Verzameld journalistiek werk. Deel 15. Nieuwe Rotterdamsche Courant november 1926 - januari 1929. Met enkele aanvullingen 1906, 1910

[p. 539]

[1910]

Tentoonstelling te Brussel

Brussel, 26 April.

U hebt het mij misschien kwalijk genomen, dat ik vooralsnog over de tentoonstelling meestal subjectief schreef. Dit ware echter nogal wreed van u. Om deze uitmuntende reden, dat men niet objectief behandelen kan, wat niet bestaat. Wat is, tot op heden, en op eene uitzondering na, deze Brusselsche Expositie? Eene mooie belofte, de belofte van iets moois. Maar een middagmaal in spe laat niet toe, over den last of de geneuchte der spijsvertering te vertellen; en men maakt geen goede verslagen, dan van wat men met eigen oogen heeft gezien.

Nu heb ik wel degelijk mijne oogen den kost gegeven, iedermaal als ik naar Solbosch ben geweest; iedermaal ben ik er met de beste bedoeling der wereld heengetrokken, om zooveel te zien mogelijk. Maar het ongeluk wil: er was nog zoo weinig te zien! En gisteren nog, toen ik, na de officieele inauguratie van de Duitsche afdeeling, door tuinen en galerijen heb omgekuierd, heb ik de treurige bevinding opgedaan, dat er zelfs minder te zien was dan Zaterdag, bij het bezoek van den Koning. Toen immers had men zijn best gedaan, al wat onvoltooid was onder draperieën en planten te verbergen. De tentoonstelling was als een opgetooide mummie; een keizersgeraamte, gedoken onder de pracht van den purperen mantel. Nu, Maandag, na de welverdiende Zondagsrust - sommige werklieden hadden vier-en-twintig uren aan éen stuk gearbeid! -, heeft men den purperen mantel weggenomen. En weer staat naakt het rif; men heeft linoleum en Perzische kleedjes opgerold, en weer loopt men over den oneffen plankenvloer, doorsneden van rails. De sierplanten zijn weer naar den bloemist, en men ziet er te

[p. 540]

beter het leelijke om, dat zij verborgen....

Er is dus nog maar heel weinig te zien; wat meer is: hetgeen te zien ware, wordt zelfs aan de pers verborgen gehouden. Zoo luidt het strikt verbod: geen toegang, voor niemand, in paviljoenen of vreemde afdeelingen. De heer Regout, uw vriendelijke commissaris-generaal, maakt voor mij eene uitzondering: het mooie Hollandsche gebouw wordt mij geopend. Helaas, ook hier is bijna nog alles te doen. Er zijn enkele stands klaar, waaronder heel mooie. De Indische afdeeling gaat zich afteekenen, belooft uiterst merkwaardig te zijn. Doch, - voor de veertien dagen komt men zeker niet gereed, en dan zal men nog iedereen vooruit zijn... Maak me daarover objectieve verslagen!...

Vreest echter niet dat ik in loutere subjectiviteit wil blijven zweven. Gaarne beschrijf ik, zoodra te beschrijven valt; hetgeen van de vorderingen in de expositie afhangt. In der waarheid: beschrijven had ik al kunnen doen, uiterlijk is er al een schijn van voltooiing, hier en daar. Er zijn vele mooie gevels klaar. Ik schreef u al over den Hollandschen tuin. Maar iets weerhoudt mij, op het verlangen in te gaan, u meer te vertellen. Er is, namelijk, mijn zin voor orde en voor methode. Deze tentoonstelling strekt zich uit over honderd hectaren ongeveer. Dat onoverzienbaar stuk grond is des te meer onoverzienbaar geworden, dat het druk bebouwd is. Men heeft er geen vierkanten decimeter van ongebruikt gelaten. De N.R.Ct. heeft er u een plattegrond van medegedeeld, wie hem maar even wil inzien, zal vaststellen dat de noodwendigheid eener methodische beschouwing zich den verslaggever opdringt. Niet dat hij niet zal gedwongen zijn nu en dan eens van den hak op den tak te springen. Niet dat alle fantazie hem moet worden ontzegd. 't Zou wat moois wezen, een tentoonstellingsrelaas zonder fantazie!... Echter, van 't eene naar het andere te hollen,

[p. 541]

alles aan 't grillige van den onmiddellijken indruk over te laten, gaat evenmin aan. Dus maar orde houden, zoo streng mogelijk.

Op welke wijze nochtans? Zal ik mijn plattegrond als een landkaart in breedte- en lengtegraden gaan verdeelen en dan elk aldus geteekend vierkantje afzonderlijk gaan bestudeeren? Zal ik elk vertegenwoordigd land afzonderlijk behandelen, of de producties van elk land onderling vergelijken? Ik heb daar lang over nagedacht en ziehier tot welken uitslag ik gekomen ben.

Onderlinge vergelijking der voortbrengselen van de onderscheiden naties is voor het oogenblik onmogelijk, en zal slechts over een paar maanden kunnen gebeuren. Ik behoud dus dit, zeer belangrijke deel van mijn arbeid - feitelijk het belangrijkste, daar de geboden mogelijkheid zulker vergelijking hoofddoel eener wereldtentoonstelling is, - dit deel dus behoud ik voor het laatste, vermits ik u niet zonder tentoonstellingsbrieven kan laten totdat alles klaar is. Van heden af aan begin ik echter met de omstandige beschrijving der paviljoenen en van hun inhoud. Hierbij zal ik zooveel mogelijk de onderscheiden landen uiteenhouden, op één land na: het uwe. Het Hollandsche paviljoen, ziet u, ik beschouw het een beetje als mijn eigen huis, als een heel mooi huis, dat mijn eigendom zou zijn geworden, en dat ze nu aan het in orde brengen zijn. Daar ben ik wel gedwongen, nu en dan eens binnen te wippen, tusschen een bezoek in aan mijn vriend den Duitscher, mijn bloedverwant den Spanjool, mijn buurman den Franschman. Het salon van den eerste is rijker getooid misschien dan het mijne zal zijn; de tweede woont in een paleis van wondere architectuur; het huis van den derde is weidsch en gastvrij. Maar in het Hollandsche gebouw, daar ben ik ten mijnent; mijn hart wordt grooter

[p. 542]

als ik zie dat het werk opschiet; ik ben blij, waar ik zie dat het mooi wordt. En, al zal ik natuurlijk fier zijn, de honneurs waar te mogen nemen, zoodra de laatste spijker ingeklopt en het laatste stofje afgenomen zullen zijn; al zal ik u op dien dag met een eigenaarstrots overal rondleiden, geheel het huis toonen tot in het minste hoekje: zelfs voor dien tijd - en ik zei het u: dat loopt nog minstens een paar weken aan - zal ik, tusschen strengere beschrijvingen van buitenlandsche paviljoenen in, nu en dan een kiekje nemen in het uwe. Wat u me dan zeker niet kwalijk nemen zult.

Deze brief wordt geen ‘Discours sur la Méthode’. Hij wordt echter te lang, zoo 't hierbovenstaande slechts een inleiding tot een eerste beschrijving mag zijn. De post, die hem straks mee moet nemen, dwingt me trouwens, hem hier af te breken. Vanavond begin ik dan met het Duitsche paviljoen: het eenige, gij weet het, dat klaar is, en waar doorloopend over geschreven kan worden.

N.R.C., 27 April 1910.