Verzameld journalistiek werk. Deel 14. Nieuwe Rotterdamsche Courant september 1925 - november 1926

[p. 493]

De jongste hulde aan Claus

Brussel, 19 Juli.

Men zal het u reeds hebben bericht, maar er bestaat meer dan één reden om er met meer bijzonderheden en eenigen nadruk op terug te komen: de bewuste en georganiseerde Vlamingen van den intellectueelen stand hebben, in afwachting dat zij op 8 Augustus te Ingoyghem het praalgraf van Hugo Verriest gaan inhuldigen, gisteren de traditie van de zomeruitstapjes hersteld en verstevigd, door op het schamele geboortehuisje van Emiel Claus een gedenksteen met woorden en bloemen te gaan bewierooken. En het is een dag van geestdrift en van jolijt geworden, en een dag van bemoediging ook, zelfs voor hen die dergelijke betoogingen met een kritisch oog plegen te bejegenen.

Verriest, Claus: er komt geen einde aan hun herdenking. Maar hoe zou het ook anders kunnen? Vlaanderen telt al zooveel groote mannen niet waar het zich totaal aan overleveren kan, heeft zooveel kunstenaars niet waar het zich geheel, bewonderend, en verwonderd, in erkennen kan, dan dat het niet grijpen zou naar elke gelegenheid om deze herauten te huldigen, - het Vlaanderen dat zoo dankbaar weet te zijn, het liefderijke Vlaanderen, dat zoo kinderlijk betrouwend kan wezen.

En trouwens, aan Emiel Claus was wel iets goed te maken. Zeker, het is nog zoolang niet geleden, dat hij te Gent plechtig werd herdacht, bij de onthulling van een monument te zijner eere. Maar, daargelaten, dat het monument waarlijk te leelijk is om Claus waardig te wezen - men koos een ontwerp van mevrouw Pierre Mille, en men

[p. 494]

had een beeld van George Minne kunnen krijgen! -, was die herdenking.... al te plechtig. Naïef dat hij nog wezen kon, was Claus wel gevoelig aan officieele erkenning; hij zou er bijzonder gevoelig aan zijn geweest, daar nu dat officieele bij monde sprak van Kamiel Huysmans. Maar voor het overige.... Zie, wij vrienden van Emiel Claus, wij stellen ons nog altijd de vraag bij dergelijke gelegenheden: wat zou Claus ervan hebben gezegd? En wij weten heel goed, wat bij de Gentsche gelegenheid de houding van Claus zou geweest zijn: met licht-gebogen hoofd zou Claus zeer geduldig hebben geluisterd en.... aan iets anders hebben gedacht; en bij afloop zou hij een vriend onder den arm hebben genomen; hij zou de feestelijk-officieele dames en heeren zijn ontglipt, en dien vriend zou hij hebben verteld hoe, op het meest-pathetische oogenblik, een guitig zonnestraaltje den neus van den feestredenaar was komen kittelen: het eenige van heel de ceremonie, dat hij zijn geheugen waardig had gekeurd.

Maar te Vijve Sint Elooi, zijn geboortedorp, zou de echte Claus zich geheel en onvervalscht, en onbevangen terug hebben gevonden: Claus in zijn zomerjasje, met zijn slappen zomerhoed. - ‘Claus zou tevreden zijn geweest!’, zei me gisteren Valerius de Saedeleer. En dat was waarlijk de indruk van allen: dit was nu waarlijk een feestviering naar het hart en naar de gezindheid van Claus, eenvoudig en gezellig, waar alle officieelheid uit gebannen scheen, al was daar een generaal en al sprak de burgemeester en al had de Koninklijke Vlaamsche Academie een afgevaardigde gestuurd. En het was vooral een feestviering op zijn Vlaamsch, waar hartelijke oprechtheid de waarde van uitmaakt, waar iedereen zonder dwang

[p. 495]

of bijgedachte aan meêdoet, waar niemand naar toe komt uit plichtmatigheid, maar alleen gedreven door zijne liefde, door zijne vereering: hulde, niet aan een doode die men ten tweeden of ten derden male begraaft, maar aan een onsterfelijk-levende, wiens geest, wiens taal, wiens woord onder de vergaderde vrienden blijft waren, die samengekomen zijn juist omdat zij wel wisten dat zij te Vijve Sint Elooi Emiel Claus nog eens weêr zouden hebben gevonden.

Met zulk een warmte in het hart zijn wij er heen gegaan, waarbij de jool kwam, reeds bij het overstappen te Waereghem. Het was de lange boemeltocht geweest langs de beminde Leie-vallei: het Sinte Martens Laethem van George Minne, het Deurle van Cyriel Buysse, het Astene van Claus-zelf, het Deynze van Albert Saverys, het Olsene van Modest Huys, het Zulte van den tooneelschrijver Gaston Martens, het Waereghem van den anderen tooneelschrijver Willem Putman en waar tot voor korten tijd nog Gustave van de Woestijne verblijf hield: heel het uitgestrekte land overwuifd, onder de hooge Julizon, met het groenblonde koren, met de bier-roode haverstengels, en waar het gereepte vlas reeds gebundeld staat; heel de wijdte waar Claus de schoonheid van zijn oog en van zijn hart met de meest argelooze liefde aan verstrekt heeft, en die niet leeft dan met onze liefderijke herinneringen aan Claus. - Hier, te Waereghem, trad de deftige, nog wat ingetogen, feeststemming in, bij lange jassen zooals men die alleen nog op het platteland aantrekt, en hooge hoeden waar de Waereghemsche zon zich verwonderd in spiegelen kwam.

