Brieven van Betje Wolff en Aagtje Deken

CXXVII. Vrijheid, Gelijkheid, Broederschap.
Aan de provisioneele Representanten van het volk van Holland.¹

Burger Representanten!

De ondergeschreevene Elisabeth Bekker, Weduwe Adriaan Wolff, in zyn leven Predikant in de Beemster, geeft met bescheidenheid te kennen, dat zy in het jaar 1787² haar Vaderland ontweken is, deels, om in het zachte Fransche klimaat³ haare zwakke gezondheid te herstellen maar voornamelyk om zich aan het laatste Staatsbestuur te onttrekken, met rede beducht, of niet haare alom bekende zucht voor Vryheid, & de rechten haars Vaderlands, haar

1 Deze brief - eigendom Rijksarchief in den Haag - is afgedrukt in ‘Decreeten van de Provisioneele Repraesentanten van het volk van Holland’. Vierde deel, eerste stuk, in den Haag ter 's Lands drukkerye 1795.

2 In den Almanac généalogique pour l'année 1788 Avec l'Approbation de l'Académie Royale des Sciences et belles Lettres à Berlin, teekende Betje hare reisroute aan: ‘Amst. Ut. Bred. Antw. Brussel. Mons. Maubenge. Avennes. Guise. Laon. Rheims. Chalons. Vitry. Chalons sur Sâone. Langres. Dyon. Tournus. Maçon.’ (Een achternicht van Betjes zuster Christina, die met Joris Teerlink was gehuwd, mejuffrouw Jacoba Adriana van Bel in den Haag, gaf mij dit boekske tot eene gedachtenis).

3 In den gedrukten tekst leest men in plaats van de woorden het zachte Fransche klimaat: ‘het Ruime Overmaasche’ (sic). Blijkbaar heeft men het schrift van Betje niet kunnen lezen.

[p. 290]

aan nog erger beleedigen zouden blootstellen dan zy meermaal in eigen persoon onderging.

Meermaal, Burger Representanten! was haar oogmerk tot haar bemint Vaderland weder te keeren, dan de rampen, die Frankryk troffen, & de Oorlog die het scheen te zullen verpletteren, hebben die niet toegelaaten. Ook omdat haare gezondheid veel heeft geleden door de binnenlandsche onlusten, & den nood waarin dit schoon & vruchtbaar Departement geweest is. Deeze terugkeering is voor haar nog onmogelyker geworden wyl haare agtenswaarde zusterlyke Vriendin & twintig jaarige Huisgenoote, de burgeres A. Deken, onder eene kwaal zugt die eene zo vermoeiende reis zoude verergeren.

Burger Representanten! reeds meermaalen heeft de ondergeschrevene zig door Requeste vervoegt by de voorige Regeering, om het pensioen 't welke zy als weduw eens Predikants der Gereformeerde kerk, konde eischen, & ook genoot tot de Omwenteling te ontfangen, & het welk 's jaarlyks honderd guldens bedraagt; maar zulks is haar (de reden laaten zich gemakkelyk gissen!) altoos & volstrekt geweigerd.

Thans neemt zy, met hoop op een beter gevolg, nog eens de vryheid om ditzelfde billyk verzoek voor te stellen. Word dit haar toegestaan, dan moet zy hier byvoegen, dat zy zeedert het jaar 1787 niets van de Gecommitteerde Raaden van Noord-Holland heeft ontvangen; dat haar dus, als Weduw eens Predikants toekomt, de som van 800 guldens.

Indien het, Burger Representanten! noodig waare uw gevoelig hert te moeten treffen, om U eene daad van billykheid te doen verrichten, maar verre is zy van dit ook maar twyfelachtig te vermoeden, dan zoude zy hier kunnen byvoegen, dat zy & haare getrouwe vriendin, bynaar van alles beroofd zyn, door een schandelyk bankroet, & de kwaade trouw van iemand, die niet slegts alles wat hy van haar in zyn Negotie had, maar ook het hem aanbetrouwde, zoowel in geld als effecten genomen heeft; zy zoude, Volks representanten! u herinneren, hoe gevoelig dit voor haar zyn moet, in een leeftyd waar in men toch zoo gaarn genot heeft, van al den arbeid die men gearbeid heeft onder de Zon! Nu laat zy

[p. 291]

dit alles, wetende aan Wie zy haar billyk verzoek doet, in de wykende schaaduw¹ van den agtergrond!

Leeve de Vryheid! leve de Burger Representanten! dat eerlang de wetten geëerbiedigt worden! dat Vreede & Commercie ons dierbaar Vaderland in dien rang herstellen, waarin wy het in onze jeugd gezien hebben.

De Burger & Boekverkooper I: van Cleef, zal, als hebbende procuratie, de quitance in den naam geven van

Elizabeth Bekeer, weduwe Adriaan Wolff.²

Trévoux, 8 July 1795

In het Departement d'Ain, in het derde jaar der Volksregeering.

[Het antwoord op dit verzoekschrift, 5 Nov. 1795 gedagteekend, luidt aldus:

Het comité van Algemeen Welzyn dient van consideratie en advis, op de, by appointement van den 31 July in deszelfs handen gestelde Addres van Elisabeth Bekker wed. Adriaan Wolf, in leven Predikant in de Beemster en is goed gevonden en verstaan, dat om hulde te doen aan de verdiensten van gen. E. by deeze aan haar worde geaccordeerd alle de achterstallige jaaren van haar weduwe Tractement, in die verwachting echter, dat zy met allen mogelyken spoed haar weder naar haar vaderland zal begeeven, en de aan haar toegelegde gratificatie ook in dit Land komen verteeren.]³

1 In den gedrukten tekst - Rijksarchief, 's Gravenhage - staat het onzinnig woord jokadem.

2 In den gedrukten tekst: Elizabeth Wolff, wed. Adriaan Bekker (sic!) en in plaats van Trévoux: Tieroux.

3 Zij zijn eerst in 2de helft van het jaar 1797 uit Bourgogne naar haar vaderland teruggekeerd en hebben zich metterwoon in den Haag gevestigd.
Weinig jaren later bezocht de bekende A. van der Willigen (hij en van Eynden waren de schrijvers van de geschiedenis der Vaderlandsche schilderkunst sedert de helft der XVIII^e eeuw) dat gedeelte van Bourgogne - hetwelk men la Bresse noemde - waar Wolff en Deken hebben gewoond en hare ‘wandelingen’ in dichtmaat beschreven. In zijn dagboek (eigend. van zijn achterneef Dr. A. van der Willigen Az. te Velp) wijdt hij aan de waardige Schrijfsters een woord van warme hulde.