Verzameld journalistiek werk. Deel 12. Nieuwe Rotterdamsche Courant december 1922 - juli 1924

[p. 564]

Nieuwe en nieuwste kunst in Belgie

Brussel, April.

Te Brussel zijn op het oogenblik, enkele stappen van elkaar af, twee kunsttentoonstellingen open, die als belangrijke uitersten mogen gelden van de moderne kunstschommelingen: de eene van Chagall, de andere van Jenny Montigny.

Het Belgische kunstleven, dat zoo heelemaal verlamd en verachterd bleef ten gevolge van een vierjarige afgeslotenheid, en waarin zoo traagzaam scheut kwam na den oorlog, begint eindelijk voorgoed aanvoeling te willen krijgen met de algemeene bewegingen, die de hoofdsteden van Europa doorschokken. Het gewaagd optreden van Sélection, stichting van de twee Vlamingen met internationale aanvoelingen, André de Ridder en Gustave van Hecke, heeft twee jaar lang de goede burgerij in België geërgerd: de kunst, die zij te zien gaven, werd eerst genegeerd en ten slotte bekampt: een teeken van verjonging; en het is jammer dat hun onderneming moest gestaakt worden op het oogenblik, waarop ze de Brusselsche wereld in roering bracht. Terwijl Sélection, in den vorm van een flink internationaal tijdschrift, zijn werking voortzet, heeft de bijna officieele zaak Giroux de noodzakelijkheid ingezien, ook het nieuwere onder haar bescherming te nemen - en de ‘fauves’ uit Parijs uit te noodigen, doch heel voorzichtig maar, en met lange tusschenpoozen. Doch daarnaast heeft de practisch ingerichte zaak Le Centaure het werk van Sélection overgenomen, en bij haar krijgen wij nu de gelegenheid, het werk te aanschouwen van de vooruit-

[p. 565]

strevendste schilders van elders. Wij zullen het nog beleven, dat die zaak ook eens tot de ontdekking komt van de flinke moderne school van Holland....

Op het oogenblik is de Rus Marc Chagall er aan de beurt met een verzameling van zijn beste werk uit de laatste tien jaren, dat zelfs voor een deel uit Moscovitische verzamelingen is gehaald. Chagall heeft genoegzaam ophef gemaakt met zijn gedurfd werk, en ik moet er hier niet uitvoerig bij stil staan. Hij is een van de krachtigste vernieuwers van het kunstrijk zien. Zijn zoo veelvuldig afgebeelde hoofdwerken: de Man in het geel, het Blauwe Huis, de Verjaardag, Boven de Stad, zijn hier, bij werk uit het laatste jaar; men mist ongaarne: Het Dorp en ik; en al heeft men geen vrede met zijn menschen, die plomp ‘zweven’ en allerlei acrobatische stukken verrichten, noch met de afgehouwen hoofden die op zwier gaan, toch moeten de intense, Slavische kleur-kracht, en de hoog expressionistische uitbeelding elken onbevooroordeelden toeschouwer ontzag inboezemen, en zwijgend doen uitzien naar wat er uit deze oerkracht komen kan.

Het toeval wil, dat daarnaast nu, in den Kunstkring, werk te zien is van Jenny Montigny, werk dat rechtstreeks voortkomt uit de Belgische impressionistische school, en het treft den eclectischen toeschouwer, hoe dit werk toch nog stand houdt tegenover het allermodernste. Wel een bewijs, dat het degelijk is. Het bevat geen van de elementen van het overdadig geschokt leven der grootestadsmenschen van vandaag; het is werk van een vrouw, die hardnekkig het leven in zijn schoonste verschijning wil zien - en wie zal haar dit ten kwade duiden? Ik weet, dat de inhoud van zulk een werk niet van dien aard is

[p. 566]

om nog een ieder te voldoen. Maar het heeft zulke technische gaven, dat het niet met groote machtwoorden uit den weg te ruimen is. Dit laat-impressionistisch werk uit de school van den knappen Belgischen grootmeester Emile Claus spreekt luide voor de gezonde hoedanigheden van de schilderwijze, die Claus, eens de jongste onder de jongeren en nog altijd de jongste onder de Belgische schilders, die er gekomen zijn, in België met één slag invoerde, en, met zijn reuzenkracht, nog steeds in stand houdt. Ik spreek hier slechts over de waarde van Jenny Montigny's werk in den ontwikkelingsgang van onze kunst. Op zichzelf beschouwd is haar schilderkunst er een, die nog bij machte is een eigen plaats voor de schilderes te veroveren: die van de schilderes van het fleurig kinderleven, en hoofdzakelijk van het leven van de kinderen op de school. Met een blijden kijk ziet zij het jolig schoolleven in de opene natuur, steeds omvat in een rijke atmosfeer van doorlichte lucht. Zij ontleedt niet uitvoerig de psychologie van het kindergemoed; zij geeft deze psychologie in de massa van kinderen, gaande naar en levende op de school in alle weer en wind en meest in den zonneschijn, die een frissche vroolijkheid rondom de woelige kinderen uitstraalt. En het mag tot haar lof gezegd worden, dat zij hoe langer hoe meer doordringt in die zeer bizondere wereld en dat haar techniek dit jaar heel wat gewonnen heeft aan kleurigheid en stevigheid in de vormgeving.

Er zijn in haar allerlaatste werken als de Aankomst van de schoolkinderen op een Octobermorgen, en enkele sneeuwgezichten hoedanigheden van ernst en stevige schilderskracht, die de besten haar benijden kunnen.

[p. 567]

Als ik hier op haar werk den nadruk leg, dan is het om aan te toonen, dat, naast het allernieuwste, dat zoovelen hier begint te verlokken tot onmachtig nabouwen, er ook nog frissche krachten werkzaam zijn, die de oude traditie voortzetten en vernieuwen, op een wijze, welke achting afdwingt en misschien de kracht in zich draagt van de blijvende ontwikkeling van de kunst: ontwikkeling van de kern van het gezonde in de traditie.

N.R.C., 5 April 1924.