Verzameld journalistiek werk. Deel 9. Nieuwe Rotterdamsche Courant maart 1916 - september 1919

[p. 621]

De dubbele geest
II

Brussel, 24 Mei.

Kwam, vroeg ik aan het eind van mijn vorigen brief, de Vlaamsche interpellatie ongelegen? Was het onvoegzaam, thans de bevoegde ministers te ondervragen over toestanden waar iedereen heel goed van gevoelt dat zij dienen opgeklaard?

Zeker, andere omstandigheden, die zich ongetwijfeld voordoen, zouden betere uitslagen hebben opgeleverd. Inopportuun zijn besprekingen, als die wij hebben bijgewoond, echter nooit, en misschien kwamen zij ditmaal, onmiddellijk na de overwinningsroes beter te pas dan meer dan eens het geval is geweest. Zij hebben ditmaal geleid, in de allereerste plaats, tot deze vaststelling: van eene politieke scheiding der twee rassen - om dat gemakkelijk woord nog maar eens te gebruiken - die België bewonen, is geen spraak meer. Iedereen ziet heel goed in dat, in de toestanden die wij doorploeteren, eenheid een dringend gebod is. Noch Vlaanderen, noch Wallonië mogen het slachtoffer zijn van de verzwakking die de schending dier eenheid tot gevolg zou hebben. Het dient echter gezegd: die eenheid werpt niet al hare vruchten af, zoo niet alle geschilspunten tusschen beide rassen worden vereffend. Er is geen eenheid zonder vrede; er is geen vrede zonder rechtserkenning.

En er dient onmiddellijk op gewezen, dat dit standpunt thans meer dan ooit door de vooraanstaande Walen wordt bijgetreden. Niet alleen gaan zij het volkskarakter,

[p. 622]

den dieperen aard, de uitgebreide strekking der Vlaamsche Beweging erkennen; zij zien in dat de mentaliteit van een Vlaming moeilijk die van een Waal kan wezen. Destrée zegt het vandaag nog heel geestig in Le Soir: Vlamingen en Walen zijn allebei Belgen, maar gelijk een hazewind en een bull-dog allebei honden zijn; waarnaast vast staat dat de muilband van een buil-dog voor een hazewind minder geschikt is. Zoo liggen de economische belangen van de beide stammen die de natie uitmaken in de eenheid der natie; die eenheid kan echter niet heerschen als beide stammen niet naar eigen aard ontwikkeld worden. Dit hebben wij hier vóór ruim tien jaar bepleit: elke scheuring kan noodlottig wezen, terwijl dieper bewustzijn van eigen wezen en harmonische ontwikkeling bij beide rassen een middel kan zijn om tot het besef te komen dat zulke scheuring gevaarlijk ware. De heer Buisset, een vriend van Destrée, las aan het einde der interpellatie de volgende motie voor, waar echter niet over gestemd werd: ‘De Kamer, haren wil bevestigend om het land eendrachtiger, levendiger en sterker te behouden dan ooit; overtuigd echter dat deze eendracht niet kan ontstaan of in stand gehouden zonder dat de twee volkeren, Vlamingen en Walen, het gevoel hebben op eenzelfden voet van gelijkheid te worden behandeld; dat de overmacht van een der beide volkeren op het andere 's lands eenheid niet kan versterken doch slechts verzwakken; dat hetzelfde dient gezegd van alle poging tot vermenging door eene opgelegde tweetaligheid; dat Vlamingen en Walen gelijke rechten hebben op het genot van 's lands bestuur, van het gerecht, van het onderwijs en van het leger; dat de eenen en de anderen vrije keuze moeten bezitten van de wijze waarop zij van dit recht

[p. 623]

gebruik verlangen te maken.’ En nu weet ik zoo goed als wie ook wat hier aan bijgedachten en bijbedoelingen achter zit; ik weet welke schietgeweren en voetangels, bestemd voor de Vlamingen, het verbergt; het ‘timeo Danaos’ is, ik vergeet het niet, in deze steeds eene gebiedende verwittiging. Theoretisch beschouwd is deze motie echter eene aanwijzing, die de Vlamingen met waardeering kunnen aanvaarden.

