Verzameld journalistiek werk. Deel 10. Nieuwe Rotterdamsche Courant september 1919 - december 1921

[p. 69]

Dagboek van den kiesplichtige IV

Brussel, Vrijdag, 21 November.

Ik geloof dat het stilaan tijd begint te worden, dit dagboek voor enkele etmalen te sluiten. Wij kennen de samenstelling van Kamer en Senaat. De samenstelling der Regeering is ons nog een geheim. Ik deelde u echter meê, dat de oplossing van dat geheim nog wel tot na 1 December op zich kan laten wachten; krijgen wij ze voor onzen Sinterklaas, dan mogen wij ons gelukkig achten. Wat intusschen gebeurt, weten wij niet. Men noemt dat: onderhandelen. Wat u over de onderhandelingen verteld, dat niet vooral op gissingen zou berusten? Voorwaar, ik zeg het u, laat ons dit dagboek voorloopig sluiten....

Na, nochtans, enkele laatste nieuwtjes te hebben naverteld. En om te beginnen met de vóórlaatste: het heet dat Vandervelde van geen regeeren-met-de-rechterzijde meer weten wil; en het staat vast, dat Devèze leider der liberale voorwacht, zijne partij liefst buiten de regeering houdt. Dit alles eischt, tot het behoud van helder inzicht, een recapitulatie:

Théodor, katholiek, wil eene regeering zonder de socialisten, waarin hij vermoedelijk niet ongenegen zou zijn, liberalen te ontmoeten;

Kamiel Huysmans, socialist, zegt eene regeering te wenschen waar de socialisten buiten zouden blijven. Devèze liberaal, wil socialisten en katholieken samen laten begaan, en zichzelf de arbitraal-kritische rol voorbehouden;

Paul Emile Janson, eveneens liberaal, is voorstander

[p. 70]

van een drieledig kabinet, maar onder leiding van den katholiek Delacroix;

Vele leden der rechterzijde schijnen ook wel zoo'n drieledig ministerie te wenschen, maar dan met Renkin aan het hoofd, daar Delacroix hun waarschijnlijk niet katholiek genoeg is;

Enkele liberalen treden de drieledig-kabinetsidee bij, maar met Paul Hymans als leider;

Eindelijk: de socialistische partijraad, over het hoofd heen dan van Vandervelde (voor zoover deze denkt als men beweert), is bereid de hand te reiken aan de meestdemocratische elementen der twéé andere hoofdpartijen, - en schijnt geen verdere voorkeur te koesteren wat betreft den aanstaanden premier.

- Uit dit alles blijkt, dat wij vermoedelijk weer eene nationale regeering tegemoet gaan, maar dat deze nieuwe ‘union sacrée’ een grondslag zal moeten zoeken, die minder dan de vroegere vat geeft tot kritiek. Wat het eergisteren afgetreden ministerie kenmerkt, is geweest een gebrek aan een goed-omlijnd, waarlijk uitvoerbaar programma. Is zulk een programma voor het nieuwe drieledig kabinet te vinden? Stellig, als men in het oog houdt dat de toekomende Kamer eene Constituante is, een Parlement dat als eerste opdracht de herziening der grondwet heeft (en het evenwicht dat in de nieuwe Kamer heerscht lijkt daar uitstekend voor geschikt), daarbuiten alleen begrootingen en hoogstdringende ontwerpen zal te bespreken hebben, en uiteengaan zal - misschien reeds over een jaar - zoodra het zijne herzieningsrol zal hebben gespeeld. Waarna wij nieuwe verkiezingen krijgen, die de tegenwoordige samenstelling natuurlijk onderst te boven gooien.

[p. 71]

Eene regeering dus uit drie partijen, met een vast omschreven, practisch-demokratisch karakter, vóór eene Kamer.... waarvan de heer Poullet vermoedelijk geen voorzitter meer zijn zal.

Ik zeg: vermoedelijk. De meeste Fransch-Belgische bladen spreken met heel wat meer stelligheid, omdat de heer Poullet zich tot het flamingantisme heeft bekeerd. Zijn die bladen katholiek, dan vervangen zij hem door Carton de Wiart, zijn ze liberaal, dan noemen zij Hymans of Mechelynck als zijn opvolger; zijn ze socialistisch, dan noemen zij Bertrand als zijn opvolger. Wat mij betreft, ik zal maar geen keus doen, overtuigd dat het tot niets zou dienen....

Ziedaar hoe de zaken staan. Als allerlaatste nieuws kan ik u nog melden dat Vandervelde met Anseele, Wauters en.... Kamiel Huysmans heeft geconfereerd. Terwijl de Koning, buiten den Staatsraad, ook Paul Emile Janson en Jules Destrée heeft gehoord. Wat men uit beide feiten moet afleiden, kan ik u waarlijk niet zeggen....

N.R.C., 24 November 1919.