Verzameld journalistiek werk. Deel 14. Nieuwe Rotterdamsche Courant september 1925 - november 1926

[p. 663]

Gaston Pulings
Arrets facultatifs

Ik vraag mij af waarom ik aarzelen zou, Gaston Pulings te rangschikken onder de jongere dichters van dit land. Ik weet wel dat hij niet zooveel jonger is dan ik, die mij met gelatenheid heb onderworpen aan den eisch, den berg nu maar te gaan afdalen. Dat de leeftijd van Gaston Pulings echter nog zooveel frisscher is dan de mijne, en dat hij dus in werkelijkheid nog onder de jongeren behoort, wordt mij bewezen door de blijgeestigheid, waarmede hij naar den wil of de gril der omstandigheden weet te evoluëeren. - Ik weet niet of het zijne uitdrukkelijke bedoeling is vooral toch ‘up to date’ of ‘à la page’ te blijken: ik ken zijne literaire eerlijkheid. Ik houd het daarom dan ook veel meer voor waarheid dat hij in de aanhoudende beweging meeschrijdt, niet omdat hij vreest het poëtische doelwit uit het oog te verliezen of door anderen achterwege te worden gelaten, maar omdat hij in alle werkelijkheid nog heel jonge beenen heeft, onder een borst en een hoofd die wijd-open blijven staan voor alle zuiverende winden.

Er zijn dichters die van meet af, en reeds op betrekkelijk-jeugdigen leeftijd, meester zijn over zich-zelf. Zie maar het welsprekende voorbeeld van Willem Kloos of, lang vóór hem, dat van Charles Baudelaire: spontaannieuwe geluiden die plots oprijzen, met, schijnt het, een zeldzaam gemak en in elk geval een onmiskenbaar eigen verschijning, uit een wonderbaar-ongewoon gemoed. Deze dichters zullen wel de grootste zijn: zij zijn aan den

[p. 664]

literairen hemel - neem mij de beeldspraak niet kwalijk, - hoog- en klaar-opflakkerende vuren.... die helaas meestal al te vlug zijn gebluscht. Dichters die waarlijk iets nieuws aanbrengen dat, ook bij vreemde invloeden, onmiddellijk aangrijpt en overtuigt, zijn doorgaans vlug uitgezongen. Denkt, behalve voornoemde voorbeelden aan Musset; denkt aan Rimbaud en aan onzen armen Van Langendonck.

En er zijn ook dichters die, vóór ze hunne eigen personaliteit openbaren of zelfs maar ontdekken, een aanloopje noodig hebben. De zóó gevoelige Verlaine debuteert als de meest-onaanroerbare volgeling van Leconte de Lisle, hij die toen dichtte:

Est-elle en marbre ou non, la Vénus de Milo?

terwijl Mallarmé zich-zelf niet vastklonk in zijne diamanten boeien dan na een langen tocht op den parnassiaanschen stroom.

En dan zijn daar eindelijk dichters, die wel degelijk iets beters zijn dan eenvoudige verzenmakers (de klank van hun vers is een waarborg die niet bedriegt) en die wel degelijk eene personaliteit bezitten (wie dan, die zich niet verheugt in eene personaliteit?), doch van wie die personaliteit eerder receptief is dan constructief, of bij dewelken het critische oogenblik tusschen concipiëeren en elaboreeren zoo lang is, en des te meer aan het gevaar bloot staat van allerlei invloeden, dat de persoonlijkheid ervan uit der aard andermans gedaante aanneemt. In de Vlaamsche literatuur zijn daar, van Pol de Mont tot Karel van den Oever, heel wat voorbeelden van aan te toonen (ik klim hier natuurlijk de ladder der eeuwen niet op). De dichters van dit soort zijn geen eigenlijke epigonen te noemen; heel dikwijls verbranden zij

[p. 665]

met gretigheid wat zij kort te voren met het meeste vuur hebben aangebeden; in het steeds verwisselende nieuwe zien zij, integendeel, steeds een kant tot betere uitdrukking van zich zelf. En dat eigen-aardige, dat oorspronkelijk-persoonlijke schemert dan ook in hun vers doorgaans wel door. Die eigen, natuurlijke uiting, die eenheid tusschen innerlijke en uiterlijke bewogenheid is vluchtig, hoe dan ook soms schitterend, als een magnesium-flits, en nooit zal men ze met zekerheid en kalmte weten te omlijnen en in het juiste daglicht te plaatsen.

