Verzameld journalistiek werk. Deel 13. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1924 - augustus 1925

[p. 146]

Emile bousin
La vocation de Me. Heraly

Onder de Duitsche bezetting was het bij de Belgische schrijvers eene romantische houding geworden, die niet ging zonder snoeverij, het lot te betreuren van hunne boeken, die zij hadden geschreven of aan het schrijven waren, en die waarschijnlijk nooit het licht zouden zien. Iedereen had, bij duur van jaren, den tijd gehad een meesterstuk te schrijven, buiten, natuurlijk, het obligaat-oorlogsdagboek. Wat zou van al die geschriften geworden? Zouden zij ooit verschijnen en lezers vinden. Zou bij den wederopbouw van het vaderland, de oeconomische heropbeuring der natie, nog eenige plaats worden gevonden voor de literatuur die bij ons, niettegenstaande de officiëele en semi-officiëele prijzen, al niet zoo heel vorstelijk werd behandeld?

Het waren vooral de Fransch-schrijvende Belgen die in deze vol kommer liepen. In de laatste oorlogsjaren kon men wel eens een of ander Vlaamsch uitgever vinden die zich het lot van de Nederlandsche literatoren in dit land aantrok. Boeken te drukken was trouwens in dien tijd zoo'n slechte zaak niet: nooit misschien werd zooveel in Vlaanderen gelezen; de vraag naar lectuur was grooter dan ooit. Met de Fransche letteren was het echter slechter gesteld: de uitgevers hielden zich afzijdig; de schrijvers zuchtten.

Zij zuchtten niet meer: nauwelijks komen we weer wat op verhaal, of er wordt meer uitgegeven dan ooit het geval was. Voor de Vlaamsche schrijvers is daar de ijverige ‘Sikkel’ te Antwerpen, die zich van bij den wapen-

[p. 147]

stilstand moedig aan het werk zette en al heel wat waarderijks heeft geboden. De Fransche schrijvers, zij, hoeven niet meer naar Parijs te gaan, waar het onthaal trouwens niet altijd gul was, zij hoeven zich ook niet meer te richten tot drukkers, die voor het uitgeven niet voldoende ingericht waren en niet weten hoe een boek aan den man wordt gebracht: zij hebben thans op zijn minst ééne uitgeversmaatschappij, die vol werkzaamheid en durf zit, en de zaken grootscheeps aanpakt: ‘La Renaissance du Livre’, die in enkele maanden tijd een twintigtal boeken op de markt heeft geworpen, waaronder herdrukken van Hubert Krains, van Edmond Glasener, van Léopold Courouble, van George Garnir, van Georges Eekhoud, maar ook waarderijke noviteiten biedt als ‘La Grâce de la Folie’ van Hubert Stiernet en ‘La Source au fond des Bois’ van Fernand Séverin.

‘La Renaissance du Livre’ aarzelt niet, de jongeren aan te moedigen: wij danken haar de kennismaking met een Arild Liénaux, wiens ‘Mascarades rustiques’ een sappig boek is. - Helaas, met de keus van hare werken der nieuwere schrijvers is zij niet altijd even gelukkig, en dat wordt al onmiddellijk bewezen door ‘La Vocation de Me. Héraly’, door Emile Bousin, dat ik hier afkondig en dat pas verschenen is.

Ik weet niet of het komt doordat zij nu een uitgever hebben, maar het aantal nieuwe Fransche schrijvers is in dit land groot. Ik laat ter zijde de echte jongeren, die met gretigheid de literaire stroomingen volgen, niet alleen in Frankrijk, maar in gansch Europa. Aangeleid door een Frans Hellens, doet het zich voor dat hun werk niet alleen het interessantste is, maar ook waarlijk

[p. 148]

het beste. Tot deze voortvarende jeugd behoort de heer Emile Bousin niet. Aan unanimisme of dadaïsme, trouwens, reeds passeïstische verschijnselen, is hij nog niet toe. Integendeel, zou ik haast geneigd zijn te zeggen, want, waar hij mij bekend maakt met zijn meest geliefde auteurs of kunstenaars, merk ik dat zijn smaak niet verder reikt dan dien van een gemiddeld-gecultiveerd burger. Hij versiert de wanden van zijn werkkamer met goed gekozen banaliteiten. Uit zijn boek blijkt niet dat de jongste muziek voorloopig tot hem doorgedrongen is.

En ik zeg ronduit dat ik het heel gelukkig vind. Want de beste hoedanigheid van Emile Bousin blijkt te zijn een geloof in zich-zelf dat men vooral niet moet storen en door niets in de war laten brengen. Den eersten indruk dien men van zijn boek krijgt is er een van orde, van stevigheid, van methode. En nu kan het wel gebeuren dat ook gij van de onrust houdt die men voelt bij de eerste ontmoeting met een echte personaliteit. Maar gij zult toegeven dat een boek, waarvan men onmiddellijk merkt dat het goed is samengesteld en logisch ineenzit, voor zich en den schrijver inneemt, ook waar deze laatste blijkbaar niet is dan een brave en vlijtige leerling.

Braaf en vlijtig, en overigens zelf-bewust, is Emile Bousin ongetwijfeld. En men kan niet van iedereen gaan eischen dat hij een genie zou wezen. Wat zou dat wel worden, eene literatuur die uit niets dan geniale boeken zou bestaan? De wereld zou weldra een oneindig gekkenhuis zijn. Scchrijvers als Emile Bousin zijn daar om, met hun middelmatig maar secuur talent, het evenwicht te behouden. Zijn roman is hier en daar wel wat ondeugend: nochtans, en dat ziet men op elke bladzijde, is

[p. 149]

hij het werk van een ernstig man, in wien men vertrouwen kan stellen. Zijn roman plaatst u niet voor beangstigende problemen. Hij zal u des nachts niet wakker houden. Gij zoudt er, in den nakenden winter, aan den hoek van den haard, in een gemakkelijken stoel, zalig op kunnen indutten, indien....

Indien Emile Bousin geen onverbiddellijk humorist was. Gij kent het lach-wekkende middel, door Alphonse Allais bedacht en door Georges Courteline zoo dikwijls toegepast: de eenvoudigste dingen der wereld op zulke wijze te zeggen, dat ze er eene geheimzinnige, althans ongewone gedaante door aannemen; waarbij emphase en calembour, archaïsme of neologisme, vreemde zinswending of subtiele zinsverdraaiïng de grootste rol spelen. De heer Emile Bousin doet niet anders. Hij heeft zich, de goden weten met welke inspanning, een stijl eigen gemaakt, zoo preciëus en zoo pretentiëus, dat men waarlijk aan niets anders kan denken dan aan het opzet, den lezer te doen schaterlachen. Dat ik alles behalve overdrijf, moge blijken uit dit ééne voorbeeld. De held van den heer Bousin is verbitterd door de houding die zijne beminde tegenover hem aanneemt. Een gewoon Fransch schrijver zou dat uitdrukken in een zinnetje als, bijvoorbeeld: ‘Ses réflexions s'en aigrissent’. Maar Emile Bousin weet wel beter hoe het hoort; zonder aarzelen pent hij: ‘La cogitation d'Héraly s'en acidule’! En zulke pereltjes vindt men op bijna elke bladzijde. Hetgeen dit ernstige boek tot een zeer vermakelijk boek maakt.

Doch tevens, ik herhaal het, in zijne verouderde gewoonheid, een toch wel goed- en deugdelijk-samengesteld boek blijft.

N.R.C., 13 September 1924.