Verzameld journalistiek werk. Deel 14. Nieuwe Rotterdamsche Courant september 1925 - november 1926

[p. 121]

Kunst te Brussel
IV

Tentoonstelling van de Académie Libre in de Galeries Georges Giroux. - De beteekenis van Edmond Picard. - Het ‘strijdbare’ ontbreekt.

Brussel, November.

Ik heb u al gezegd, dat wij op dit oogenblik en in deze stad in het bezit zijn van iets als een vijf-en-vijftig zalen of zaken, waar men, zonder een cent uit te geven, een onderzoek kan gaan openen naar den tegenwoordigen stand en de tegenwoordige tendenties van de plastische kunst van den dag, in welk beschaafd land ook. Die menigvuldigheid is niet noodzakelijk eene bron van verwarring. Na de eerste beduusdheid legt zij, integendeel, een keus op. Ik voeg er aan toe, dat die keus niet zoo moeilijk is: men moet zich alleen laten gaan op de eigen geaardheid, ik ging zeggen op eigen gemakzucht, al naar men houdt van onrust of van rust.

De minnaars van rust hebben op dit tijdstip van het jaar te Brussel de gelegenheid, eene tentoonstelling te bezoeken, die hunne spijsvertering niet storen zal, als zij maar eenigszins op de hoogte zijn van de moderne kunst, en die nochtans eene zeer goede tentoonstelling kan heeten. Het is de ‘Exposition de la Libre Académie’, die thans open is in de Galeries Georges Giroux.

Dit is de eerste manifestatie op dit gebied van eene instelling die reeds een mooien leeftijd heeft bereikt. De Académie libre of Libre Académie is eene stichting van

[p. 122]

wijlen Edmond Picard, den grooten jurist, de ruime intelligentie, wiens grootste gebrek was, nooit te willen meêgaan in eene onderneming, waarvan hij niet als leider was aangewezen. Picard, niet meer dan Jules Caesar, wilde nergens de tweede zijn. Waar het voorkwam, dat hem de eerste plaats niet werd toegekend of dat hij die eerste plaats, weze het stormenderhand, niet kon innemen, stelde hij tegenover het bestaande instituut een aardgelijk instituut, waarin hij natuurlijk de baas was, en dat trouwens bezield was met een revolutionairen geest, die heel vaak goede vruchten heeft afgeworpen. Hij had zich tot lijfspreuk ‘je gêne’ gekozen: dit was weleens inbeelding van zijnentwege, maar bracht toch meê, dat zelfs bezadigde geesten de gebreken gingen inzien van wat al te officieel was.

Aldus stelde Picard de ‘Université nouvelle’, waar hij bekende geleerden aan wist te verbinden, tegenover de Brusselsche Hoogeschool. Aldus ook zijne ‘Académie libre’, vulgo ‘Académie Picard’, tegenover de ‘Académie royale de Belgique’. In die nieuwe Academie hadden, aangewezen door Picard, een aantal jongere schrijvers, schilders, beeldhouwers, bouwmeesters zitting, - en het is waarlijk hunne schuld niet, zoo zij thans geene jongeren meer zijn. Door het uitloven van prijzen hebben zij menig jong talent in het licht gesteld, iets wat niet kan worden gezegd van de andere Académie, die nochtans koninklijk was.

Ook in de stichting van de toenmalige revolutionaire kunstkringen had Edmond Picard zijn deel, dat niet gering is geweest. Het brengt ons tot een verleden van bijna veertig jaar terug. Wij zuchten even. Maar denken toch ook met dankbaarheid aan ‘Les XX’, waar Jan Toorop zoo ijverig aan meêdeed, en aan de gloriëuze ‘Libre Esthétique’, waar-

[p. 123]

van de invloed gansch Europa heeft aangedaan. Daar is Picard, of althans zijn geest, voor een goed deel de bewerker van geweest: dit mocht wel herhaald bij deze eerste ‘Exposition de la Libre Académie’, die zich als aegis de leus van Picard heeft gegeven: ‘Sachons chercher, partout, l'art et la beauté, sans idées préconçues et sans exclusivisme’.

