw:
Dorst en kaper liggen rooven,
Vechten kon hy as zoo'n leeuw.
Wat zal ik al verder zeggen?
Hy was in 't scheepswerk deurleerd:
Jammer, dat hy 't zo liet leggen!
Tusschen ons: 't was heel verkeerd:
'k Hoef hier niet veul van te praaten;
't Is verby - die ouwe man!....
'k Mag me op jou goed hart verlaaten,
'k Weet, myn Willem beeft er van.
Meester Huig zo maar te vatten,
Mit zen ouwen medemaat,
Hoog om hunnen dienst te schatten!
Kom, het was uit ouwen haat;
En de ziekentroosters deeden
Braaf het hunne, bij den Baas,
Daar ze, as kax, veur waarheid streeden;
Ja! zo vangt de koe de haas.
Schipper Heintje, die veul jaaren
't Sturen afzag van zen broêr,
Van zó hoog had meê gevaaren,
Sloeg na hum de hand an t roer:
Nimmer het my dat verwonderd,
Dat hy diep stond in de gunst;
't Was en best - zo één uit honderd;
En daarbij - fix in de kunst:
Of hy zeilde, of slechts boegseerde,
Of hield op den vijand aan;
Hy, die 't scheepje binnen meerde,
En den witten vredevaan,
Door de rapze maats, heel handig,
Op deed heisen, op de reê,
Koos (wat deed de man verstandig!)
't Vaste land voor holle zee.
| |
[pagina 53]
| |
Sterven ging hy; en het zeuntje
Weêrgaês handgaauw, heet van bloed,
Zong welhaast een ander deuntje;
't Ging er toen niet al te goed:
Onder 't scheepsvolk wierd emompeld:
Nou dat's schipper Heintje niet!
Tot hy, eensklaps overrompeld
Deur den dood, het roer verliet.
Hy hield van den baas te speelen;
Neef, hy schopte zulk een baal!
Tegenstand kon hy niet veelen;
Maar 't mislukte t' eenemaal
(Ja, zo is 't, as jonge knaapen
Zotlyk steunen op hun kracht:)
't Koopvaardijschip, stil, te kaapen,
Dat zo rijklyk leî bevracht.
Jan de Wit, die 't schip nou stuurde,
Raadde, dat men nou niet weêr,
Als voorheen, en schipper huurde:
't Ging eerst wel, maar wat en keer
Namen naderhand de zaaken
't Was maar: geeft ons en Captein,
Of wij gaan er voord een maaken:
Is ons Willem nog te klein?
Willem neef, dat was en leven!
't Ging er onbehouwen toe;
Ja, je hart zou trillen, beeven,
Ging ik je verhaalen, hoe
't Volk, misleid door vuile treeken,
Viel op beî de broeders aan,
Die, as kérels, dat's ebleken,
Hadden op 't halfdek estaan.
Hoor, het waren booze tijen;
't Scheepsbewind stond menig duur;
Willem dorst wel hartig strijen;
Hield ook bijster van geef vuur!
| |
[pagina 54]
| |
't Schort hem daar niet, motje weeten:
Hy ging aan en ander boord:
Nou, 't heeft bem genoeg espeeten:
Damnd your Dutchman! - hy wou voord.
Baas, zo het dut schip evaaren,
Dan mit stuurlui, en dan weêr
Mit en schipper: holle baaren,
Stormen, bebben, menig keer,
Zeil en treil en kiel en masten
Los gescheurd, vaneen erukt;
Maar men wist braaf omtetasten;
En 't is altijd nog gelukt.
Eindlijk is 't zo ver ekomen,
Dat het hooge scheepsbewind,
Eens veur al, werd angenomen
Deur jou vader; hoor, men kind!
'k Wou niet van men Willem scheiden
Veur dat ik je nog eens sprak:
'k Ga je nou naar 't schip geleiden,
Daar je zelf mot staan op 't dak.
'k Heb gelijk en vrind esproken,
't Kwaad getoond, het goed gezegd;
't Heeft me aan yver niet ontbroken;
'k Heb je in alles onderrecht
Wat en braaf Captein mot weeten,
Zal hy stuuren zo 't behoord;
Zal hy een braaf kérel heeten,
En bemind zijn binnen boord:
Hoe de Reeders te genoegen,
Daar men zorgt voor goed en eer;
Hoe men 't wendt op alle boegen;
Hoe men Kapers gaat te keer;
Hoe men handig 't want mag strijken;
Hoe men 't marszeil haalt in top,
En het scharpst heeft uittekijken,
Als het scheepje schuurt door 't zop.’
| |
[pagina 55]
| |
Maats! dit alles, en veul meerder,
Onderrichtte hem deuz' man,
Die me, uit naam van volk en Reeder,
Nooit enoeg bedanken kan
Veur zijn zorgen, veur zijn waaken,
Om, tot heil der Vrye buurt,
Willem en Captein te maaken
Als er maar wat enkeld stuurt.
