Verzameld journalistiek werk. Deel 12. Nieuwe Rotterdamsche Courant december 1922 - juli 1924

[p. 622]

Belgie en de tentoonstelling van decoratieve kunst te Parijs

Het Belgische deel in de tentoonstelling van sierkunsten en nijverheidskunsten laat zich van nu af aan gunstig aanzien. Het werd trouwens tijd dat men eenigen blik kreeg over de Belgische inzending. Die blik werd overschaduwd - laat mij deze beeldspraak toe - door de moeilijkheden, die het deelhebben in de expositie kwamen belemmeren. Een aantal administratieve impedimenta hebben die moeilijkheden op elkander gestapeld: dat men er doorheen komt te zien is geen ongeluk.

Het blijkt weer maar, dat participatie aan tentoonstellingen als deze door den Staat moesten overgedragen worden op bevoegde eenheden of corpsen. Eene eerste en minder gelukkige gedachte van de Belgische regeering was, de inrichting van onze toetreding in handen te geven van iemand, die op het gebied van tentoonstellingen in het algemeen zeer zeker eene hoogstaande autoriteit is, maar die op decoratieve kunst toch niet veel meer dan benaderend inzicht heeft. Graaf Adriaan van der Burch, oudbestuurder van de Brusselsche wereldtentoonstelling in 1910, en sedert dien officieel vertegenwoordiger van België telkens waar het om dergelijke nationale uitstallingen ging, werd met het algemeen commissariaat te Parijs belast. Het wekte verbluffing en ergernis. Verbluffing vanwege het gebrek aan bijzondere bevoegdheid, waar graaf Van der Burch rond voor uitkwam; ergernis omdat wij, op het oogenblik van zijne benoeming, hier in België beschik-

[p. 623]

ten over twee, vroeger naar het buitenland uitgewekene, thans echter weer in het land teruggekeerde specialisten, die niet alleen op het gebied der sierkunst, maar zelfs op dat van het exposeeren, hun sporen verdiend hadden, en die bovendien konden rekenen op de instemming van kunstenaars als van kunstnijveren: ik bedoel Henry van de Velde en Julius de Praetere. Dat men van hun leiding afzag, die in het buitenland, en zelfs te Parijs, waardeering zou hebben uitgelokt, heeft leedwezen verwekt bij hen, die de werkzaamheid van graaf Van der Burch gaarne erkennen, maar weten, dat hij bij uitsluitendheid eene specialiteit is op economisch gebied.

Niet alleen de vrienden van H. Van de Velde en J. De Praetere ondervonden teleurstelling: er ontstond meer of minder verholen wrijving met een groep artiesten, die in België voor decoratieve kunst ijveren, al is hunne opvatting van deze kunst enger dan die van Van de Velde en van De Praeteren. Er bestaan in dit land van Rubens eenige artiesten, die de kunst waardeeren naar de afmetingen, die ze in vierkante meters aanneemt, en wier ideaal niet een doek, maar een muur is. Onder deze artiesten zijn er van hooge waarde; ik wil niemand noemen, en kan het billijken, dat men de Sixtijnsche kapel boven een miniatuur stelt, en een plafond van Tiepolo boven een gestyleerden boerenstoel. Want alle ideaal is eerbiedwaardig, maar er zijn trappen in het ideaal. Onder de voorstanders nu van het hoogste ideaal, dat per se exclusief is, heerscht sedert jaren de meening, dat het hoogere rijksbeheer over de Schoone Kunsten diende toevertrouwd, niet aan eene bot-onkundige administratie, maar aan de kunstenaars-zelf, die zouden beschikken over aankoopen

[p. 624]

voor de musea, oprichten van monumenten, benoemen van leerpersoneel in de kunstacademies, enz. De heeren, die deze stellingen voorstonden en blijven voorstaan, verheelden niet, dat zij hierbij hunne eigene inzichten zouden hebben voorgestaan. Het was de dood van wie niet dacht als zij. Het verwondert mij dan ook niet, dat men hun van hoogerhand de leiding ontzei van eene onderneming als deze te Parijs, die toch wel eenigszins ruimer kon opgevat dan zij zich voorstelden: er is andere decoratieve kunst dan die van de wandschildering. De heeren kregen trouwens de compensatie, dat men hun toeliet, de wanden van het Paleis van het Jubelpark met mozaïeken te bekleeden, die de gruwelen van den oorlog en de weldaden van den vrede moeten vereeuwigen: van nu af aan beeft men voor de duffe allegorieën, die van deze machtiging, die weliswaar afhangt van de opbrengst eener nationale loterij - wij kunnen verademen! - het gevolg kunnen zijn.

