Verzameld journalistiek werk. Deel 9. Nieuwe Rotterdamsche Courant maart 1916 - september 1919

[p. 443]

De nieuwe dagen
III

Brussel, 14 November.

Dit zijn dagen dat men kinematisch leeft. Het geheugen verandert van wezen: waar het in gewonen tijd goed geordend en gesneden in dagen en uren ligt, snelt het thans als het ware den Duur vooruit. Bergson heeft de philosophie van den Duur vastgelegd: thans anticipeeren wij op die philosophie; het oogenblik is niet meer dan eene wipplank naar een ander oogenblik dat nauwelijks toekomst is, en reeds tot het verleden behoort. En nochtans lijden wij alles behalve aan de verdooving, die te ras, te vluchtig leven voortbrengt. Dit zijn feitelijk gezegende oogenblikken; deze nieuwe dagen zijn voor den geest goddelijke dagen: alles wat vergankelijk is vliegt aan ons voorbij in den rukwind die het onnoodige beteekent; wat wél dient onthouden dringt in de hersenen als spijkers in ontbijtkoek: het blijft er echter onvergetelijk zitten, en wij zijn zeker dat wij het onzen kleinkinderen met alle stiptheid zullen kunnen navertellen, zooals het de tijdgenooten van Napoleon deden aan de hunne.

En nochtans, deze dag is niet dan een dag van uitvaart geweest. Van eene drievoudige uitvaart.

Daar zijn eerst de Duitschers. Ik beken het: sedert een paar dagen bewonder ik hunne organisatie. Men vertelt dat die organisatie, door anderen mechanisatie genoemd, in de laatste maanden vreeselijk geleden heeft onder de negatieve heerschappij van het Surrogaat. Een beroemd generaal moet hebben gezegd: ‘Geef mij voor mijne vlieg-

[p. 444]

tuigen motoren die niet barsten; geef mij voor mijne luchtballons zijde die zijde zij (die alliteratie laat ik voor zijne rekening); geef mij voor die luchtballons kabels die niet uit papier zijn gemaakt: neen: geef mij alleen voor mijne soldaten eene flinke biefstuk, en - ik overwin.’ Die generaal was te veeleischend; voor den terugtocht heeft de Soldatenraad al die mooie dingen niet meer noodig: zelfs de biefstuk kan voor het vooruitzicht op een biefstuk voorloopig achterwege blijven; en daarom geschiedt de Duitsche terugtocht op zulke prachtige wijze, met een tucht, die door de roode vlaggetjes niet geschaad wordt. De Duitsche soldaat blijft gehoorzaam: ditmaal schaadt het ook ons allesbehalve. En als ik hem, in urenlangen tocht, voorbijtrekken zie, dan gun ik hem haast, tot zelfs de arme magere koeien, die hij ons ontsteelt, om ze onder den weg op te eten.

Is het te zeggen dat die orde regel is geworden, ook voor de politie in de stad? Het dient bekend: nu en dan doet zij aan Warschauwsche vrede denken. Men schiet nog steeds in Brussel, - al kan ik u dit vertellen zonder koude rilling in mijn rug: wij zijn dat nu eenmaal gewoon geworden, en voortaan geloof ik niet meer aan Schrikbewind. Het staat trouwens vast dat niet alle kogelontploffing aan de Duitsche bolsjewisten te wijten is. Ik vertelde u gisteren dat gansche scheepsladingen munitie in het kanaal waren gegooid, en.... daaruit weêr opgevischt werden. Legt men nu zoo'n opgevischten geweerpatroon op de tramrails, dan geeft het een prachtig geluid als men er over heen rijdt: dit is een experiment dat elk oogenblik te Brussel wordt gedaan.

Bij zulke muziek dan worden de Duitschers uitgeleid.

[p. 445]

Er is eene andere uitvaart, die, om meer in de stilte en minder gemerkt, te geschieden, voor ons Brusselaars van misschien nog grooter belang is: de uitvaart, namelijk, der menschen die de man-der-straat, terecht de ‘zaktivist’ heeft genoemd. En nu ze weg gaan of weg zijn, mag ik het wel zeggen: ook deze lieden bewonder ik. Ik bewonder ze namelijk gelijk looping-the-loop-rijders, of het soort akrobaten die zich door een kanon de lucht inschieten.

Stelt u voor dat er, op het oogenblik dat de Belgische troepen onze hoofdstad binnen te rukken staan; dat de Koning zijn blijde intrede gaat doen; dat heel onze politiek eene politiek van verzoening wordt van partijen en rassen, tot grooter heil van het vaderland; - stelt u voor dat hier nog menschen rondloopen die op een Belgisch, bolsjewisme hopen, op ik weet niet welke omwenteling, op de minst-te-verantwoorden onlusten, op het gevaarlijkste en misdadigste oproer, om zich zelf boven water te houden en het gevolgrijke plaatsje te behouden, dat zij dank aan verraad veroverd hebben. Er zijn nog altijd Brusselaars die niet willen gelooven, dat de oorlog uit is; deze ongelukkige schepsels hopen dat hij nog voortduurt, en blijven betrouwen op de Duitsche trouw.... die ze sedert ettelijke maanden heeft verraden. Vanochtend nog hebben zich sommigen van deze lieden durven aanmelden aan het ministerie, waar zij onder Duitsch mededoogen hadden gefungeerd. Men heeft hun, wel te verstaan, de deur gewezen. En het schijnt dat zij hierover verbluft hebben gestaan. Gelukkig zijn de meesten in het namiddaguur tot bezinning gekomen; zij hebben zich herinnerd dat onze grenzen voortaan langs alle zijden openstaan; zij hadden trouwens bij voorbaat drie maand salaris getrokken

[p. 446]

om de vruchten van eene verwijderende reis te kunnen genieten....

Er is voor vandaag eene derde uitvaart te vermelden, en zij is de beste. In tegenspraak met hetgeen ik u gisteren meldde, zal Zijne Majesteit - ‘Roi vraiment Roi’, zoals Verlaine dichtte, - eerst op 22 dezer zijne Hoofdstad binnenrijden. Intusschen gaat de Vertegenwoordiging des Volks hem te gemoet. Hedenochtend is de heer Wauters, waar ik u gisteren de belangrijkste inzichten van mede te deelen vermocht, met een aantal collega's per auto naar Gent vertrokken. Burgemeester Max zal denzelfden weg volgen, zoodra de omstandigheden het toelaten. Ik verduik u niet dat ik de hoop koester, weldra dit voorbeeld als een bevel te moeten beschouwen. En aldus zal België te Gent op gunstige wijze te voorschijn komen.

Eén man, en onder de beduidendste, zullen wij in Gent missen: het is Louis Franck. Spanje, zoolang neutraal gebleven, zendt ons zijne griep, en zij teistert als eene laatste beproeving, onze beste Kamerleden, en de onmisbaarste. Daar moeten wij ons helaas bij neêrleggen - in letterlijken zin. Maar dan toch met het betrouwen, dat plicht is, op 22 November, voor de intrede van den Koning, weêr recht te staan, strijdvaardig voor België's heil.

En dit kan, ten opzichte van Louis Franck, niet dan den wensch van zelfs den Koning wezen.

N.R.C., 19 November 1918.