Verzameld journalistiek werk. Deel 15. Nieuwe Rotterdamsche Courant november 1926 - januari 1929. Met enkele aanvullingen 1906, 1910

[p. 129]

Een nieuw museum

Brussel, 25 Januari.

De Brusselsche Burgerlijke Godshuizen, of, om meer-officieele maar minder-gebezigde taal te gebruiken: het Beheer van de Openbare Weldadigheid te Brussel, heeft in haar eeuwenlang bezit een aantal schilderwerken, vooral zeer schoone portretten uit de zestiende eeuw, die het een paar jaar geleden besloot, ik weet niet meer te welker gelegenheid, af te haken van de wanden waar zij, zoo goed als altijd, buiten het bereik van belangstellenden hingen, om er het groote publiek, in een gepast kader van antieke meubelen en andere voorwerpen, kennis mee te laten maken.

De belangstelling was toen ter tijd zeer groot, vooral onder kunsthistorici: die zestiende-eeuwsche portretkunst in Vlaanderen en in Brabant is minder goed bekend dan zij verdient; de studie ervan kan voor onze kunstgeschiedenis tot verrassingen leiden. Er gingen dan ook stemmen op, om die kunstwerken aan eene al te egoïstische en steriele vergetelheid of althans afzijdigheid te ontrukken. Voormeld beheer der Burgerlijke Godshuizen, dat belangrijke voorrechten geniet, heeft thans, naar verluidt, daarvan afgezien, en wil aan de wenschen van de kunstliefhebbers voldoening geven: in den loop van Februari zullen in één of meer zalen van het Sint Janshospitaal bedoelde kunstvoorwerpen, met veel ander schoons, worden bijeengebracht en voor het groote publiek toegankelijk gesteld. Brussel zal dus een nieuw museum rijker zijn, en al de oude Brusselaars, die van hunne stad hartstochtelijk houden, wrijven in hunne handen.

[p. 130]

Helaas, er zijn altijd kniezers geweest in de wereld. En ook ditmaal laten zij protest opgaan, en het is niet zonder gegronde redenen, dat dit protest gehoor vindt.

Het is natuurlijk niet tegen het feit der openbaarmaking van schilderijen, die anders voor het gemeenebest zoo goed als verloren zouden zijn, dat opgekomen wordt: hoe meer men de kennis van onze kunstwerken verbreidt, hoe beter. Doch is een nieuw museum daartoe wel noodig? En zou het in voorkomend geval zelfs niet veel beter zijn geweest, geen nieuw museum te openen?

Wij hebben te Brussel tallooze musea. Geen enkel lokt evenveel volk als de kunstzalen, waar moderne kunst wordt ten toon gesteld, en dat is goed te begrijpen, aangezien deze kunstzalen steeds nieuws tonen, hetgeen in de officieele musea niet dan zelden gebeurt. Nochtans worden onze groote musea voor oude en voor moderne kunst nogal goed bezocht; zij hebben zelfs hunne dagen van drukte, namelijk als er lessen en wandelvoordrachten worden gegeven, zoo als die werden ingericht door den betreurden Fierens Gevaert, of aldaar groote overzichtelijke tentoonstellingen worden gehouden, als die der Vlaamsche en der Italiaansche primitieven, die van David en nog onlangs die van Eugène Smits, die eindelijk - na menige andere, die ik hier verzwijg - van Nederlandsche landschapkunst, in den nazomer van verleden jaar, die alle bewijzen, wat wij aan den hoofdconservator Fierens-Gevaert hebben verloren, als animator, als echte volksopleider.

Kostbare en maar al te duidelijke vingerwijzing: het publiek, en zelfs de groote menigte vraagt niet beter dan onze openbare kunstverzamelingen te bezoeken, maar op voorwaarde dan dat het iets ongewoons te zien krijgt,

[p. 131]

al was het maar, mits met goede en duidelijke voorlichting, door verplaatsing, door verschikking van het gewone.