Deze tentoonstelling kan worden beschouwd als de voortzetting van de ‘salons’ der ‘Libre Esthétique’, na den oorlog en ten gevolge van den dood van haar eigenlijken stichter, Octave Maus, geschorst, en het is ook wel de bedoeling van de inrichters geweest, ze daarvoor te laten houden. Nochtans is het verschil al heel groot. Zeker, ook voor den oorlog had de ‘Libre Esthétique’ veel van haar belang verloren: zij was eene prachtige uiting geweest van hoofdzakelijk impressionisme, zooals het ons uit Frankrijk werd aangebracht (al weet ik heel goed, dat zij, met haar hooggaand eclectisme, openstond). Waar echter het impressionisme aan het kwijnen ging moest het gehalte van de tentoonstellingen er natuurlijk onder lijden, te meer daar de echte jongeren uit dien tijd graag opgenomen werden in andere, minder exclusieve, kringen als ‘Pour l'Art’. Nochtans was er aan de ‘Libre Esthétique’ steeds iets strijdbaars, dat aanlokte en van elke jaarlijksche expositie eene Brusselsche gebeurtenis maakte.

Dat strijdbare, het is juist wat wij missen in deze ‘Exposition de la Libre Académie’. Zeker, er is hier zoogoed als niets dan modern werk, tot en met inbegrip van Constant Permeke; dat werk is doorgaans van uitnemende hoedanigheid: ik heb u immers gezeid, dat dit eene goede tentoonstelling kan worden genoemd. Maar er ontbreekt het

[p. 124]

onrustbarende, het door nieuwheid treffende en verlokkende, dat in de ‘Libre Esthétique’ tot het einde steeds aanwezig was, en dat de inrichters ditmaal schijnen te hebben willen weren. Alleen zijn uitgenoodigd geweest kunstenaars met gevestigden naam (en wij moeten dan nog de afwezigheid van sommigen betreuren) en van die kunstenaars is er geen enkele, die geen degelijk werk heeft ingestuurd; maar van die werken is er weêr geen enkel, dat getuigenis zou afleggen van eene nieuwe poging, van een frisschen durf, van eene behoefte aan anders-worden. De atmospheer, waar men hier in wandelt, is beminnelijk: zij levert echter niet den minsten prikkel op. Het is als een vriendelijk huis, waar men iedere week op gestelden dag steeds dezelfde vrienden zou terugvinden: hetgeen natuurlijk alleraardigst kan zijn, maar op den duur toch wel eenigszins vervelend. Voor een vreemdeling, die een beeld wil hebben van het kunstleven in België; zooals dit zich op dit oogenblik bij zijne beste, althans meest-vooraanstaande vertegenwoordigers voordoet is eene expositie als deze uiterst nuttig. Eenigszins aangevuld, krijgt zij de waarde van een museum van hedendaagsche Belgische kunst. Maar musea plegen mij nu eenmaal uit mijn humeur te brengen, misschien alleen, omdat men ze necropolen heeft genoemd....

Deze tentoonstelling: iets als eene necropool. Men huldigt er, inderdaad en in de eerste plaats, dooden. Het beeld van den armen, van den niettegenstaande alles blijden, Rik Wouters. Enkele schilderijen; eenig prachtig, maar reeds hoezeer verouderd beeldhouwwerk, wekken zijne herinnering. En dat alles maakt ons haast vijftien jaar ouder.... Dichter bij ons in den tijd stond wijlen Marcel Jefferys, even levenskrachtig, heel wat voornamer, heel

[p. 125]

wat minder geniaal ook. Eene reeks schilderijen getuigt voor zijne schoone en teêre, nochtans mannelijk-rustige gevoeligheid. En dan is daar nog de onrustige maar zoo fijne, de geraffineerde maar aarzelende Georges Lemmen, de zeldzame artiest, die zich als het ware nooit geheel heeft durven uitspreken en die in zijn graf een geheim schijnt te hebben meêgedragen.

Er zijn, den hemelen dank, ook nog levenden. Wij vinden ze met vreugde terug; wij stellen vast dat zij heelemaal niet veranderd zijn. Omdat wij even oud zijn als zij, krijgen wij den indruk, dat zij niet ouder zijn geworden dan toen wij jong waren om een zelfden tijd. Zij zijn trouwens niet zwakker dan vroeger; ten bewijze, bijvoorbeeld, Valerius de Saedeleer, die, zonder zich te hebben vernieuwd, met zijn ‘Appelaar’ een steeds rijper meesterschap bewijst. Anderen, als James Ensor, worden in hun werk ijler, maar winnen aan fijnheid. George Minne toont werk van dertig jaar her, dat nog altijd werk van morgen is.

Maar dat alles heeft niets onverwachts. Het laat lang niet onverschillig. Maar na een uurtje heeft men aan het gezelschap genoeg, dat u niet vermag op te frisschen. En daarom zie ik er van af, over deze tentoonstelling verder uit te weiden.

N.R.C.,3 November 1925.