Verzameld journalistiek werk. Deel 9. Nieuwe Rotterdamsche Courant maart 1916 - september 1919

[p. 656]

Het tweeledige België

Brussel, 21 Juni.

Wat men ook zegge of meene, of men er zijn oogen op sluite of wijd open doe: het blijft hét vraagstuk. De Belg heeft geen buitenlandsche politiek; sedert 1839 heeft hij zich staatskundig binnen zijne enge grenzen gesloten. Zelfs nu, na den oorlog, maakt hij zich moeilijk warm voor wat buiten die grenzen gebeurt, zelfs als het er op aankomt die grenzen eventjes te verplaatsen. Men kan verder gaan en beweren: de vraag, of Duitschland teekenen zal dan niet, houdt de Belgische hersenen heel wat meer bezig dan de annexionistische eischen van sommigen. Gij herinnert u de mislukte groot-Belgische manifestatie van voor enkele weken: nog blijft men betreuren dat zooveel goed linnen er aan zwart of wit geschilderde proclamaties en reclamaties bij vermorst werd, waar men met nuttiger gevolg onontbeerlijke hemden had kunnen uit snijden. Eene deputatie van de ‘Ligue de propagande nationale’ werd door Wilson ontvangen: zelfs de bevriende bladen hechtten er niet meer dan middelmatig belang aan. Ik ken een paar annexionisten, die te goeder trouw zijn en die, naast brallen, toch ook nog denken kunnen: zij lijken meer en meer perplex, en de redevoering van Hymans heeft hun moed niet versterkt. Aan één argument klampen zij zich vast: de defensie van ons grondgebied. Antwoordt men hun met het, toch nog al gewettigde, uitzicht op den Volkenbond, dan blijft hun niets over dan de uitwerksels van dien Bond zonder meer te negeeren; hetgeen alle discussie even onvruchtbaar maakt als de Homerische zee.

[p. 657]

Aan discussie denkt het groote publiek niet. Nu niet meer dan voor den oorlog houdt het zich met iets anders bezig dan met binnenlandsche aangelegenheden. Vroeger had het de sociale toestanden, of de schoolkwestie, of het militaire vraagstuk als twistterrein. In de laatste jaren kwam daarbij de Vlaamsche Beweging meer en meer op den voorgrond. Duitschers en activisten hebben er den hoofdschotel van onze zuiver-Belgische politiek van gemaakt: ik zal niet zeggen dat de klove tusschen Walen en Vlamingen er dieper en breeder door gaapt, want nog slechts zeer weinigen in den lande willen van een echte afscheuring weten. Iedereen, integendeel, beroept zich op de noodzakelijkheid der Belgische eenheid, men interpreteere die eenheid nu ook als ‘unité’ of als ‘union’, zooals tegenstanders of vrienden des heeren Destrée c.s. doen. Er wordt zelfs meer en meer, en zeer loyaal, en zeer oprecht, naar overeenkomst, zoo niet naar toenadering gestreefd. Het blijft niet te minder waar, dat het vraagstuk van tweeledig België, niettegenstaande zooveel onmiddellijk-te-lenigen miserie, het brandpunt is geworden van heel onze politiek. En zoo zal men het mij niet kwalijk nemen, zoo ik daar nogmaals, als aanvulling van een mijner laatste brieven, op terugkom.

Ik doe het aan de hand van den heer Destrée, die er gisteren een nieuw artikel aan wijdde. Want, zooals ik u zei, het zijn in hoofdzaak de Walen, die thans de zaak van eene mogelijke wijziging van den status van België in de hand houden: het blijft immers eene onwaarheid, dat voor 1914 welke scheidingsidee ook op het Vlaamsch programma voorkwam. De Walen nemen dus eene oude gedachte weer in overweging, - over alle activisme heen. Van die

[p. 658]

gedachte toonde ik u onlangs in het beknopt de verschillende zijden, de onderscheiden brekingshoeken aan. Thans bevestigt en onderzoekt ze de heer Destrée elk afzonderlijk: ik volg hem, bij wijze van inlichting, zonder meer.

