Verzameld journalistiek werk. Deel 14. Nieuwe Rotterdamsche Courant september 1925 - november 1926

[p. 590]

Pierre Nothomb
Risquons tout

Voor elken vredelievenden Belgischen burger (en samen zullen al die burgers wel twee-derden van de bevolking uitmaken) heeft de naam Pierre Nothomb een schrik aanjagenden klank. En voor elken Hollandschen burger, die over een zekere dosis geheugen beschikt, zal dit wel eveneens het geval zijn. Pierre Nothomb immers is de stichter van het Belgische nationalisme, de leider van den Belgischen fascio: eene combinatie van Léon Daudet en Benito Mussolini, krachtdadig en welsprekend als beiden, en meer nog dan beiden - want hij is zooveel jonger! - overtuigd dat hij in zijn vaderland eene reddende zending te vervullen heeft. Die redding zag hij, reeds in 1919, in het verplaatsen der vaderlandsche grensbakens en het verruimen des vaderlandschen grondgebieds: het groot-hertog-dom Luxemburg diende genaast en een paar Hollandsche provincies moesten maar terugkeeren tot België, de oude alma mater, in afwachting dat wij onze natuurlijke grenzen zouden gaan bereiken, die den Europeeschen vrede moesten verzekeren: de Rijn in het Oosten, en in het Noorden de uitmonding der groote Hollandsche stroomen.

Het politieke doorzicht van Pierre Nothomb heeft hem enkele geestdriftige vrienden bezorgd; hij heeft een deel der universitaire jeugd op zijne hand; maar, zooals ik zei: de meeste Belgen staan met niets dan argwaan tegenover zijne theorieën, die nu en dan zelfs door de nationalistische pers worden afgezworen: verlaten door zijne partijgenooten, draagt de heer Nothomb reeds een klein

[p. 591]

martelaarskroontje. En hij vindt dat het hem goed staat, want profijtelijk.

Ik schrijf dit alles, omdat het vooral als rumoerig, maar toch niet zoo heel gevaarlijk politicus is, dat Pierre Nothomb in België en in Holland bekend staat. De meesten weten niet dat hij ook een dichter en een romanschrijver, en zelfs een essayist en een historicus is. En omdat ik nu juist niet tot zijne politieke vrienden behoor, vind ik het bijzonder aangenaam hem u hier als zoodanig, en meer bepaald als romancier, voor te stellen. Pierre Nothomb heeft dezer dagen een historischen roman uitgegeven, die heet: ‘Risquons Tout’. Ik aarzel niet te zeggen, dat het éen der beste verhalen is, die in de laatste jaren alhier werden geschreven. De literator Pierre Nothomb stelt voor mij den politicus Nothomb in de schaduw: omdat ik niet gaarne kwaad denk van de menschen, ben ik blij den letterkundigen Nothomb naar waarde te mogen loven.

Pierre Nothomb, die nog betrekkelijk jong is, heeft al ontzettend veel geschreven: vier romans, vijf bundels gedichten, vijf bundels opstellen van diversen aard, zes boeken over historie en politiek. En hij kondigt niet minder dan drie nieuwe romans aan. Hij is een rusteloosvurige geest, die eene wat al te vlugge pen leidt, neen: voortstuwt. Een geest die trouwens ook wel methodisch is, door onmiskenbaar staatkundig beleid geschoold, van zijn doel bewust en rijk aan middelen: eene intelligentie vol innigheid, waarvan zelfs de overdrijvingen wel op berekening zouden kunnen berusten. Ik zeg dit niet van den politicus alleen: ik bedoel hier ook den geest van den literator. En meer bepaald den schrijver van ‘Risquons Tout’, dat naar mijne meening Nothomb's beste boek is,

[p. 592]

omdat juist de hierboven-opgesomde eigenschappen er het best, want het natuurlijkst tot hun recht komen; een romantisme vol schranderheid, een stevigheid vol durf, roekeloosheid die nimmer lichtzinnigheid wordt, en helaas hier en daar de slordigheid van hem, die den tijd niet heeft voor beuzelarijen.

Dat Pierre Nothomb's eigenschappen in ‘Risquons Tout’ beter tot hun recht kwamen dan in andere verhalen naar zijne hand als, bijvoorbeeld: ‘Le Lion Ailé’, den onlangs verschenen roman over het fascistisch Italië, zal wel liggen aan het onderwerp dat er in wordt behandeld.

Het gaat hier niet aan, ‘Risquons Tout’ na te vertellen: de geschiedenis van een jong Belgisch heethoofd, die dweept met de entiteiten vaderland en vrijheid, en er zich zelf in het verderf door stort, na er gansch zijne familie ongelukkig door te hebben gemaakt. Zooals deze roman is, heet hij een ‘essai de roman national’ te zijn. En inderdaad, hij stroomt over van nationale aanhankelijkheid, van mystieke vaderlandsliefde. Maar die verleidt tot de dolste avonturen. Feitelijk laat deze roman, wat het onderwerp betreft, ten zeerste perplex. Wordt hij ons geboden als een voorbeeld? Of moeten wij hem voor eene waarschuwing houden, voor eene verwittiging tegen de overdrijvingen waar patriottisme toe verleiden kan? In de ‘prière d'insérer’, die ook dit boek, naar Fransch voorbeeld, ten behoeve van den overwerkten en uitgeputten criticus begeleidt, lees ik: ‘Risquons Tout est le nom d'un hameau de la frontière franco-belge où des bandes révolutionnaires, venues de Paris, se heurtèrent aux régiments de Léopold I; c'est aussi la formule qui exprime le mieux la vie ardente et folle de Louis Duvelin, lieute-

[p. 593]

nant des guides du Roi, qui, égaré par le malheur même de son pays et envoyé en pénitence dans sa petite cité natale, Philippeville, sur le toit de l'Entre Sambreet-Meuse, y est saisi par le vent de France et devient traître à sa patrie trop étroite’. Ik ben het die de laatste woorden heeft onderlijnd. Is de ‘nationale’ les van het boek deze: dat men een landverrader mag worden, zoo het land ‘trop étroit’ blijkt in ideëelen zin? Of bestaat vaderlandsliefde hierin, de integriteit van het land, hoe klein het weze, te vrijwaren, zooals de aartsvader der Nothomb's, de minister van 1831, het deed, toen hij den afstand van Limburg aan Nederland steunde om aan België verdere beroerlijkheden te sparen? (De achterkleinzoon Pierre Nothomb spreekt dit anders in de practijk tegen).

Doch, welke de bedoelingen van den schrijver ook wezen; hoe hij ook het geluk van zijne liefste naastbestaanden offert aan het zeer problematieke geluk van zijn vaderland dat hij intusschen verraadt: ik kan er mij boven stellen, want het is niet aan den roman van een dweper over een dweper dat ik lessen vragen zal. Mijne taak is hier, ‘Risquons Tout’ letterkundig te beoordeelen. En dan herhaal ik graag: dit is een boeiend boek.

Een onevenwichtig boek ook, en dat is het groot gebrek ervan. Deze roman bestaat uit twee deelen: het deel van Louis Duvelin, en het deel van zijne dochter Juanita. Naar de beteekenis zijn beide deelen evenwaardig. En nu beslaat het eerste 160 bladzijden, en het tweede slechts 60, hetgeen waarlijk niet billijk is, en voor den bouw van het verhaal niet te wettigen. Waarom

[p. 594]

mogen de romans van dezen tijd niet meer dan circa 250 pagina's tellen? Deze had juist 350 pagina's lang moeten zijn, die Nothomb goed had kunnen vullen.

N.R.C., 25 September 1926.