Verzameld journalistiek werk. Deel 9. Nieuwe Rotterdamsche Courant maart 1916 - september 1919

[p. 564]

Vraagstukken
III

Brussel, 22 Februari.

Een vriend, die uit het bezette Duitschland komt, waar hij als militair de Belgische overwinning heeft vertegenwoordigd, zegt mij:

- ‘Pas op, over drie maand is het hier revolutie.’

Een ander vriend, die uit Holland overwipt, verklaart mij:

- ‘Ik ga gauw weer weg. Over enkele weken is het hier immers de omwenteling?’

En de ‘Petit Parisien’ brengt ons een interview, door Paul Ginisty aan onze ministers Delacroix en Jaspar afgenomen; en daar lees ik zinnetjes in, geplukt op de lippen dezer heeren, die luiden:

‘Al de vraagstukken doen onder voor dit ééne: het vraagstuk der werklieden, en dit is van het uiterste gewicht. Geweldsgedachten vinden onder het volk geen merkbaren bijval, maar de “malaise” wordt grooter en grooter. Denk toch wat het geleden heeft! Denk aan de hoop, die het onder de ergste beproevingen heeft recht gehouden, en die thans teleur wordt gesteld! Voor duizenden en duizenden is het de werkloosheid, bij fabrieken, die vernield en van alle noodige machines leeggeplunderd zijn! De opvatting van het recht is bij die werklieden simplistisch: zij begrijpen niet wat ze aldus machteloos slaat. En de tijd gaat voorbij, en de misnoegdheid groeit aan.... Alleen werken kan ons weder opbeuren. Men vreest ten onzent, dat wij dood zullen zijn vóór de Vredesconferentie

[p. 565]

haar taak zal volbracht hebben. En inderdaad, wij staan op een punt, waarop wij ons afvragen of wij zullen blijven leven. Wat helpt financieele steun? Wat wij noodig hebben zijn, behalve machines, de grondstoffen, die aan de arbeidende klasse weêr arbeid moeten verschaffen. Wij moeten het ontstolene onmiddellijk terug hebben, en, komen de geallieerden niet onverwijld tusschen, dan is de ruïne van het land onherroepelijk.’

Dit zijn zéér ernstige woorden, en zij komen van ministers, die gekozen zijn uit een behoudsgezinde partij.

Intusschen bereikt ons - andere bron van bezorgdheid - het nieuws, dat het comité tot bestudeering van de oeconomische vraagstukken van het Groot-Hertogdom Luxemburg bij eenparigheid, op één stem na, zich uitgesproken heeft ten voordeele van een toenadering tot Frankrijk. Dit is een feit, dat voor onze onmiddellijke toekomst van het grootste gewicht is: het ijzererts uit den Luxemburgschen bodem was voor onze nijverheid een behoefte, en zoo er van annexatie, in den zin van oeconomische wisselwerking, ten onzent spraak kon zijn, dan was het wel het Groot-Hertogdom, waar in de eerste plaats het oog op te richten was. Hier lijden wij dus een gevoelige neêrlaag, die bij sommigen de wenschen op een overeenkomst met Nederland inzake Limburg en de Scheldemonden als een compensatie verscherpen kan, en ongetwijfeld olie op het vuur der schaarsche maar roerige annexionisten is. Er is erger: velen, die tot op heden van inlijving ten koste van Holland niet weten wilden, maar die nu de Luxemburgsche desillusie mede ondergaan, zien met leedwezen dat uw land de verfoeide activisten met lankmoedigheid en zelfs met eene zekere sympathie behandelt, en beschouwen

[p. 566]

dit met spijt als eene fout van uwentwege. Gij zegt dat zulke verwarring tusschen twee zeer onderscheiden feiten belachelijk is. Maar vergeet daarbij dat ook het nietdan wel-annexionistisch gezind-zijn voor een deel eene kwestie van sympathie is, en zult dan ook begrijpen dat eene te gulle gastvrijheid van Belgische landverraders schade kan berokkenen aan de Belgische gezindheid nopens de vraag van de onaantastelijkheid van het Hollandsch grondgebied.

En zoo ondergaat de lijn van ons maatschappelijk leven weer eene inzakking. Dit diagram heb ik hier trouw nageteekend; eene korte oproerige beweging bij het ‘uitbreken’ van den wapenstilstand, onmiddellijk onderdrukt door het beleid van de socialistische hoofdmannen. Zoekende misnoegdheid daarna, gevolg der onvermijdelijke onttakeling. Na eenige weken echter, stabilisatie die het gevolg is van de erkenning van het syndikaal recht en van den goeden wil der werkgevers, waar heel ons bestaan en het bestaan van ieder thans gericht bleek op dat ééne: werken. Doch, nu gaat de kromme weêr in dalende richting: werken blijkt zoo goed als onmogelijk, voor een heelen tijd nog althans; terwijl wij op een soort van oeconomisch-sloopende bedelarij aangewezen zijn, wij die eens zoo rijk waren.

