Verzameld journalistiek werk. Deel 14. Nieuwe Rotterdamsche Courant september 1925 - november 1926

[p. 239]

‘Vlaamsche weelde’

Een statige quarto. Wit-omlijst, verschemert op het omslag van licht sepia een weemoedig en bitter portret van Guido Gezelle. Daarop, in het zwart de uitvoerige titel: ‘Vlaamsche Weelde. Een keus van zestig koppen uit onze letterkunde, door Désiré Pissens en Juliaan Festraets. Foto's en teekeningen: Edgard Barbaix, Gent.’

Het boek bereikte ons als een Kerstgeschenk, en als dusdanig ontvingen wij het met de blijdschap van een kind. Want: welk een schat, welk een pracht van prenten! Men vergeet te lezen wat ons van die zestig Vlaamsche koppen verteld wordt: men kijkt maar, bladzijde aan bladzijde, naar die koppen-zelf, meesterstukken van photographie, waar Edgard Barbaix zich in openbaart als een gevoelig kunstenaar. Kan het, dat een photograaf een psycholoog is, dan is de heer Barbaix die psycholoog. En hij is tevens een fijn en vlot teekenaar. Waar van vooral oudere Vlaamsche schrijvers geene foto's aanwezig waren die voor de reproductie geschikt konden worden geacht, daar heeft hij in hetgeen ik photographischen stijl zal noemen, de koppen naar graphische of gebeeldhouwde documenten zelf geteekend, met meestal uitstekende gevolgen. En zoo komt het dat, zoo wij dit boek graag en herhaald ter hand nemen, de heer Barbaix daar de eerste eer van toekomt.

Wat den tekst-zelf betreft....

‘Uit bewuste rasfierheid en uit liefdevolle vereering voor onze Moedertaal hebben wij het puik van onze Vlaamsche letterkundigen in een prachtalbum samengebracht’, aldus de samenstellers. Immers: ‘Vlaanderen is het land

[p. 240]

der vruchtbaarheid’, schreef Bernard Verhoeven;’ 't schept en schept voort met de razende vitaliteit van een Rubens!’ ‘Vooral de jonge generatie werkt haar sterke sappen omhoog, met een geestdrift, een durf, een zelf-vertrouwen, die van de oer-gezonde, weelderige levenskracht der Vlaamsche ziel getuigen!’

Ik zal wel de laatste zijn om de heeren Désiré Pissens en Juliaan Festraets in deze tegen te spreken. Als er te bewonderen en te loven valt, doe ik gaarne en zonder de minste bijgedachte meê. Maar ben nochtans in alle bescheidenheid van oordeel dat bewuste rasfierheid en liefdevolle vereering de molensteen niet moeten worden, waar men allen kritischen zin onder verplettert.

De mededeeling, dat ik hier den kop zou te zien krijgen van zestig vooraanstaande letterkundigen, vervulde mij reeds met een ontzag dat niet zonder schrik ging. Zeker, hier werd niet veel minder dan eene gansche eeuw literatuur gekiekt: het boek gaat van Jan Frans Willems tot Willem Putman, de eerste in 1793, de laatste in 1900 geboren. Maar die literatuur is de Vlaamsche, en, hoezeer ikzelf van hare ‘razende vitaliteit’ ben overtuigd, toch zou het mij - ik moet het wel bekennen - moeilijk zijn geweest, er, alleen op eigen middelen aangewezen, zestig personaliteiten uit op te pikken die het photographisch talent van den heer Edgard Barbaix waardig zouden gebleken zijn.

Ik beken ootmoedig, dat ik mij in deze heb vergist: de heeren samenlezers hebben mij bewezen, dat hun keus zich niet tot zestig koppen had moeten beperken, maar dat zij er ons op zijn minst honderd en twintig hadden moeten toonen.

