Verzameld journalistiek werk. Deel 10. Nieuwe Rotterdamsche Courant september 1919 - december 1921

[p. 167]

Het ‘Lam Gods’ terug te Gent

Ik was bij toeval te Gent toen er het ‘Lam Gods’ plechtig werd binnengevoerd. Het was er een heele gebeurtenis, waaraan de bevolking met hart en ziel deelnam. En terecht. Een eeuw lang waren de deelen van de polyptiek verspreid geweest: te Gent, te Berlijn en te Brussel. Duitschland moest de vleugels afstaan, die het in het K.F. Museum te Berlijn bewaarde, en Brussel voegde er de kleine vleugels van Adam en Eva bij. Toen het werk weer in zijn geheel in het museum te Brussel tentoon stond, is er een opmerkenswaardige toeloop van volk geweest in de zaal der ‘primitieven’ van het Brusselsche museum: iets van den zwerm van toeschouwers, waarvan Marcus van Vaernewyck inderdaad sprak bij het beschrijven van de bewondering, die het werk van de gebroeders Van Eyck opwekte bij zijn tijdgenooten. Er was minder kunstzin bij en meer genot en nieuwsgierigheid om wat aan artistieken buit door de Duitschers moest afgestaan worden aan België. Belangstelling, veelvuldige en veelzijdige belangstelling was er. Wie de zeer ruime zaal van de ‘primitieven’ te Brussel kent, moet zich die zaal maar eens denken vol belangstellenden, zoo dat er haast niet te denken viel het werk van dichtbij te zien en zeker niet het met de gewenschte aandacht en in de gewenschte stemming te beschouwen.

Het werd een belangstelling, waarvoor de Gentsche kunstminnaars - en die zijn talrijk in de oude stad van Hugo van der Goes - terecht begonnen te vreezen. Hier en daar gingen stemmen op om te eischen dat het werk in de hoofd-

[p. 168]

stad zou blijven, en in het museum, waar het zoo ongelukkig opgehangen was, daar kon men het zien en bestudeeren, als men wilde, daar was het vrij voor ieder en kosteloos toegankelijk, daar hing het in het museumlicht, zoo geschikt voor studie en onderzoek, daar was het veilig tegen diefstal en tegen verderf.... Al de redenen, die hier als elders opgegeven worden om de kunstnalatenschap van het voorgeslacht samen te brengen in de openbare begraafplaatsen, die men museums heet, kregen hun beurt in de pers en in de gesprekken. En het ging er naar lijken, dat een openbare opinie zich ging vormen om de St. Baafskerk te Gent te verzoeken haar middenpaneelen af te staan aan het museum te Brussel of althans aan het museum te Gent.

Doch de oprechte kunstminnaars waakten. Zij wilden het werk op de plaats, in het milieu, in het licht, in de stemming waarvoor het door de kunstenaars zelf bestemd was, zij wilden het er in zijn gave volledigheid. Zij kregen gelijk en het Gentsche gemoed kwam tot rust.

Het gehele werk is nu heden in negen kisten op zijn definitieve bestemmingsplaats aangekomen. Een lorrie - een meer dan gewone verhuizingswagen - bracht het uit Brussel, en Fierens Gevaert, de conservator van het Brusselsche museum, en kanunnik Van den Gheyn, die steeds optreedt als conservator van het Lam Gods, troonden voorop op den wagen.

Aan de grenzen van de stad is een afvaardiging van de intellectueele kringen het werk gaan ‘begroeten’ en een aantal auto's reden in stoet voorop tot aan de St. Baafskerk. Daar stonden de kleurige vaandels van tal van maatschappijen opgesteld.

[p. 169]

Met eerbied werden 9 kisten afgeladen en gedragen, eerbiedig omgeven als door een lijfwacht van vrijwillige dienstbaren en vereerders. Intusschen wapperde aan de huizen de driekleur, waren de burgers toegeloopen, luidden de klokken van de kerken, bomde het Belfort en speelde het carillon - was ook dit toeval? - het Belgische volksdeuntje: ‘Waar kan het nu beter zijn, dan bij zijn vrienden?’

Een feestelijke verwelkoming, zult gij meenen. En bij zulk een verwelkoming zou het allicht blijven in Holland, niet waar? Doch dit is nog maar een voorspel. In België moet er nog iets gewichtiger feestelijks bij wezen.

Maandag a.s. is er een Van Eyck -dag ter gelegenheid van het weder opstellen van het werelberoemd werk. Daar zorgt de plaatselijke Maatschappij voor Geschiedenis en Oudheidkunde voor. Zondag houdt de Koninklijke Academie voor Oudheidkunde te Antwerpen haar algemeene vergadering. Daar zal over Van Eyck gehandeld worden. Het wordt een klein congres, waarop o.m. zullen aanwezig zijn de beide voornaamste bestudeerders van het werk der gebroeders Van Eyck, na James Weale; zijn medewerker Brockwell uit Engeland en graaf Durrieu uit Frankrijk. De congressisten - er zijn er slechts 350 toegelaten - zullen dienzelfden dag te Gent ontvangen worden door den magistraat van Gent. Ontvangst op zijn Belgisch als voor den oorlog: met een raout en muzikalen avondstond, mitsgaders de gebruikelijke toespraken.

's Anderendaags wordt een academische vergadering gehouden in de aula der universiteit, waar weer uitsluitend over het Lam Gods zal gesproken worden. Daarna zal de bisschop een kleine receptie houden, voorbehouden voor

[p. 170]

het bestuur en de vreemdelingen. En tegen drie uur wordt de eigenlijke plechtige installatie gehouden van het werk, op zijn oude plaatsiin de kapel die Judocus Veydt liet bouwen aan het koor van de St. Baafskerk. Er zal een korte verklaring gegeven worden, er zal oude muziek gespeeld worden en tusschenin zullen de deskundige geleerden de onuitputtelijke discussies hervatten over de onuitputtelijke problema's van kunstgeschiedenis waartoe dit werk aanleiding geeft; over het aandeel der beide gebroeders in het vervaardigen van de schilderij, over de restauratie, over de beteekenis. En dit zal niet het minst interessante - en vermakelijkste deel wezen van deze bijeenkomst.

Aan deze discussies zal zeker de plechtige avond-receptie bij den gouverneur der provincie, waar ook de minister van Kunsten en Wetenschappen zal aanwezig zijn, geen einde stellen; nu het werk in al zijn deelen tegelijk te bezichtigen is voor de eerste maal voor onze geslachten, zal er nog heel wat nieuws voor de studie van dit meesterstuk aan het daglicht worden gebracht.

N.R.C., 2 October 1920.