Verzameld journalistiek werk. Deel 10. Nieuwe Rotterdamsche Courant september 1919 - december 1921

[p. 153]

Wetenschappelijke Vlaamsche congressen. Kantteekeningen
I

Gent, 18 September.

Wij zijn hier onder Vlamingen, die liefde hebben voor hun taal, en maar liefst ook al de vreemde termen in hun taal ver-dietschen. Ik wou dan ook hier het woord ‘bijeenkomst’ verkiezen waar er sprake is van deze congressen. De meeste van deze soort congressen zijn inderdaad in de eerste plaats uitstekende gelegenheden om menschen te ontmoeten, wier werkzaamheid zich in dezelfde richting beweegt als de uwe. De voorlezingen, en de besprekingen die wel eens volgen op voorlezingen, zijn de kern; best; echter blijven zij in de meeste congressisten bijzaak. En wat men er ook over denke: zoo moet het ook, wanneer het slechts voorlezingen geldt, die tot geen discussie aanleiding geven en die men beter, in volle rust, thuis in een tijdschrift lezen kan.

De belangrijkheid van een congres, men zoeke 't dus niet enkel in de hoeveelheid en het gehalte van wat voorgedragen wordt, doch ook in de algemeene physionomie van de ‘bijeenkomst’. En dit geldt zeker voor een congres, waar Vlamingen als beoefenaars van wetenschap henen gaan, en méér als flaminganten die hun wetenschap in 't Nederlandsch beoefenen. Dit is een bizonderheid, die de Nederlander niet uit het oog mag verliezen. Wanneer zij vergaderen in hun Philologencongressen, in hun natuur- en geneeskundige congressen, in hun Oudheidkundigen Bond, dan is het hun in de eerste plaats te doen om wetenschap mee te deelen en te verwerven. Zij denken niet om de taal.

[p. 154]

En om de taal is het op deze Vlaamsche congressen in de eerste plaats te doen.

De feiten zijn daar en niet weg te loochenen: de werkelijke ‘makers van wetenschap’ in België, in Vlaanderen ook, beoefenen meest nog hun wetenschap in het Fransch en nog altijd worden de studenten aan onze hoogescholen in het Fransch onderwezen. De professors aan onze universiteiten, die bekwaam zijn of zich bekwaam maken om te doceeren in een behoorlijk Nederlandsch, zijn voorloopig nog de minderheid, ook onder de professors van Vlaamsche afkomst. En hierin ligt nu de voornaamste beteekenis van congressen als deze: dat het bewonderenswaardig is dat zich zóóvelen als hier komen, met zóóveel ijver toeleggen op het bevorderen van de studie van de wetenschap in de eigen taal, waar zij die wetenschap in een andere taal hebben aangeleerd. Het is een teeken van taaien wil, die veel voorspelt voor de toekomst.

Het is dan ook begrijpelijk dat deze Vlaamsche congressen, geboren in het teeken van den strijd om het naar voren brengen van de Vlaamsche volkstaal in Vlaanderen, een andere, een meer bewogen, strijdzuchtige physionomie hebben dan de Nederlandsche. En dat zij zelfs meer leden tellen, wat wel niet beteekent dat deze leden alle van hetzelfde wetenschappelijk gehalte zijn als die van de Nederlandsche congressen.

Het strijdzuchtige was er, uiterlijk althans, niet bij, deze maal. Ik herinner even aan de groote betooging die, in 1911 meen ik, plaats greep te Antwerpen toen aldaar voor de eerste maal de drie wetenschappelijke Vlaamsche congressen bijeenkwamen: feestelijkheden op het stadhuis en weidsch banket van duizend in de feestzaal

[p. 155]

van den dierentuin, en indrukwekkende betuiging van den wil van duizenden in de feestzitting in het Koninklijk Atheneum, waar allerkrachtigst de eisch om een hooger onderwijs in het Nederlandsch op klonk. Deze maal was het gedempter. Ik schreef u reeds waarom. Toch werden allusies gemaakt en duidelijk en warm onthaald, allusies op een spoedig veroveren van de Gentsche universiteitslokalen voor de wetenschap in het Nederlandsch.

Het aantal leden is er wel. Er zijn heel wat meer toetreders dan voor den oorlog, en daaronder is de jeugd talrijk. Beloftevol. Een vijfhonderdtal leden voor het Natuur-, Wis- en Geneeskundig Congres, en oneindig meer dan voor den oorlog voor het Philologencongres, dat nu bij de duizend leden telt. Ze zijn niet allen daar. Moeilijk verkeer en levensduurte weerhouden velen. Maar zij steunen met hun sympathie.

Dat zij niet allen daar zijn is maar gelukkig ook. Daareven greep de opening plaats van de drie gezamenlijke congressen in de zaal van de Koninklijke Vlaamsche Academie. Ik begrijp best dat de 25 Academieleden, als zij ooit eens allen op de zitting aanwezig zijn, het daar nog zoo ruim hebben dat zij niet steeds elkaar begrijpen bij hun gezapige academische besprekingen. Maar het was voor deze drie congressen toch wat te eng in deze rijke zaal met O.-W. erigen Franschen Lodewijk-stijl van geen enkel bepaald tijdstip - en met een koud electrisch licht.

