Verzameld journalistiek werk. Deel 9. Nieuwe Rotterdamsche Courant maart 1916 - september 1919

[p. 447]

De nieuwe dagen
IV

Brussel, 14 November.

Heel onverwacht, zonder de minste verwittiging, is minister Emile van der Velde heden middag in Brussel aangekomen. Eene Belgische auto, aangevoerd door een Belgisch soldaat, en die met Belgische vlaggetjes was getooid, bracht hem naar het Volkshuis, waar hem hulde werd gebracht door de schaarsche, daar aanwezige bezoekers, waarvan de meesten eene Belgische cocarde droegen. Want er dient nogmaals op gedrukt: de Arbeiderspartij gevoelt zich voor 't oogenblik in de allereerste plaats Belgisch.

Voor hedenavond werd een meeting belegd. Aangekondigd kon zij niet worden, tenzij in het lokaal van het Volkshuis. Nochtans was de groote feestzaal, die duizenden bevatten kan, stampvol, toen Max Hallet, de socialistische wethouder van Brussel, de zitting voor geopend verklaarde en, onder minutenlang gejuich, Van der Velde aan de menigte voorstelde. Deze ziet er blakend van gezondheid uit. ‘Hij heeft geen pataten te kort gehad, hij!’, zegt een werkman naast mij. - ‘Te beter, kameraad,’ wordt hem geantwoord, ‘'t is al profijt voor ons!’

En Van der Velde, 't gejuich en het Internationale gezang geëindigd, neemt met zijne gewone stem het woord. - ‘Weêr ben ik thuis,’ zegt hij, blijkbaar ontroerd, ‘in dit huis vol herinneringen, in deze stad waar wij, rond de roode tafel, op 28 Juli 1914 oorlog verklaarden aan den oorlog, en zwoeren den vrede te verdedigen tegen het militarisme. De besten der toenmalige wereld stonden

[p. 448]

toen aan onze zijde. Helaas, Jaurès viel onder de domheidsmacht, terwijl Keir Hardi onder den last bezweek. Liebknecht, hij, en Rosa Luxemburg moesten lijden, omdat zij de waarheid hoog dorsten houden. Pas gisteren is hun recht geschied; ik breng hun mijne hulde. - Doch, waarom ons in het verleden te verdiepen! Wij staan voor de toekomst, eene toekomst die schooner dan ooit kan zijn, in België vooral, waar meer dan ooit plaats is geruimd voor het internationalisme. - Ik kom terug tot u, na vier jaar harden arbeid in het ‘Comité du Salut public’, dat de Belgische regeering al dien tijd geweest is. Die regeering zal u geene besluiten opdringen: zij heeft u rekening te geven, en gij zult beslissen. Het is met die gedachte, dat ik van het doorbroken front tot u kom,.... gelijk eene zwaluw. ‘Une hirondelle ne fait pas le printemps,’ zegt men, maar die lente komt, wij voelen het, gij allen voelt het. Morgen komt hier het Belgische leger terug. Dat leger, gerecruteerd door eene wet die onrecht was, heeft zich, ten koste van de grootste offers, midden in de grootste gevaren, herschapen tot een leger waar heel het volk, in al zijne geledingen, zich terug in vindt. Met dat leger heb ik geleefd, in de modder, aan den Ijzer. Daar heb ik, met onze jongens, gewacht en gewaakt, tot den tijd der beschaving dagen zou. Van de baren der loopgraven af zag ik naar die toekomst uit; ik kon er de torens van Brugge zien; in gedachte zag ik al de torens van het land, zag ik dit huis, dit bastion der democratie. En nu komt dit leger terug, bewust van den volbrachten plicht, bewust ook van het verworven, van het bevochten recht, en dat men hun niet meer onthouden kan: het kiesrecht.

[p. 449]

Eén oogenblik, in April, hebben wij gevreesd: zullen wij verslagen worden? Maar neen: daar waren de Belgen; daar waren de Franschen en de Engelschen, daar waren de broeders van overzee. Samen waren zij onoverwinnelijk, want zij wilden niets dan recht, niets dan vrede door recht. En nu is het volbracht: wij hebben geen imperialisme meer te vreezen, van welke zijde ook. Maar dit is onvoldoende, want het is negatief. Ons wacht de positieve taak van den opbouw. Vier jaar hebben wij hard gewerkt. Maar zullen wij daarom nu aan rust gaan denken? Neen, nimmer! Meer dan ooit moet de leus klinken dat Zola's boek ‘l'Oeuvre’ besluit: ‘Allons travailler!’

Na eene ovatie, die eindeloos dreigt te worden, volgt als redenaar op Van der Velde een onbekende die, tot aller verbazen, uw socialistisch senator Van Kol blijkt te zijn. Ook hij wordt warm gehuldigd, en gretig aanhoord wanneer hij - waarom in het Fransch? - begint:

‘Ik breng hulde aan het Belgische leger, dat de zege van dit land bevocht, want de zege van België is de zege van Europa, is de zege van de gansche wereld. Ik kom uit een neutraal land, en meer dan ooit heb ik het besef dat neutraliteit in deze is geweest medeplichtigheid in de misdaad. België, door Duitschland bij den strot gegrepen, heeft zich niet overgegeven. Wij hebben voor het lot van België gevreesd; maar anderdeels wisten wij, dat het leven geen zin had zonder het lijden, en daarbij kwam, dat gij de eer hebben zoudt, niet alleen Frankrijk, maar heel Europa, heel de beschaving te redden. - Ik haat den oorlog; die haat is grooter geworden naar de oorlog berustte op de geniepige hulp der techniek. Maar sterker dan ooit is uit den oorlog het anti-militarisme geboren. Steeds

[p. 450]

ben ik anti-militarist geweest, steeds ook internationalist. Hoe pijnlijk trof het mij dan ook, toen ik Van der Velde, voorzitter der Internationale, belasteren zag, omdat hij geen vertrouwen bleek te hebben in de Duitsche meerderheidssocialisten. Hij had hierin echter het grootste gelijk. Nu ligt de Keizer ten gronde; de roode vlag wappert op den Reichstag. Wat echter zou zijn gebeurd, indien Duitschland de overwinnig behaald had? Ik heb aan de Fransche socialisten, die mij naar mijn oordeel over de Duitschen meerderheidssocialisten vroegen, geschreven: zij zijn meer te vreezen dan de Junkers, want zij zijn in hun imperialisme minder oprecht. Er was slechts één middel om ze klein te krijgen: er op te kloppen; en.... daar heeft Foch voor gezorgd! - Thans is het militarisme in het hart getroffen, en rijst de nieuwe taak. De klassenstrijd zal wellicht hevig en hard zijn. Voor u Belgen hoeft dit echter niet aldus te wezen. Gij immers hebt uw recht op vrijheid gekocht met uw bloed, zonder zoover hoeven te gaan als in Rusland’ (hier wordt spreker onderbroken door schaarsch geroep van ‘Leve Rusland’). ‘De volkswil is sterk genoeg, hier meer dan elders, om de maatschappij van morgen te stichten. Het imperialisme ligt neer: leve de Bond der Volkeren.’

N.R.C., 19 November 1918.