Want eene zich ontwikkelende Waalsche Beweging kan de Vlaamsche Beweging niet dan ten goede komen, zelfs als zij bleef berusten op de onwaarheid, dat Wallonië door Vlaanderen wordt verdrukt. Mits de overtuiging dat de schending van 's lands eenheid eene ramp zou wezen, is het besef, dat de volledige ontwikkeling van elk ras alleen ontstaan kan uit het gevoel van verkregen recht, een hoeksteen van wederzijdsche goede verstandhouding; dat gevoel te wekken is dus een hoofdplicht; de toepassing der maatregelen daartoe, hoe ook buiten de begane paden liggend, is een gebod waar niet mag van afgeweken, wil men den vrede vestigen en bestendigen.

Het ongeluk echter wil, dat de strijd tegen het nemen van dergelijke maatregelen (die trouwens heel goed kunnen liggen buiten de voorstellen der beeren Van de Vijvere, Van Cauwelaert en Van den Perre: de aanstaande Constituante zal dit uit de verkiezing op te maken hebben), dat die strijd, zeg ik, minder van Waalschen, dan van Vlaamschen kant te vreezen is. De Vlaamsche strijd wordt gestreden in Vlaanderen-zelf, en langs zoo meer wordt hij een klassen-, een kastenstrijd. In Vlaanderen - voorloopig begrijp ik daar Brussel onder - heerscht een dubbele geest: de democratisch-Vlaamsche geest, die onder den oorlog

[p. 624]

aan kracht heel wat bijgewonnen heeft; de patricisch-Fransche geest, die door sterkere actie van den volkswil tot heviger verzet wordt aangeprikkeld. Fransch in een leger dat hoofdzakelijk uit Vlamingen bestaat, Fransch in een bestuur dat zich tot Vlamingen richt; Fransch in een onderwijs dat voor Vlamingen is bestemd: het wordt door het volk gevoeld als kaste-privilegies waar storm tegen geloopen wordt, en die zich verdedigen. Die stormloop doet niets af van het nut dat het Fransch in Vlaanderen hebben kan; gaat hij tornen aan het recht dat ieder heeft zijn eigen taal te kiezen, gaat hij tegen de persoonlijke vrijheid in dat men onderwezen worde in eene taal die niet deze van het volk is (en daar blijft trouwens altijd de wet die deze vrijheid volstrekt en onaantastbaar behoudt), dan is het alleen omdat de democratische stroom nu eenmaal het belang der gemeenschap boven dat van het individu stelt. Vlaanderen is sedert de middeleeuwen tweetalig; de volkstaal is er echter steeds Vlaamsch geweest, en daar kan persoonlijke keus of individuëel vrijheidsgevoel niets aan veranderen. Zal daarom de kultuur in Vlaanderen ophouden, drie-kwart Latijnsch te zijn, gelijk men met verwoedheid beweert? Geenszins, en om eene aardgelijke historische reden, en omdat de kultureele traditie bij ons Latijnsch is. De voertaal van het onderwijs doet daar maar heel weinig toe; de vorm, de verwerkingswijze vooral van den geest zijn alles. En bij mijn weten heeft een eeuw Duitsche werkmethode die geestesgesteldheid niet bedorven, ook niet in Frankrijk waar zij evengoed als bij ons gegolden heeft.

De Vlaamsche strijd is dus meer en meer een sociale strijd, en dat heeft de Belgische Kamer onder de Vlaamsche

[p. 625]

interpellatie dan ook heel goed gevoeld, zoo niet toegegeven. Kamerleden hebben, tegen de verkiezing, bijzondere voelsprieten: zij gevoelen heel goed van waar de wind komt. En toen het er dan ook op aan kwam, over de verzoeningsmotie te stemmen, die eigenlijk het Vlaamsche programma voorloopig ad calendas verzond, werden er vijf en veertig stemmen tegen uitgebracht. En, op twee na, waren die vijf en veertig stemmen Vlaamsche stemmen.

Hetgeen, na eene zoo woelige en den Vlamingen weinig-sympathieke bespreking, toch wel een opmerkenswaardig verschijnsel is.

N.R.C., 30 Mei 1919.