[p. 241]

En de ‘bladwijzer’ is daar, om mij onmiddellijk gelijk te geven. Zoo zie ik Kan. David, doch ik mis Dr. Snellaert; ik ontmoet Michiel Dautzenberg, maar vind Jan Alfried de Laet niet; natuurlijk moet ik hier Conscience op eene eereplaats ontmoeten, doch waar zijn zijne tijdgenooten Van Kerckhoven en Zetternam? Prudens van Duyse werd niet vergeten, maar wel Theodoor van Rijswijck, de meest-persoonlijke van onze romantici: Virginie Loveling is er, maar waarom vergat men hare zuster Rosalie? Tusschen Pol de Mont en Arnold Sauwen zoek ik vergeefs naar Victor de la Montagne; mocht Raymond Steijns hier niet naast Cyriel Buysse voorkomen, en Karel de Gheldere naast Delfien van Haute? Mochten naast August van Cauwelaert Firmin van Hecke en Jan van Nijlen niet staan? Urbain van de Voorde, Wies Moens en Marnix Gijsen nemen onder de jongeren ongetwijfeld eene vooraanstaande plaats in, maar Paul van Ostaijen en Victor Brunclair toch ook, waar ik hier vergeefs naar zoek. En hoevelen zijn er niet naast de genoemden, die werden vergeten!

Men ziet het zonder verder betoog: de honderd twintig koppen hadden wij gemakkelijk bijeengekregen. Misschien zou het den heeren Pissens en Festraets te veel zijn geworden. Doch, waarom hebben zij dan onder hunne ‘letterkundigen’ zoovelen opgenomen, die met literatuur, laat staan met belletrie toch maar heel weinig te maken hebben? Kieschheidshalve zal ik hier geene namen noemen; maar philologen, hoe bekwaam ook, en Vlaamsche propagandisten, hoe ook vol ijver, behooren toch niet tot de eigenlijke letterkunde. En stond men er op, ze om hunne onmiskenbare verdiensten dan toch een plaats te geven in het keuralbum, dan diende dit album weêr maar aangevuld: naast Van Mier-

[p. 242]

lo en Reypens, Prof. Vercoullie en Prof. Scharpé; naast Pater Callewaert, Frans van Cauwelaert. Om van een aantal anderen te zwijgen.

Waarmede ik hoop bewezen te hebben, dat wat meer kritische zin bij de keus van deze grafische bloemlezing niet zou hebben geschaad. En was dat bewijs nog niet geleverd, dan zou ik tot mijn leedwezen moeten verwijzen naar de beoordeelingen die naast elk portret staan. Literaire waardebepaling blijft natuurlijk altijd voor een goed deel subjectief, en, bedenkt men dat de heeren Pissens en Festraets geestelijken zijn, dan kan men er wel respect voor hebben, dat zij andersdenkenden ruimschoots recht laten wedervaren. Het belet niet, dat hunne oordeelvellingen soms toch wel heel.... verrassend zijn, in zooverre dat men aan eene Umwertung zonder vasten grondslag denkt. Gij wist misschien niet dat Michiel Dautzenberg ‘een soort Renaissancist’ was. Of dat het laatste dichtwerk van Jan van Beers ‘niet zonder gevaar voor het geloof onzer jeugd’ is (alsof men dat dichtwerk nog werkelijk las!) Van Pol de Mont heet het: ‘Hij bewerkt zijn verzen als een knap diamantslijper. De verbazende vlotheid van zijn dichterlijk talent schaadde grootelijks zijn werk’; hetgeen niet gemakkelijk overeen te brengen is. Of het werk van Sabbe ‘soms slordig van taal’ is, valt te bezien. Dat Zuster Maria Jozefa zou doen denken aan Guido Gezelle, zij het dan ook maar door hare levensbeschouwing, had ik tot op heden niet gemerkt. En te beweren dat Joris Eeckhout meer ‘bibliographisch samengaren uitstallend dan doorwerkt inzicht gevend’ is, noem ik op zijn minst eene overdrijving.

Doch genoeg: deze kritiek op kritiek belet niet, dat

[p. 243]

‘Vlaamsche Weelde’ aangenaam blijft om doorbladeren, zij het in hoofdzaak vanwege de platen. Vele Vlaamsche schrijvers hebben een verbazend-mooi profiel. Eenigen onder hen toonen ons het portret van hunne pijp. Een enkele draagt eene pet die tot mijmeren aanzet.

N.R.C., 16 Januari 1926.