Het is omdat onze musea doorgaans doodenhuizen zijn, dat de meeste geen twee bezoekers daags te zien krijgen. Het blijft mij verbazen, dat al de ijver en al de kunde van de bewakers der zoo rijke musea van het Jubelpark het volk nog niet in voldoende beweging hebben weten te brengen. Weliswaar ziet een groot gedeelte van die verzamelingen er nog zoo erbarmelijk-rommelig uit, is het zoo schandelijk-armoedig ondergebracht, dat het wel de warmste belangstelling zou kunnen ontmoedigen. En zoo lijdt het eene, zéér verzorgde deel van die musea onder het andere dat, geheel tegen den zin der heeren conservators, een toonbeeld van slordigheid blijft.

Daarentegen kan het mij niet verbazen, dat bijvoorbeeld het Wiertz-museum alleen nog door Engelschen-opreis (trouwens minder en minder) wordt aangedaan: wat doet men, om er de interesse der Belgen op te vestigen? En hetzelfde geldt voor ons prachtig museum van oude muziekinstrumenten; voor het trouwens minder-belangrijke wapenmuseum der Hallepoort; voor het stedelijke museum van het Broodhuis, op onze Groote Markt, en dat niemand meer kennen zou, zonder de vereeuwiging door Herman Teirlinck eraan verzekerd in zijn ‘Thyl Uylenspieghel’ (en ik vrees zelfs dat ik in deze eenigszins overdrijf). En deskundigen vreezen dan ook, dat hetzelfde lot zal beschoren zijn, na heel korten tijd, aan het ontworpen museum in het Sint Janshospitaal. Een hospitaal als lokaal voor een museum is trouwens niet zoo heel verlokkelijk, of het moet, gelijk te Brugge, de Memlincs bevatten, of gelijk te Dijon den Mozesput van Claus Sluter. Maar over

[p. 132]

zulke meesterstukken beschikken de Burgerlijke Godshuizen nu eenmaal niet.

Wil men, dat kunstwerken, als deze die men eindelijk openbaar wil maken, hun natuurlijk publiek bereiken, dan ligt eene oplossing voor de hand: men opene geen nieuw museum, maar hange deze kunstwerken op in de bekende musea waar dat publiek wél heengaat en waar het noodige wordt gedaan om het aan te lokken. Zoo trekken zij heel zeker de gewenschte aandacht, en het daar aanwezige vergelijkingsmateriaal laat toe er de waarde van te bepalen, levert althans stof tot studie op, die in een nieuw en klein museum niet wordt geboden.

Ik ken het groote bezwaar: de kunstwerken uit de Burgerlijke Godshuizen zijn eigendom van dat beheer, en ten hoogste het stadsbestuur zou in deze zijn woordje meê te spreken hebben. De Godshuizen denken er natuurlijk niet aan, hunne schatten aan den Staat te schenken of door verkoop over te maken. En anderdeels hebben wij aan het voorbeeld van het groote primitieve schilderij van Diest gezien, dat de Regeering er finantieel te slecht voorstaat om een aanbod te doen, dat dan nog hoogst waarschijnlijk zou afgewezen worden. Doch er is het stelsel van het in-bruikleen geven, dat dan toch ook bij ons, zij het langzaam, ingang vindt.

En dan, ziet de stad Brussel, die tegen een stootje kan, geen gelegenheid, haar haast niet toegankelijk Broodhuis-museum, samen met het nieuwe Sint Jansmuseum, in betere lokalen onder te brengen, waar de belangstelling gaande zou worden gehouden door toepasselijk propagandawerk, zooals geschiedt in onze groote Staatsmusea?

Een museum dient om bezocht te worden. Men ga het

[p. 133]

dan ook niet verstoppen, laat staan begraven. En aldus denken hier velen in Brussel.

N.R.C., 29 Januari 1927.