Hupze, jonge schipper! zegen!
Jan maat! zegen mit den Baas,
In zijn vaders plaats verkreegen!
Captein Frizo, die, och laas!
Zo en lutke tijds zen handen
Heeft gehouwen an het roer;
Daar je tog deur klip en zanden,
Recht naar jou plaisir meê voer.
Rapze Zeeuwen, die de baaren
Hebt in zuur en zoet bezocht;
Veul gevaaren zijt ontvaaren
Op zo menig bangen togt!
Wil maar op den Baas vertrouwen,
Hy 's wel jong, maar weet wat goed,
Hoe hy schoot, katrol, en touwen,
In een bui, behandlen moet.
Hy kan kaavlen, wenden, peilen,
Promtjes weet hy door 't kompas,
Hoe de nette streek te zeilen.
Deur een onuitooghre plas;
Leerde en reefjen intebinden,
Als de lucht niets goeds belooft;
Hy kent eb en vloed en winden;
Het de paskaart in zen hoofd.
Zou je min van hem verwachten
Dan van all' die braave liên?
Hy zal 't scheepjes best betrachten;
Ja je zult wel dra, zo 'k mien,
| |
[pagina 56]
| |
Aan den Loots jou dank bewijzen,
Die hem opvoedde as zen kind;
'k Hoor je vast de Reeders prijzen,
Die hem stelden in 't bewind.
Wakker, lustige matroozen!
Daar wordt reeds 't kanon gelost,
Hum ter eer die is verkoozen:
Over-al! elk an zen post!
An de valreep! vat die touwen!
Hou zee! - hou zee! zingt nu voord:
Wilhellemus al van Nassouwen;
Schipper Willem is an boordGa naar voetnoot*).
In dit zelfde jaar werd een maand of wat later, het tweede Eeuwgetij van Nederlands roemrijken opstand tegen Spanje, door den vrijheidlievenden Amsterdamschen hoogleeraar Pieter Burman, met die openlijke voordracht van een Latijnsch dichtstuk herdacht, dat hij, naar den hoofdman der Geuzen-edelen van April 1566, Brederodius betiteld had. Naar de minder nauwkeurige geschiedkennis van den tijd, was daar zeker aan Brederode een rol toegedicht, waarin men hem thans te vergeefs zou zoeken te handhaven. Bij eene verheerlijking toch van Neêrlands welvoldongen vrijheidspleit kon niet hij, maar moest natuurlijk Willem van Oranje de hoofdheld zijn. Het viel van den anderen kant echter niet te ontkennen, dat bij het herdachte feit, de aanbieding van 't Smeekschrift aan Margaretha, niet Oranje, maar Brederode de hoofdpersoon, en de eerste daar zelfs geheel buiten was. Er stak dus gewis niets kwaads in, dat Burman den naam van genen aan 't hoofd van zijn dichtstuk plaatste, en hem tot punt van uitgang koos. Bij de staatkundige verdeeldheid der gemoederen, vond die keus echter maar al te weinig welgevallen in 't oog der minder vrijheid- dan heersch-zieke weêrpartij in staat en kerk. Al aanstonds trad zekere Dr. in de Rechten, J.P. van Overmeer, | |
[pagina 57]
| |
met een ‘Willem de Eerste of het 2e eeuwfeest der vaderlandsche vrijheid’ in Hollandsche rijmstrofen op, ‘dienende tot een contrast tegen den Brederode,’ en waarin hij, door zijn ‘rietpijps doffen klank, tot haar voorwerp (deed) een grooten held verkiezen, Waar Hendrik zich bij moet verliezen....Prins Willem van Nassouw.’ Maar ook anderen, vrij wat heftiger tegenstanders, dan deze meer trouwhartige voorstander van den Prins, gaf Burmans gedicht, zoo nu als nog verscheiden jaren later, aanstoot, en daardoor middellijk aanleiding zelfs tot verschillende geestige hekelrijmen, in 1772 en volg. door Elizabeth in 't licht gegeven. Burman plag namelijk de zomermaanden op zijn buiten bij Wassenaar, den huize Santhorst door te brengen; daar had hij ook zijn in October voorgedragen Brederodius gedicht, en daar dacht zich dus de tegenpartij vervolgens het hoofdkwartier van alle staatkundige en kerkelijke vrijheidsbewegingen en hare bewerkers. Op Santhorst werd in 1769 de Corsicaansche vrijheidsheld Pascal Paoli onthaaldGa naar voetnoot1) en door Burman in Latijnsch dicht begroet, gelijk hem Elizabeth Wolf in twee Nederlandsche verzen bezong: |
|