Verzameld journalistiek werk. Deel 12. Nieuwe Rotterdamsche Courant december 1922 - juli 1924

[p. 165]

Nieuws over kunst
II

Brussel, 17 Maart.

Behalve het, trouwens verwachte, nieuws, dat te Parijs de Belgische tentoonstelling zou worden gehouden waarover ik u, twee dagen geleden, schreef, is de voornaamste en belangrijkste gebeurtenis op het gebied der kunst deze laatste half-maand geweest de veiling van moderne schilderijen en beeldhouwwerken, die Georges Giroux hield uit de verzameling van een bekenden Brusselschen advocaat, die zijn naam niet gaarne in het openbaar hoort noemen, maar door ieder gekend is die de tentoonstellingen geregeld bezoekt. Deze verkooping is eene gebeurtenis geweest: zij herinnert aan den tijd, toen Edmond Picard zijne verzamelingen onder den hamer liet brengen om terug te keeren tot de ‘vie simple’, die hij om hetzelfde tijdperk huldigde in een boek dat de aandacht trok. Dat een intellectueel zich, op een gegeven oogenblik, ontdoet van eene collectie die hij jaren achtereen dag aan dag heeft bezien: men kan het zeer goed billijken, en te beter waar het werken betreft, die de proef der eeuwen niet hebben doorstaan. Niets is zoo ontmoedigend als eene kast-vol-boeken in oogenschouw te nemen, waarvan de inhoud loopt over, laat ons zeggen, het laatste kwart-eeuw: het is nog minder verfrisschend dan eene wandeling door een kerkhof op een zwoelen Augustusnamiddag. Het legt uit waarom Edmond Picard, dertig jaren geleden, de muren zijner woning zuiveren liet van de schilderijen.... die thans meesterstukken zijn geworden. De advocaat, wiens naam ik verzwijg, en die zijn kunstrijken inboedel dezer dagen

[p. 166]

liet veilen, moet zich eenigszins opgefrischt gevoelen, nu hij verlost is van al de duffe en doodsche kleurigheid die een aantal jaren van zijn leven met een soort verdooving heeft behekst. (Ik kan mij, tusschen haakjes, over zulken gemoedstoestand vergissen; doch waarom zou, zonder deze reden, bedoelde verzameling onder den hamer zijn gekomen? Er zijn raadselen, die nu eenmaal doorzichtig zijn.)

Bedoelde, en verkochte, verzameling was anders wel heel belangrijk. Eerst door hare geldelijke waarde: de verkoop heeft niet minder dan vierhonderd duizend Belgische francs opgebracht. Zij was belangrijk ook door het eclectisme dat er uit spreekt: de rechtskundige verzamelaar is jarenlang een hartstochtelijk bezoeker van tentoonstellingen geweest, en verliet geen enkele expositie zonder er iets uit meê te dragen: eene liefhebberij, die naar kleptomanie gelijkt. Er is beters: in veilingen wist hij belangrijke doeken van moderne meesters te ontdekken; hij schafte ze zich aan, en mijn psychologisch doorzicht blijft falikant, waar ik mij afvragen ga hoe hij er zich van ontdoen kon. En eindelijk is er een speciale hoek, van waaruit men eene verkooping als deze beschouwen kan. Er is namelijk, dat de meeste schilders, van dewelke een werk onder den hamer kwam, nog onder de levenden behooren, en dat zij er derhalve een buitengewoon belang bij hebben, hunne doeken van hand tot hand te zien overgaan, zooals is geschied met de apostelijke tradities. In den tijd namelijk, toen Jules Destrée grootmeester was, als minister, van de kunstbescherming in België, decreteerde hij, dat elke schilder, overmits hij nog wandelde over dit tranendal, bij openbaren herverkoop van

[p. 167]