Het was er gauw vol, overvol. Velen hadden reeds vroeg hun plaatsen ingenomen: het nieuwe geslacht, dat sedert 1913 opgekomen is en dat zich nog niet geheel thuis voelt. Zij zaten op de stoelen, regelmatig gerijd, en praatten of keken nieuwsgierig rond. De ouderen bleven in de gang

[p. 156]

met de borstbeelden, de borstbeelden van bekende overleden academie-leden waarvan Hugo Verriest zegt dat hij ze steeds minzaam groet als hij de academiezitting gaat bijwonen. Men mocht - dit tusschen haakjes - er even voor zorgen dat voor de volgende zitting van de Academie Verriest zijn heer ende meester Gezelle in figuur groeten kan in plaats van den bloempot, die nu prijkte op de zuil, welke den eerbiedwaardigen naam van den dichter draagt. Ze leken wel blij die ouderen, elkaar na jaren weer te zien; de begroetingen waren hartelijk.

En even hartelijk kwamen zij van de bestuurstafel. Die Vlamingen kunnen toch alles huiselijk en gezellig doen, en dat in de eerste koele stemming, die in de zaal hing tusschen de portretten van koning Leopold II en Albert als jongen prins en boven de hoofden van velen, die voor de eerste maal de congressen bijwoonden.

Allerhartelijkst was de verwelkoming voor de Nederlanders. Dr. Jac. Van Ginneken, die zou komen namens Letterkunde van Leiden, zagen wij niet. Wel den ouden Vlamingen-vriend Dr. Muntendam uit Amsterdam, die het Nederlandsch Geneeskundig Tijdschrift vertegenwoordigde, de eerbiedwekkende en innemende figuur van Dr. C.P. Burger van Amsterdam, die er was in naam van de Hollandsche Philologencongressen en Prof. Dr. A.J.P. van den Broek den ijverigen Volksuniversiteiter, die de Vereeniging Het Nederlandsche Natuur-en Geneeskundig Congres vertegenwoordigde.

Beide laatste hebben, namens de Hollanders, de verwelkoming in uitstekende termen beantwoord. Dr. Burger in een geestige toespraak, waarin hij meedeelde dat hij als in bedevaart naar Vlaanderen gekomen was, dat hij het

[p. 157]

stadje Rupelmonde had bezocht en daar het standbeeld van Mercator was gaan begroeten: Mercator schreef ook niet in zijn taal, wel in de toenmalige wetenschappelijke taal, het Latijn; maar zijn daad werd terecht gewezen door Ghys, zijn tijdgenoot van Antwerpen, die bewees dat wetenschappelijke onderwerpen wel in het Nederlandsch konden behandeld worden, doch die desniettegenstaande een Fransche kostschool voor meisjes opende. Teekenen van vroeger die nu nog blijven voortleven. Nu echter moet niet meer bewezen worden dat het Nederlandsch een uitstekende taal is om er wetenschappelijke onderwerpen in te behandelen: wie er nog op zulke verachtelijke wijze over denkt, moet maar zijn blikken slaan naar het Noorden.

Prof. Vercoullie heeft de eerlijke en piëteits-volle gedachte gehad bij dit plechtig hervatten van de Vlaamsche congressen den pas overleden Prof. Mac Leod te gedenken, den baanbreker der wetenschappelijke congressen in het Vlaamsch, den degelijken geleerde, die de wetenschap hier wilde beoefend zien niet in een klasse- of standentaal, doch in de volkstaal. Het eerste congres van dien aard werd gehouden in 1897 en telde 85 leden. Wat vandaag gebeurt is de uitbloei van het zaad door hem uitgestrooid. Hij werd in zijn eigen milieu door de flaminganten zelf op een zeker oogenblik sterker en bitter bekampt, trok zich uit den strijd terug, maar bleef allerbeste wetenschap in het Nederlandsch leveren.

Deze herdenking gaf wijding aan de zitting. De stemming steeg nog tot Prof. Daels de jonge dooden herdacht, die op het slagveld gebleven waren. Hij sprak met de gedempte stem van een diepe overtuiging, waarin veel wee en opgekropte spijt klonk. Hij zei het Cyriel Verschaeve na:

[p. 158]

 

‘Hun lijken liggen als zaden in 't zand,

 

Hoop op de toekomst, o Vlaanderland.’

Ik denk, zei hij, aan de Vlaamsche loopgraven, die - en zijn stem was bitter - België gered hebben. Ik denk aan de Yserbelofte, die een voorbode was van het Vlaamsche bloedoffer. Onze jonge Vlaamsche soldaten gaven hun bloed voor het zelfbeschikkingsrecht der kleine volkeren en wij moeten hun trouw blijven. Hij heeft uit de Vlaamsche bloedlijn een document meegebracht, waaruit hij den wensch voorleest dat zoo gauw mogelijk de Vlaamsche wetenschappenlijke congressen zouden hervat worden. Wij volbrengen vandaag hun wensch. Zij vielen voor het levensrecht der kleine volkeren. Uit houwe trouw wordt Moerenland herboren.

De vergadering had, staande, deze toespraak van den leider der jongeren aangehoord.

En de goedronde voorzitter Dr. Lava vond het slotwoord dat, mede, uit het hart sprak van de aanwezigen: wij zijn hier in ons huis, in de Vlaamsche Academie, morgen vergaderen wij in het ander huis - hij bedoelde de universiteit - waar wij de behandeling der wetenschap in het Vlaamsch zullen invoeren, en daar zal men ze niet meer buiten krijgen.

De avond werd verder doorgebracht bij de uitstekende opvoering van ‘Freuleken’ door het gezelschap van Dr. De Gruyter - en tot in de kleine uurtjes bleef de congresgezelligheid in kleine groepjes duren.

N.R.C., 11 September 1920.