Verzameld journalistiek werk. Deel 14. Nieuwe Rotterdamsche Courant september 1925 - november 1926

[p. 668]

Auguste Vierset
A la recherche de l'amour

Dit is een boek om een vaderlandlievend-Belgischen criticus niet veel minder dan razend te maken.

Gij weet het: men verwijt den Belgen, en nog enkele maanden geleden van zelfs-Belgische zijde, geen romans te kunnen schrijven. Het is, zegt men, een letterkundig genre, dat noch bij het Vlaamsche, noch bij het Waalsche temperament past, zooals sedert eene kleine eeuw voor de Vlamingen en sedert ruim eene halfeeuw voor de niet-Vlamingen (waaronder ik de Vlamingen reken, die in het Fransch schrijven) bewezen is. Immers, daar zijn de Vlamingen te picturaal, de Walen te muzikaal voor aangelegd: aldus luidt eene beslissing, die voor velen de waarde heeft van een axioma.

Ik heb hier in dit blad, tot weerleggen van zulke bewering, een heel lang lijstje aangegeven van Belgische auteurs, alleen dan nog maar Fransch-schrijvenden, dat wel een afdoend bewijs zou leveren, dat men bij ons wel degelijk den roman aan kan,.... als men wel aannemen wil, dat de roman niet een uitsluitend-Fransch genre is; dat men derhalve heel goed romans kan schrijven zonder noodzakelijk aan Fransche voorbeelden gebonden te zijn; en dat zich zelfs heel goed een Belgische - beter gezegd: een Vlaamsche, en een Waalsche, en zelfs een typisch-Brusselsche - roman denken laat, die aan geen enkelen nabuur of verderen vreemdeling iets te danken heeft. En wat ik zei voor den Fransch-Belgischen roman zult gij, op gezag van eigen ervaring, kunnen wettigen voor den

[p. 669]

Vlaamschen.

Met dat al geef ik heel gaarne toe, dat wij, Belgen, vooralsnog niet dan bij zeldzaamheid bewezen hebben, aangelegd te zijn voor een ruim-opgezet verhaal met diepmenschelijken ondergrond en stevig-psychologische ontwikkeling. En hier kunnen het Vlaamsch-picturale als het Waals-muzikale zeer zeker schuld aan hebben. Wij zijn frisch-zintuigelijk, en hebben doorgaans aan onze zintuigelijkheid genoeg. Daar is echter nog een ander, en heel wat belangrijker factor, die, naar mij voorkomt, het ontwaken bij ons van, bijvoorbeeld, een Stendhal zoo goed als onmogelijk maakt: dat is het egaal-burgerlijke van het Belgische leven.

Tot bij den oorlog kende de Belg geen strijd: hij leidde een gemakkelijk leven, dat den nood der zelfontleding uitsloot, te meer daar hij aan sensoriëel genot, hetgeen kultuur moest vergoeden, voor zijn part genoeg had. Geen wonder, dat de roman, spiegel van sociaal of dieper-individueel leven, bij ons geen grooten bloei kende: de Belgische omstandigheden leenden er zich weinig toe, en nog minder de Belgische menschen; wij leden eenvoudig armoede aan onderwerpen.

Doch ziet, daar komt iemand zoowaar met een onderwerp aandragen. Het is Auguste Vierset, die, hoewel nog geen veteraan, toch wel iemand met literaire ervaring is. Dat onderwerp, verwerkt in ‘A la Recherche de l'Amour’, is weliswaar niet nieuw. Maar het is veel meer: het is eeuwig. Het verwacht alleen eene nieuwe omkleeding om weêr maar eens te boeien. Aangepast op Belgische toestanden hadde het een pracht van een Belgischen roman kunnen geven. Dat onderwerp, de auteur, omschrijft het zelf:

[p. 670]

‘l'infidélité’ (bij de vrouw) ‘née d'un constant amour pour un idéal toujours cherché, parfois entrevu, jamais atteint’; het eeuwige verlangen naar geluk-in-liefde, dat door geene ontgoocheling kan worden gedood; de eeuwige behoefte aan liefde, die nooit geheel wordt voldaan. ‘Je crains bien’ - besluit de schrijver - ‘qu'elle (zijne heldin) ne se soit usé le coeur à chercher vainement le bonheur qu'elle rêvait’, hoewel er op dergelijke harten maar weinig slijtage komt, - wat hun geval te dramatischer maakt.