één zijner werken ipso facto recht kreeg op een percent. Dat ‘vervolgrecht’ bedroeg twee ten honderd voor een koopprijs, die de tienduizend francs niet overtrof; ging die prijs tot twintig duizend francs, dan kreeg de kunstenaar drie percent; hij kreeg vier percent wanneer zijn doek boven de twintig duizend werd verkocht. Stelt u dan voor welk belang onze kunstenaars eraan hechten, hunne schilderijen of beelden zoo dikwijls mogelijk van eigenaar te zien veranderen! Want ook de kunstwerken hebben sedert den oorlog in waarde gewonnen, en men moet tegenwoordig waarlijk een ongeluksvogel of een onbegrepen genie zijn, om, op een veiling, zijn werk voor beneden de duizend francs afgeslagen te zien, ook waar men het voor vijftig francs heeft verkocht, of misschien minder.

Dezer dagen is aldus James Ensor, buiten alle andere reden dan die, een geniaal schilder te zijn, enkele duizenden franken rijker geworden: op de veiling, waar ik het hier over heb, zijn twee doekjes van hem verkocht, die de hoogste prijzen hebben behaald: het eene - stilleven met een doode eend - ging vijf en twintig duizend francs, en is groot één meter op tachtig centimeter, het andere - de schilder Willy Finch in zijn atelier, - deed twee en vijftig duizend francs bij nog geringere afmetingen: vijf en vijftig op drie en veertig centimeter. Die werken behooren tot de eerste periode van den meester: hij schilderde ze toen hij ongeveer twintig jaar oud was. Het is een onhebbelijke mode tegenwoordig, Ensor vooral in zijn aanvangswerk te verkiezen. Dat werk is natuurlijk buitengewoon; de echte Ensor openbaart zich echter veel later. Waar hij, twintig jaar oud, blijk geeft van technisch meesterschap die verbluft, zal hij eerst tien jaar

[p. 168]

later zijn geestelijken inhoud openbaren, met verhooging, trouwens, van schilderkundige macht. Hoelang zal het duren, voordat men het erkent? Intusschen heeft de Ensor van veertig jaar her de hoogste prijzen betaald.

Terwijl werk uit denzelfden tijd, een Willem Vogels van uitnemende hoedanigheid, een Jan Stobbaerts van geringere waarde, mindere prijzen haalden: het eerste doek zesduizend achthonderd, het tweede dertienduizend zevenhonderd francs. Onder de ouderen bracht een zeer schoone teekening van Xavier Mellery vierduizend vierhonderd op, en een Henri Evenepoel, die kenschetsend is voor zijne vlokkige schilderwijze bij nochtans opmerkelijken bouw, slechts zevenduizend tweehonderd. Weliswaar ging tevens een Théo Baron geen drieduizend en een Hendrik de Braekeleer slechts zevenduizend; terwijl een Auguste Rodin, ‘l'Etreinte’, eenig exemplaar (cire perdue), uit de verzameling van Constant in Meunier, slechts drieduizend achthonderd bereikte. Sic transit....

Een afschuwelijk mode-ding van Jacques-Emile Blanche ging daarentegen zevenduizend vijfhonderd en een muffe Ménard zevenduizend. Belgische namen, als van Gilsoul en van Delaunois, kunnen, met tweemaal hoogere prijzen en tweemaal-minderwaardig werk daarnaast gesteld. De Belgische eer wordt intusschen gered met een Auguste Oleffe, die vijftienduizend francs werd betaald.

Intusschen waren op die veiling doeken, die onopgemerkt voorbij gingen. Er was namelijk een kleine, maar zeer schoone Eduard Agneessens, de groote tijdgenoot van Manet, die gerust naast Manet kan worden genoemd en hem door vranke oprechtheid en zeldzame innigheid meer dan eens overtreft! Het dingetje ging voor een spotprijs

[p. 169]

weg: in Frankrijk zou het voor het Louvre zijn aangehouden geworden....

En zoo werd weer maar eens heel wat schoonheid, zij het niet geheel onvermengde schoonheid, naar de vier windhoeken verspreid....

N.R.C., 20 Maart 1923.