Verzameld journalistiek werk. Deel 13. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1924 - augustus 1925

[p. 299]

Albert Mockel
La flamme immortelle
La tragedie sentimentale

Het is den dichter een schoone en bittere tijd, wanneer hij de behoefte gevoelt, al zijne krachten te bundelen tot het schrijven van het boek, dat hem in zijn geheel, geestelijk en gevoelig, voorstellen moet. Hij is niet jong meer; maar beter dan ooit kent hij, overzichtelijkconcreet en tot de pijn toe synthetisch, al de verzuchtingen van zijne jeugd, die hem nimmer zullen verlaten. Hij is niet oud nog, en zal er zeker niet in toestemmen oud te worden: het beneemt hem de wijsheid, die trouwens eene verdorring zou zijn, zich buiten zich-zelf te stellen en te wezen de, zij het goddelijke, abstractie, of de vervloeiing in een, negatief want vernietigend, altruïsme. Geen versnippering meer die danst en glinstert in een levenden zonnestraal; nog niet de verstarring, die misschien bitter glimlacht in het verzaken.

Dit dan wordt het oogenblik, het tevens tragische en reeds berustende oogenblik, dat men wil maken zijn eindelijke en definitieve Boek. Vele dichters, die zichzelf nooit goed bezitten, ontsnappen eraan: ik zal niet zeggen, dat zij eeuwig-jong blijven, maar tot op gevorderden leeftijd altijd-kinderlijk blijken te zijn. Anderen werken aan hunne afdoende bevestiging, aan hunne bestendigende glorie van den dag af, dat zij hun dichterschap bewust zijn geworden, en dezen zijn niet te benijden, waar zij achten over hunne ziel te kunnen gebieden. Doch er zijn de bewusten, die hebben geleefd, en, zonder welke onnoodige verloochening ook, het ver-

[p. 300]

mogen hun leven te gaan overzien: zij zullen van een hooger vlak dat leven samenvatten in eene summa die er de pathetische loutering van zijn zal.

Zulk een boek, dat niet noodzakelijk afgetrokken zijn zal, maar integendeel de waarde kan erlangen van een bloed-warm symbool; zulk een boek dat gansch eene jeugd omvademt in eene reeds onpersoonlijke, ik bedoel niet meer individualistisch-uitzonderlijke maar niet te minder rijk-doorleefde en daardoor breed-algemeene expressie, heeft Albert Mockel geleverd in La Flamme immortelle waarvan ik den tweeden titel, dien hij wil wettigen, geheel overbodig acht). Op rijpen leeftijd toont ons Albert Mockel zijne gesublimiseerde jeugd: bezinking van gevoelens, die nimmer hebben opgehouden levend te blijven, maar als het ware de onpersoonlijkheid hebben verworven van het Leven-zelf. Hij heeft het vermocht, en de jaren hebben geholpen zich van zich-zelf te scheiden om zich-zelf te overschouwen; zijne verwonnen sereniteit houdt niets seniels in; zij is integendeel de zware vrucht van gansch een leven, verdicht tot zware sappen. Er was aan de gedichten van Albert Mockel steeds iets artificiëels, iets gemaakts; geen Belgische dichter - en dit zal wel het gevolg zijn van het leven te Parijs, - geen dichter van dit land, behalve dan André Fontainas, die in aardgelijke omstandigheden verkeerde, heeft zoozeer den invloed ondergaan van het Fransche symbolisme als ‘school’, met al wat het aan procédé, zoo naar de beeldspraak als naar de prosodie, beteekent. Het lezen nu van ‘La Flamme immortelle’ stemt juist onmiddellijk dankbaar, omdat het de rijpheid, tevens de bezonnen maar geenszins cerebrale zekerheid hierdoor be-

[p. 301]

wijst, dat dit boek, veel meer dan de vroegere van den dichter, aan vooropgezette middelen ontsnapt. Het blijkt overtuigend dat Albert Mockel dit boek-der-mannenjaren schrijven mocht: hij kent de eenheid van zijn leven; hij was bij machte ze uit te beelden.

Een boek als dit is noodzakelijk een bouwwerk: de samenstelling ervan kan niet aan toeval of noodlot worden overgelaten. Synthetisch en overzichtelijk als het wil wezen, eischt het evenwicht der onderdeelen, en elk gedicht dat er in voorkomt heeft zijne aangewezen plaats met zijn eigen bedoeling. Dit is nu eenmaal niet een verzameling van losse stukjes, maar eene gesymboliseerde, eene gesublimiseerde autobiographie, die kleine levensfeitjes verheft tot een eeuwigheidsbeteekenis. Wil het beeld volledig zijn en als dusdanig aandoen, dan dient elk lid op zijne plaats te staan en tevens behoorlijk uitgewerkt te wezen. Eene constructie dus die vanzelfsprekend zal eischen een goed-overwogen en klaar inzicht, een opzet waarvan de logica weliswaar eerder gevoelig dan rationeel zal zijn. Komt zulk boek dan de bewering bevestigen die ik onlangs, uit de pen van een jong Vlaamsch dichter, las, en die luidde: ‘Elk gedicht is een opzet’?

Het ware de essentie van de poëzie loochenen, daar poëzie nooit anders is geweest dan spontaneïteit, - door bedoeld jong dichter, wiens werk zijn eigen thesis tegenspreekt, afgewezen uit de liefde, waar hij graag blijk van geeft, voor paradoxen. Neen, elk afzonderlijk vers van een boek als het hier-besprokene kan wel heel goed louter stemming zijn, zij weze nog emotie of groeie tot affect. Waar het echter komt te staan op zijne juiste

[p. 302]

plaats in het boek waar het deel van uitmaakt, daar krijgt het zijne bouwkundige waarde, hoe deze ook geheim weze, in een geheel dat trouwens geenszins loutercerebraal hoeft te worden. - Wat nu heeft Albert Mockel in zijne ‘Flamme éternelle’ architectonisch bereikt? Ik beken dat de bouw mij eenigszins onrustig aandoet, wel heel gewild maar daarom nog niet zuiver. Bedoeld is geweest, heel veel te geven: het is te veel geworden. Lees ik echter elk gedicht afzonderlijk zonder te letten op zijne waarde als onderdeel van een boek, dan dien ik te zeggen het hooge genot dat ik erbij heb gesmaakt, dat mij weliswaar terug doet denken aan den glorietijd van het symbolisme, maar waar ik in vertrouwen kan als in een duur bezit omdat ik, achter een zekere schijn, het licht voel branden der eeuwige poëzie.

N.R.C., 15 November 1924.