Verzameld journalistiek werk. Deel 13. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1924 - augustus 1925

[p. 414]

Edgar Tant
Le rythme de la vie

In een royaal formaat, op zeldzaam schoon papier, geeft de Vlaamsche dichter Edgar Tant Fransche verzen uit, waarvoor hij een uitgever vond te Parijs, die ze prachtig drukken liet te Alençon, en waar Saint Pol-Roux, gezegd ‘le Magnifique’, ‘grand comme Shakespeare, grand comme l'Humanité, grand comme Pan’ naar het oordeel van Edgar Tant (wiens in hout gesneden portret in het voorwerk prijkt), de opdracht van aanvaardde.

Een werk, dat in zulke zeldzaam-goede en -fraaie voorwaarden wordt uitgegeven, kan wel niet anders dan de aandacht vestigen. De aandacht boeien is echter iets anders. Immers, hierbij speelt nog een andere factor eene rol dan bloot het uiterlijk verschijnen. Het boek van Edgar Tant moge mij voorkomen, als uitgave, te behooren tot het schoonste dat in den jongsten tijd in Frankrijk verscheen: wil het mij echter geheel vasthouden, dan moet de inhoud overeenstemmen met de typografische schoonheid. Is dit het geval met dezen weidsch-, maar niet zeer nieuwgenoemden ‘Rythme de la Vie’? De vraag laat mij eenigszins perplex....

Ik volg den heer Tant in zijne loopbaan sedert geruimen tijd, van toen hij zich te Sinte Martens Laethem ging vestigen: sedert een vijftien jaar geleden dus. Met dat werk was ik toen ter tijd niet zeer ingenomen: het was in de uitdrukking buitengewoon onbeholpen, en toonde bij den schrijver zulke naïefheid aan, dat het nog meer verstelde dan het haast belachelijk aandeed.

[p. 415]

En nochtans was het niet zonder eenige belangstelling te wekken van wegen den aard van het dichterschap die door die machteloosheid heen schemerde. Dat dichterschap was alles behalve boeksch; deze jonge dichter mocht nu eenmaal veel gelezen hebben (hetgeen ik trouwens niet weet): in zijne verzen kon men zoo goed als nergens sporen van lectuur nawijzen; deze ontstellende stamelaar met zijne enorme argeloosheid leek wel iets te zeggen te hebben, dat van hem-zelf was. Maar - wat wàs het? Was Tant een dichter, laat staan een groot dichter, die nog alleen zocht naar de passende uitdrukking om zich te openbaren? Inmiddels bleek hij, de tegenvoeter te zijn van sommige jonge lieden, die van meet af en niet zonder roublardise veel holheid weten op te sluiten binnen de schittering van een imponeerenden vorm.

Dat het hem vooral aan die adaequate uitdrukking mangelde, Edgar Tant heeft bewezen dat hij het zelf maar al te zeer heeft gevoeld. Hij heeft begrepen, en deze zijn ‘Rythme de la Vie’ bewijst het, dat beheerschen van den vorm óók eene dichterlijke eigenschap is, zonder dewelke de meest innige inhoud van den dichter maar moeilijk tot zijn recht komt. Hij heeft zich dan ook meer bepaald toegelegd op, ik zal niet zeggen vormschoonheid, die niet steeds waarborg is van diepere poëtische waarde, maar op eene vormdegelijkheid, die den poëtischen ondergrond uitbeeldt tot stijl. Zonder dat hij de strakke volheid bereikt die schijnt te passen bij een meditatieven geest als de zijne; zonder den rythmischen gang waaruit de doorleefdheid van zijn gedicht moest blijken; zonder den persoonlijken klank die hem onmiddellijk erkenbaar zou maken (en hier wijs ik er terloops op dat hij, vermoedelijk

[p. 416]

gansch onbewust, op blz. 30 het vers, sans amour et sans haine aan Verlaine ontleent); zonder dus de eigenschappen te bezitten die onmiddellijk eene poëtische individualiteit verraden, streeft Edgar Tant nochtans met prijsbaren ijver en vaak met goeden uitslag naar eene gespannenheid van het vers, die verre van onverschillig laat en voor zijn werk veel meer dan vroeger inneemt.

Gespannenheid die den inhoud waarborgt? - Ik zei u dat het jongste boek van Tant perplex laat. Het doet mij telkens aarzelen. Niet dat ik twijfelen zou aan de echtheid van zijn dichterschap. Doch hare natuur blijkt mij nog al te zeer verholen. Ziehier een dichter die, met al zijne zorg om zuiver verschijnen, alles behalve ‘literair’ aandoet; hij wil schitteren, noch pralen, eene sobere gedegenheid pleit voor het ongeveinsde van zijne geaardheid. Maar die geaardheid blijft mij intusschen duister. Soms flitst zij even door; de ondergrond blijft intusschen grijs. Er is in hem nog veel naïefheid overgebleven: zij gaf hem menig vers in dat ongeschreven had kunnen blijven. Maar hier en daar gaat ineens een vergezicht open op eene dichterlijkheid vol diepte. Het is of de dichterlijke natuur die inmiddels reeds meer van beschouwenden dan van hymnischen aard blijkt te zijn, op volledige ontbolstering wacht: reeds straalt echter, hier en daar, de diamant door de aarden gevangenis heen.

Na den vorm te hebben bemeesterd, moet Edgar Tant nog maar wat meer contrôle gaan houden over het innige leven dat hem tot dichten aanzet. Het kan mij niet veel schelen dat hij hier en daar wat ouwerwetsch aandoet, groote woorden gebruikt die eenigszins uit den tijd zijn geraakt, gevoelens ‘bezingt’ die wij kennen uit de romantiek van

[p. 417]

een kleine honderd jaar her: ik weet dat hij oprecht is, en dat blijft in poëzie eene hoofdzaak. Maar dat hij dan aan die groote woorden een klank geve, die zijn eigen, onmiddellijk-erkenbare klank zij; dat hij mij die gevoelens late beleven op de wijze dat hij ze zelf onmiskenbaar heeft beleefd: dan wordt hij de dichter dien ik thans nog niet gansch en naar zijn volle waarde erkennen kan, en die mijn goeden wil voor zijn werk aarzelend laat.

N.R.C., 21 Februari 1925.