En men bereikt het stationnetje van Vijve Sint Elooi,

[p. 496]

waar ons vol aristocratische heuschheid de burgemeester afwacht, met aan zijn zijde generaal Biebuyck. Maar die burgemeester is de vader van onzen vriend den schilder Boulez, en generaal Biebuyck, familielid van Claus, is de beminnelijkste generaal van het Belgische leger, en dat is een eerste knak aan de te Waereghem gevreesde deftigheid. De klaroenen schallen; de fanfare zet in; de vlaggen wapperen: de stoet komt in beweging, een stoet van zoogoed als niets dan Vlaamsche beroemdheden, die allen samen genoeg millioenen waard zijn om de hachelijke Belgische schuld geheel te delgen: de schilders, de literatoren der Leie, wier menigte bij elken stap door de bevlagde dorpsstraat bij eenige eenheden wordt aangedikt, zoo o.a. door Valerius de Saedeleer, die verstand heeft van aandikken. Allen rooken Vlaamsche Zondagsigaren; allen transpireeren, want nooit is de Vlaamsche zon zoo mild geweest; en niemand die er zich dan ook over verwondert, dat twee blikkerende ijsroomwagentjes aan beide zijden den optocht vergezellen om te gepasten tijde voor het solaas der verfrisschingen te zorgen.

Zoo komen wij aan het huisje waar thans de gedenkplaat prijkt, en waar Sander Claus aarden spaarpotten bakte onder de gedaante van haantjes en appelen die hij op de omliggende markten verkoopen ging tot onderhoud van zijne zestien kinderen, waarvan het jongste de beroemde Emiel Claus zou worden.

Uit naam van koningin Elisabeth, die Claus haar vriend eens noemde, legt de burgemeester eene bloemengarve onder den gedenksteen aan, en zegt hij de vreugde en de fierheid van Vijve Sint Elooi, dat Claus er geboren werd, op korten afstand van Harelbeke, waar Peter Benoit het levenslicht

[p. 497]

zag: eveneens een glorie van het Vlaamsche Leieland, van de beemden der ‘golden river’, zoo rijk aan befaamde kunstenaren.

Toen sprak een afgevaardigde der Koninklijke Vlaamsche Academie eenige woorden, die gij letterlijk terugvinden kunt in ‘Kunst en Geest in Vlaanderen’, door Karel van de Woestijne.

De heer Georges Chabot, leeraar in de kunstgeschiedenis aan de teekenacademie te Gent, schetste dan op fijne en boeiende wijze de kunst van Emile Claus en gaf hare plaats aan in den tijd en in de ruimte, als ik mij aldus uitdrukken durf.

Waarna een neef van Emiel Claus, die zijne afstamming waarlijk niet verloochenen kan, uit naam der familie bij beurten geestdriftig en bewogen de overheden, de redenaars, de vrienden en bewonderaars, zoo talrijk opgekomen, dankte.

Nog enkele woorden van één ouden vriend van Claus en... aarzelend piepen kinderstemmetjes op, een beetje schuchter en zuur eerst, vaster weldra en bewust overtuigd: het is de schooljeugd, die Benoit's ‘Beiaardlied’ inzet - een waarlijk-ontroerend oogenblik....

De plechtigheid is afgeloopen. De koperen fanfares schetteren als eene uitdaging aan de zon. Het volk komt in beweging, bij het geschal, dat de dorpstraat doordavert. De tallooze kroegen plengen frischte. De herbergiers zegenen den dag dat Claus te Vijve Sinte Elooi werd geboren.

Intusschen ontvangen de burgemeester en mevrouw Boulez in hunne weidsche woning de familie Claus, de overheden, de aanwezige kunstenaars. Echt-Vlaamsche hartelijkheid

[p. 498]

heerscht. De bekende tooneelschrijver Willem Putman bewijst zijn vaardigheid op de pianoforte: hij speelt fox trott en one step als een engel, en blijkt even onvermoeibaar als de jeugd die hij tot dansen noopt. Zang wisselt af met de serenade die de dorpsmuziek brengt aan haar burgemeester en aan zijne genooden, waaronder in de eerste plaats mevrouw de weduwe Emiel Claus. De uren schuiven in de gezelligheid voorbij. Goddank, wij bezitten nog, op het Vlaamsche land, eene burgerij die men in de groote steden al te weinig kent, en die in beminnelijke voornaamheid voor geen enkele andere hoeft onder te doen.

Het uur van afscheid is gekomen. Spijtig en dankbaar rijden wij naar Waereghem terug, waar onze trein wacht.

En weer is het een onvergetelijke dag geweest, waarvan de beteekenis hierin ligt, niet zoozeer dat een steen in een muur werd gemetseld, maar dat de Vlaamsche kunstenaars weer eens hebben gevoeld wat ze aan elkander bindt, en wat ze bindt aan hun land, en wat ze bindt aan hun volk.

N.R.C., 21 Juli 1926.