Verzameld journalistiek werk. Deel 10. Nieuwe Rotterdamsche Courant september 1919 - december 1921

[p. 672]

Natuurschoon

Brussel, 17 December.

Als elk beschaafd land in Europa, hebben wij in Brussel eene officieele Commissie voor Natuur- en Stedeschoon, die in het officieele Vlaamsch heet ‘Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen’, als slaafsche vertaling van ‘Commission royale des Monuments et des Sites’. Ruim-vertakt over heel het land, met subcommissies in elke provincie, had zij voor den oorlog heel wat te doen met schiften en catalogiseeren van gebouwen in de eerste, tweede en derde klasse, hetgeen vooral nuttig is tot onderhouden en aanvuren van nationalen en meer bepaald lokalen trots. Heel wat nuttiger nog betoonde de Commissie zich bij het behoud van natuurschoon; hierbij bleek ze wel eens noodiger dan vele andere officieele commissies: in een land waar de nijverheid steeds toenam, en niet het minst op het platteland - ik spreek weer van voor den oorlog -; waar de groote steden met gansche wijken het land aanvreten; waar het bestuur der kleine gemeenten heel dikwijls voorlichting behoeft; waar de groote domeinen door de eigenaren van de hand werden gedaan en ingericht tot doeleinden, die voor landelijk schoon geen oog (als ik deze beeldspraak gebruiken mag), en vooral aan ruime beplantingen een hekel hebben, vond eene commissie als deze een uitgebreid veld tot werkzaamheid. Dit mocht blijken te Brussel-zelf, - lang voor de commissie zich ook de ‘landschappen’ aantrekken ging, hetgeen hare noodzakelijkheid bewijst. Meer dan eens werden groote partijen van het Zoniënbosch, het heerlijke woud met zijne duizen-

[p. 673]

den beuken, dat ligt aan de poorten der stad, bedreigd en aangetast. Koning Leopold had wel gezorgd, dat in de stad zelf of in hare onmiddellijke nabijheid groote parken werden behouden en aangelegd: dit was onder meer het geval op de hoogvlakte van Koekelberg; vroeger was deze bezorgdheid om natuurlijke schoonheid en volksgezondheid gebleken bij het publiek-maken van een goed deel van het park van Laeken: deze gemeente kreeg er als een tweede ‘bois de la Cambre’ door, waar het koninklijk park aansloot bij de prachtige beboomde wijk van het ‘Verregat’ - waar, tusschen haakjes, in 1930 eene wereldtentoonstelling zal worden aangericht - en bij de vierdubbele laan van kastanjelaren, die naar Meysse leidt. Andere voorsteden hadden een even koninklijk gebaar: Schaerbeek maakte van de zoogenaamde Josaphat-vallei een fraai-beplante warande; Sint Gillis wist het Duden-eigendom te bemachtigen en maakte er tevens een uitgebreiden openbaren tuin van.

Deze werkzaamheid der openbare besturen stond echter deze van de ‘Commissie voor Monumenten en Landschappen’ niet in den weg. Zij vulde ze integendeel aan. Eene ‘Ligue des Amis de la Fôret de Soignes’, die weldra duizenden leden telde en zich, onder leiding van René Stevens, een soort ruigen boschgod, welke zich de schilderkunst als voorwendsel schonk om zich het Zoniënbosch als particulier eigendom toe te eigenen, - die zich, zeg ik, bijzonder-ijverig betoonde en voor de officieele commissie de steun der openbare meening werd, stond haar reeds voor den oorlog krachtdadig bij. - Ik weet niet wat zij sedert den vrede heeft uitgericht: gij stelt u voor, welke rol zij spelen kan in een land, waar twee provincies voor

[p. 674]

de helft werden verwoest, om van verdere sporadische verwoestingen te zwijgen. Die rol werd trouwens nog over andere ambten verdeeld, terwijl de ‘Union des Villes’ eveneens krachtdadig optreedt. Intusschen werd haar werk verschaft door omstandigheden, die aan den oorlog niet, dan in éen geval, te wijten zijn.