Hij stelt dan vast, dat er wél enkele Walen gevonden worden, die, de flamingantische drijverijen en de al te groote inschikkelijkheid van de opvolgenlijke Belgische ministeries beu - dixit Destrée -, de scheuring van het land, en de aansluiting van Wallonië bij Frankrijk wenschen. Zij staan op het standpunt van de voormalige Jong-Vlamingen, van de voorstanders van een koninkrijk Vlaanderen. Destrée verwerpt ze: wie, zegt hij, verzekert, dat de Fransche centralisatie hun evenveel vrijheid als de Belgische centralisatie laten zal? Zal Frankrijk trouwens het geschenk aanvaarden, als Brussel en Antwerpen er niet aan worden toegevoegd? - Van Vlaamsch standpunt kan hierbij worden gezegd, dat Frankrijk voor die Walen een echt hinterland zou kunnen worden; de Vlamingen kunnen dit van Holland amper verwachten: daar zijn heel wat Vlamingen, vooral katholieken, overvloedig van overtuigd.

Het dichtst bij de afscheurende absolutisten staan, in Wallonië, de aanhangers van de heeren Jennissen en Mockel. Dezen staan ongeveer op het standpunt der vroegere Vlaamsche Unionisten. Zij verdedigen een stelsel, waar zij het voorbeeld van vinden in Zwitserland en in de Vereenigde Staten van Amerika: Vlaanderen, Wallonië en het Brusselsch agglomeraat vormen afzonderlijke staten die, gefedereerd, België zouden uitmaken. Dergelijke federatie sluit eene machtige centralisatie naar hunne meening niet uit. Wij hebben in Amerika gezien dat zulke centraliseering met de omstandigheden eerder sterker dan zwakker is gewor-

[p. 659]

den. Toch blijven velen van dit als van elk ander separatisme afkeerig, die zich anders aansluiten bij het regionalisme van het liberaal Kamerlid Buisset.

De heer Buisset vervangt de, op historische grondslagen berustende en zelfs door het keizerrijk voor een goed deel geëerbiedigde indeeling in negen provincies door eene kunstmatige, volgens hem rationeele, in vijf regionen, die zouden zijn: Vlaanderen (de twee tegenwoordige provincies), de Kempen (Antwerpen en Limburg), de Maas (Luik, Luxemburg en een deel van Namen), de Samber (een deel van Namen en Henegouw), en Brabant (dit laatste verminkt). Deze vijf deelen zouden ruime autonomie en elk een parlement bezitten met de bevoegdheid, uitgebreid, van Provinciale en Gedeputeerde staten, onder de hoede van een middenparlement dat over algemeen-nationale aangelegenheden beschikken zou. Hierin ziet de heer Buisset, blijkbaar door den heer Destrée bijgetreden, eene oplossing der taalkwestie.

Het stelsel-Remouchamps, dat bilatéralisme heet en waar door den uitvinder gansch een boek aan gewijd werd, komt neer op het volgende: elke aan het Belgisch Parlement onderworpen wet wordt aan eene dubbele stemming onderworpen, deze der Vlaamsche, en deze der Waalsche volksvertegenwoordigers. Ik beken niet goed te begrijpen waar het ons heenleidt, bijzonderlijk in zake talen. Het staat immers vast dat aldus geene enkele Vlaamsche taalwet er nog door komt, daar er geen Waalsche meerderheid voor te krijgen zal zijn. Een bevredigings-stelsel kan derhalve het stelsel-Remouchamps niet genoemd worden.

En daar is eindelijk het voorstel-Pastur: zeker het minst-revolutionaire, maar dat ook wel het minste uitslagen zal opleveren. De heer Pastur is in Henegouwen de vader

[p. 660]

van uitstekende technische onderwijsgestichten, de glorie van deze nijverheidsstreek. Bij het oprichten daarvan heeft hij heel wat moeten vechten tegen het centrale bestuur. De macht van dat bestuur wil hij nu eenvoudig inkrimpen, ten voordeele der provincie, zoodat deze, inzake opvoeding b.v., zoo goed als haar eigen baas wordt. Zal men echter zoo naïef zijn te meenen, dat dit eene oplossing kan brengen van het brandend vraagstuk: de vervlaamsching van de Gentsche universiteit, het middenpunt waar, in laatste instantie, alles om draait?......

Ziedaar de Waalsche stelsels in hunne veelheid. Wat de Vlamingen in deze vragen - bestuurlijke aanpassing - is veel eenvoudiger, veel vager ook. Slechts Kamiel Huysmans, wijst eene practische oplossing aan. - Dient er echter op gewezen dat noch van het eene, noch van al het andere iets komt, zoolang de Kamer samengesteld blijft zooals zij het thans is, ik bedoel naar eenzelfden geest?

N.R.C., 27 Juni 1919.