Intusschen heeft graaf Van der Burch weer eens blijk gegeven van practischen zin, hetgeen toch ook zijn nut heeft. Zoodat wij lenger hand klaar gaan zien in wat de Belgische inzending te Parijs wordt.

Er zullen dus drie afdeelingen zijn: het Belgische paviljoen; een aantal stands op de ‘Esplanade des Invalides’; afzonderlijke inzendingen in het ‘Grand Palais’, waaronder deze van het vakonderricht, dat in België meer en meer uitbreiding neemt.

Deze indeeling is intusschen ontoereikend bevonden, terwijl de afgestane ruimte te gering bleek. Men hoopt dan ook in de tuinen verdere plaats te bekomen om uitbreiding van de Belgische tentoonstelling mogelijk te maken. Een groep jongere architecten en ‘urbanisten’, waarvan

[p. 625]

men er enkelen in Nederland kent en die, intusschen, heel wat aan Nederland te danken hebben, wenscht te Parijs te toonen hoe zij de tuinstad opvat. De Belgische woningnood, waaronder nog velen zuchten, en het heropbouwen van de noord-westelijke en zuid-oostelijke verwoeste streken, hadden aan die architecten en stedebouwers heel veel hoop gegeven, die, voor een deel, en om redenen die ik hier herhaald heb aangegeven, op teleurstelling uitliep. Het heropbouwen heeft niet gegeven wat de kunstenaars ervan verwachten, en dat is voor een deel de schuld der officieele lichamen, die eensdeels te log van aard, anderzijds met de belangen der particulieren te strijden hadden. Wat het keeren van den woningnood in zoogoed als geheel het land betreft, ook daar is niet steeds bereikt wat men had durven hopen, al zijn de uitslagen zeker niet gering te schatten, als men bedenkt, dat men af te rekenen had met den dwang van het goedkoope. Nu is het een zeer frisch en verkwikkend verschijnsel, te zien, dat onze urbanisten met hun eigen arbeid niet meer ingenomen zijn dan passend is. Zij willen hunne revanche, en liefst te Parijs. Dat er van Staatswege voor hen blijkbaar geen geld meer overbleef, heeft ze niet tegengehouden: mits zij de noodige plaats krijgen, willen zij het probeeren, op eigen kosten hunne bedoelingen te openbaren. De officieele commissie heeft hun hierbij haar steun verzekerd.

Die officieele commissie wil trouwens haar invloed laten gelden voor elke onderneming die, met hetzelfde geldelijke voorbehoud, eene aardgelijke poging aandurven wil: zij ziet groot, en wil ieder helpen.

Zij ziet verder in, dat collectief optreden het persoonlijke initiatief niet mag fnuiken: zij heeft besloten

[p. 626]

dat elke tentoonstelling op persoonlijken naam zal geschieden. Hierbij ontmoet zij zekeren tegenstand, die verwonderen kan, en nochtans is te verklaren: decoratieven kunst is, in vele gevallen, collectieve kunst, waarbij het deel van den ontwerper achter kan staan bij dat van den uitvoerder. Althans kan de uitvoerder redenen hebben, om het deel van den ontwerper te verminderen, ten gevolge van overeenkomsten die de ontwerper uit eigen wil heeft aangenomen. Het zal echter niet zoo heel moeilijk vallen, op de expositie een middel te vinden, elk van beiden recht te laten wedervaren.

Laat ik hier aan toevoegen, dat de Provinciale Staten van Brabant, gezien de al te gering gebleken middelen die de Staat beschikbaar stelt, een speciaal crediet hebben voorgesteld ten bedrage van twintigduizend francs, meer bepaald tot aanmoediging van kunstenaars en kunstnijveren, die de provincie bewonen of van daar afkomstig zijn. Het ware ten zeerste te wenschen, dat dit voorbeeld door de andere provinciën gevolgd werd: het persoonlijke initiatief zou er, buiten nijverheidsbelangen om, ten zeerste door gebaat zijn.

En ten besluite: de commissie heeft drie leden, den schilder markies Ciamberlani, den raadsheer-teekenaar Marius Renard, en den professor-kunsthistoricus Fierens-Gevaert belast met het aanvaarden van de inzendingen; voor de artiesten een waarborg.

N.R.C., 24 Juni 1924.