Dat éene geval is de schenking, die de markiez in Arconati-Visconti, uit bewondering voor het geteisterde land, aan den Belgische staat deed: een middeleeuwsch slot dat, misschien wel heel erg opgeknapt, in de geschiedenis van dit land eene belangrijke rol heeft gespeeld, en, te Gaesbeek, gelegen is in een domein van haast vijftig hektaren. De Belgische staat heeft natuurlijk met dankbaarheid aanvaard. Daar Gaesbeek op slechts korten afstand van Brussel ligt, heeft men een, helaas weer duur, ontwerp ter studie genomen, dat het slot, langs een breede laan, electrisch met de hoofdstad moet verbinden. Aldus komt weêr, aan de poorten van Brussel, gemakkelijk en in weinigen tijd te bereiken, een brok openbare natuur te liggen, dat den gordel groene weelde, die Brussel omringt, wat dichter toesluit.

Maar dit is niet de eenige aanwinst van na den oorlog. Het Zoniënbosch, dat sedert eene eeuw in omvang steeds geringer werd - al moet men er zich zelf thans geen al te armoedige voorstelling van maken, - het Zoniënbosch recupereert zijn vorigen omvang. Reeds vroeger wist men te redden wat overblijft van de Ter Kameren-abdij. Kort geleden kocht de gemeente Ukkel een uitgebreid eigendom aan, het Wolvendael, dat weer een openbaar park wordt, aan de grens van het bosch, op den weg van het heerlijke Linkebeek. Doch, er is beters.... als de openbare besturen

[p. 675]

maar willen. Met overtuiging is reeds de ‘Ligue des Amis de la Forêt de Soignes’ opgetreden. De ‘Commissie der Monumenten’ kan hierbij een machtig overwicht in de schaal leggen. Het zou intusschen toch heel jammer zijn dat staat, provincie en gemeente, bij gebrek aan wat geld - daar immers gaat het om, - het herstel van het Zoniënbosch gingen beletten, ten bate misschien van stedebouwers, die den woningnood zullen inroepen om eene goede bouwgrondspeculatie te doen, die ons veel natuurschoon en zelfs gezondheid zal kosten.

Ziehier waar het om gaat.

Vlak naast het daarevengenoemde Wolvendael, zoodat het er gemakkelijk meê verbonden kan worden tot éen openbaar domein, ligt het Boetedael, met een park van veertien hectaren, waar gemzen in volle vrijheid leven, en dat te koop is. Zooals de naam het aangeeft, behoort het tot eene voormalige abdij, die er in de vijftiende eeuw gesticht werd door een Franciskaner monnik. Dergelijke kloosters waren aan den zoom van het Zoniënwoud niet zeldzaam: men herinnert zich het Augustijnerklooster waar, reeds oud, Jan van Ruusbroec zich, eene eeuw vroeger, na een werkzaam kapelaansleven in Sinter Goedelekerk, terugtrok om een nieuw mystisch leven te beginnen, dat naar Groenendael Geert Groote en Suso lokken zou, wanneer de glans zijner werken zou hebben gestraald tot over steeds verder verplaatste grenzen - Boetedael herbergde talrijke boetelingen. Het klooster mocht zich tevens verheugen in de mildheid van de hertogen van Bourgondië: het legt de uitgebreidheid uit van zijne bezittingen. De godsdienstoorlogen zouden de paters uiteenjagen. Een kwarteeuw nadien werd de gemeenschap echter hersteld,

[p. 676]

en mocht ditmaal een misschien nog ruimeren steun genieten bij de aartshertogen Albert en Isabella, welke laatste derde ordelinge van den heiligen Franciscus was en stierf in het kleed der zusters van de heilige Clara.

Van de Boetendaelsche Franciskaners ging groote invloed uit, tot op het oogenblik dat de Fransche overheersching in 1796 het klooster sloot. Toen werd het particulier eigendom, onder de verrukkelijkste die men in de omstreken van Brussel zien kon.

Zal men kunnen bewerken, dat de openbare machten er publiek domein van maken? De propaganda tot aankoop van het gebied is groot. De spaarzaamste staatsman zal niet ontkennen, dat Brussel er in vele opzichten rijker en schooner door worden zou.

N.R.C., 20 December 1921.