Wel is het bevredigende zuiveringsproces aan den gang: de oorlogswoekeraars worden getroffen; de laatste Duitschers uitgedreven; de komplotteerende activisten gevat in afwachting van de bestraffing. Dit alles zijn uitnemende middelen om de revolutie tegen te houden, die men buiten de grenzen meer schijnt te vreezen dan wij. Want wij hopen nog altijd, wij, dat de gealliëerden hun woord zullen gestand doen, dat wij onze machines uit Duitschland

[p. 567]

spoedig terugkrijgen, dat men ons, naast mondbehoeften, ook eindelijk grondstoffen stuurt. Wij hopen....

Daar is echter dezer dagen, in de laatste Kamervergadering, iets gebeurd, dat velen geërgerd heeft en onze hoop belangrijk aan het dalen bracht. En het geeft mij gelegenheid, een woord te reppen over het vraagstuk, een moreel vraagstuk, waar alle andere, meer practische vraagstukken voor onder doen.

Ter gelegenheid van een op dit oogenblik weinig-dringend wetsontwerp, meende de socialist Destrée: ‘Wij moeten van een vervallen mandaat geen misbruik maken om nieuwe wetten te stemmen. Wij zijn hier ten gevolge van bloot eene noodwendigheid. Wij hebben het recht niet, langer te blijven. Maakt zoo spoedig mogelijk het algemeen kiesrecht tot eene werkelijkheid. En laat ons daarna vertrekken. Het land heeft van ons genoeg.’ Waarop de premier Delacroix: ‘Wij zijn het er eens over, dat de verkiezingen zoo spoedig mogelijk moeten geschieden.’

Maar de katholiek Goblet is eene andere meening toegedaan: ‘Wij hebben al den tijd,’ zegt hij vóór zijn neus weg; ‘de verkiezingen zullen toch niet vóór November plaats grijpen.’

Zoo'n gesprekje is symptomatisch. De grond ervan is: eene groote hoop vanwege de socialisten, eene niet geringere vrees vanwege de katholieken en vanwege de regeering, die het best in staat is om over den toestand te oordeelen, en overwegende zucht naar rust en vrede, behalve den wil, het koninklijk programma na te leven.

Ik zal mij in het debat niet mengen: ik stel alleen feiten vast. Onder den oorlog was men het er in de drie partijen over eens, dat toekenning van algemeen kiesrecht

[p. 568]

de hoeksteen van het nieuw op te richten België was. Het was de tijd van den godsvrede, men deed aan geene partijpolitiek. Maar nauwelijks kwam het Parlement weêr bijeen, of de behoudszucht en den drang tot machtswil, - men zou het misschien nog beter: parlementaire sleur kunnen noemen, - kwamen weêr boven. Sedert meer dan dertig jaar aan het bewind, wilde de oude regeeringspartij de noodzakelijkheid van algemeen kiesrecht niet ontkennen, maar zocht in het voorstel van vrouwenkiesrecht, door een harer leden reeds in 1912 verdedigd, het middel om zich 's lands beheer voor een nieuwe termijn te verzekeren. Bij sommige liberalen rees eene andere, niet ongewettigde vrees: deze der algeheele opslorping door de uiterste linkerzijde, op het oogenblik dat eene politiek, die op de persoonlijke vrijheid, met als grondslag de rede berusten zou, meer dan ooit gewenscht kon zijn. Waaruit dan ook in enkele liberale bladen een zekere sabotage niet van het princiep maar van de opportuniteitskwestie, het gevolg was.

Wel te verstaan stelden de ministers van rechts en die van de liberale linkerzijde zich boven dergelijke beschouwingen. Dat het heil van het land toekenning van het syndikale recht eischte, bewezen reeds de omstandigheden: na enkele schommelingen, die in geen geval onlusten werden, trad in zeer korten tijd het evenwicht tusschen kapitaal en arbeid in, dat nu nog alleen op werkgelegenheid wacht om weldadig en vruchtdragend te blijken. Hoe dan het vraagstuk van het algemeen kiesrecht op de lange baan te willen schuiven, sedert jaren een eisch van de overgroote meerderheid der Belgische bevolking, alleen omdat persoonlijke belangen er tijdelijk bij kunnen worden geschaad, aangezien iedereen het er over eens is

[p. 569]

dat het A.K. er komen moet? Van de invoering van deze hervorming verwacht ieder, die van goeden wil is, de stipte aanwijzing van 's lands wil en dientengevolge het richtsnoer in ons politiek leven, dat thans zoozeer ontbreekt; zelfs de Vlamingen hopen, dat zij duide op den wil of onwil van het volk inzake Vlaamsche Beweging: eene aanduiding waar zóóveel van afhangt voor de passivistische actie. Om al deze redenen, waarbij de vraag van constitutionaliteit en andere struikelblokken en blokken-aan-het-been toch van mindere beteekenis zijn, moet de raadpleging van het land zoo spoedig mogelijk gebeuren.

Want.... indien de schim der revolutie nu toch eens een lichaam kreeg?....

N.R.C., 27 Februari 1919.