Van dat gegeven heeft de heer Auguste Vierset wel degelijk een Belgischen roman gemaakt. Maar dan, helaas, in zeer pejoratieven zin.

En om te beginnen: men zoekt vergeefs, bij den Waal Auguste Vierset, zelfs de beruchte musicaliteit der traditie. Merkt wel, ik die niet zoo heel traditionalistisch ben aangelegd en sceptisch sta tegenover dergelijke critische methode, zou hier niet op aandringen, dan uit ironie. Maar nu doet zich juist voor, dat Vierset's gegeven bij uitstek muzikaal is; dat men zonder veel opzet zijn boek een verhaal in minor zal gaan noemen, voorbestemd tot eene thematische behandeling, met variaties in afwisselend tempo en verschillenden toonaard. Dit alles bracht het onderwerp van lieverlede mee: een echt Waal-naar-de-overlevering had er iets van gemaakt, dat diep-treffend zou zijn geweest, juist door die sentimenteel-muzikale ontwikkeling, en tevens een wel-degelijk-Belgisch werk.

Nu is het Belgisch, niet dan in een minder-goeden zin. Het is Belgisch, omdat het, zonder de vergoeding van nationale eigenschappen, slecht gebouwd, onzuiver geschreven en psychologisch niet te verantwoorden is. Onevenwichtig

[p. 671]

en onevenredig sleept het nu eens den lezer mee in ijlende vaart, zoodat hij de nauwelijks-aangegeven gebeurtenissen slechts met aêmechtigheid bijhoudt, om dan weêr plots het loopen te staken, ter plaats te blijven staan trappelen en over den patiënt een soort verdooving te brengen - gij kent die literaire chloroform - waar hij niet dan met veel moeite uit ontwaakt. Waarbij komt, dat de voorgedragen toestanden verward zijn, dat de karakterteekening nimmer aanspreekt, dat de overtolligheden even talrijk zijn als de onvolkomenheden, en dat de stijl van den schrijver vlak en futloos is. Neen, met ‘A la Recherche de l'Amour’ heeft de heer Auguste Vierset nog niet bewezen, dat hij bij machte is een goeden roman te schrijven, zooals de Franschen hem gaarne hebben en te produceeren vermogen, ook met middelmatige hoedanigheden. Dit boek is een argument voor wie beweert, dat men in België vooralsnog geen romans schrijven kan.

Maar om nog een andere reden is dit verhaal neusophalend Belgisch te noemen: het is misselijk-makend kleinburgerlijk. Een groot-bourgeoisie, die door scherp-omlijnde deugden of eigenschappen zou imponeeren, bezitten wij in België niet dan sporadisch. En ik zou niet veel meer dan twee-drie Belgische schrijvers kunnen noemen, die uit ervaring, met eenige kennis van zaken, deze grootbourgeoisie zouden kunnen behandelen. Onder dezen behoort Auguste Vierset zeker niet. Hij haalt zijn onderwerp naar beneden door het, zal ik het maar zeggen, toe te vertrouwen aan ‘helden’, die het alles behalve dragen kunnen. Merkt wel, dat die tegenstelling van hoogere gevoelens en mindere karakters een romantisch conflict van allereersten rang zou kunnen worden. Niet echter voor een

[p. 672]

Auguste Vierset, die, zonder het zelf te weten en omdat hij niet anders kan, die hoogere gevoelens tot het peil der lagere karakters neerhaalt, zonder de minste bijbedoeling wel te verstaan, en met voor die gevoelens den heiligsten eerbied.

Ik zei u dan ook niet te veel, toen ik beweerde, dat ‘A la Recherche de l'Amour’ een vaderlandlievend-Belgischen criticus razerig moet stemmen. Gelukkig behoor ik in deze tot de middelmaat.

N.R.C., 13 November 1926.