Zulk een dichter lijkt mij Gaston Pulings te zijn.

Tot heden liet hij drie, niet zeer omvangrijke, bundels gedichten verschijnen. Dit is niet veel, en wijst op omzichtigheid en misschien ook wel op kritischen zin, - misschien ook wel op een teveel aan deze deugden. Die bundels heeten: ‘Le Pèlerinage intérieur’, ‘Les Sources vives’ en de ‘Arrêts facultatifs’, waar ik het hier over heb. Deze titels haal ik hier niet aan om uwe bibliographische kennis te verrijken; alleen maar omdat ze zoo welsprekend zijn. Bij beurte heeft de nog jonge, de steeds jonge Gaston Pulings gestaan voor drie episodes uit de hedendaagsche geschiedenis der poëzie in Frankrijk: de weldra tanende bloei van het symbolisme; de rijzende geestdrift om Verhaeren's dynamisme; en, na den oorlog, over de epigonen heen van het symbolisme (onder wie zich dan toch een Paul Valéry en ook een Paul Claudel bevinden) en van Verhaeren's krachtleer die vooral in Duitschland nawoekert; ook over dada heen waarin Rimbaud en Laforgue uitwateren, de fantazie van sommige dichters die, na de gruwelen, aan zwaartilligheid genoeg hebben en naar optimisme haken: Toulet, Pellerin, Derême, - ik zou er nog

[p. 666]

wel een reeks anderen kunnen noemen, ook buiten de eigenlijke groep, als een Vildrac, als een Romains en zelfs een Duhamel.

De drie bundels nu van Pulings weêrspiegelen, en reeds door hun titel, deze drie poëtische phasen. Ik haast mij te zeggen, dat het geschiedt zonder uitdrukkelijkheid. Een eigenlijk navolger zal hij niet heeten bij wie hem met eenige aandacht leest. Pulings bezit wel degelijk zich zelf; hij weet tot hoever hij gaan mag, wil hij niet in den afgrond der rhetoriek vervallen; er is in zijne stem eene zekere bescheidenheid, ook waar hij die stem verheft. En het doet dan ook veel meer aan, alsof hij alleen de eigen persoonlijkheid wil toetsen aan de poëtische werkelijkheid van den dag. Dat de tegenwoordige werkelijkheid echter op hem wel vat heeft, blijkt reeds uit de eerste verzen van ‘Arrêts facultatifs’:

Pourquoi chanter des élégies,
Ces courts soupirs de notre vie?
Elles fixent dans notre coeur
Les clous rouillés de la douleur.

Of deze wel geestige ‘Dimanche’:

Le dimanche clôt la semaine,
Il adoucit l'amertume des jours,
Comme un morceau de sucre
Enlève celle du café.
Tous deux font oublier
La tête fatiguée et la mauvaise graine,
Qui se glisse parfois dans la cafetière

[p. 667]

 

Au déjeuner du samedi matin.

 

Est-ce un mauvais présage?

 

Le courrier apporte une lettre

 

Qui vous laisse perplexe.

Hier is de vernieuwde Gaston Pulings op zijn best. Doch voor hem, als voor de Fransche vrienden die hem dezen nieuwen bundel ingeven, is het gevaar niet denkbeeldig, dat een willekeurige terugkeer naar den Parnasse, waarop Théodore de Banville zijne ‘Odes funambulesques’ zong, hunne poëzie tot een vuurwerk zou maken. En zelfs vinden wij bij Pulings strofen, die een Francois Coppée zou hebben onderteekend, als deze die ik hier, tot besluit overschrijf:

Oui, cette épingle de cravate.
Réveille en moi des souvenirs,
Ce bijou inscrit une date,
Dans l'agenda de mes désirs.

Of is dit ironisch bedoeld? Mij doet het intusschen niet eens glimlachen.

N.R.C., 13 November 1926.