Verzameld journalistiek werk. Deel 9. Nieuwe Rotterdamsche Courant maart 1916 - september 1919

[p. 383]

Aanvulling

Brussel, 28 September.

Het is nog zoo heel lang niet geleden dat gij van mij kwaamt te vernemen op welke wijze de Belgische boeren, ten koste van de dito burgerij, geld klopte, en in welke hoeveelheid. Een plaatselijk blad, dat zich ‘la Belgique’ noemt, brengt in zijn nummer van heden eenige cijfers, die ik niet aarzel stichtend te heeten, en die kostelijke illustratie uitmaken van mijne eigen beweringen. Ik meldde u reeds dat, nauwelijks één jaar na de oorlogsverklaring, de Spaarkas van de Boerenbonden door hare deelhebbers met ettelijke millioenen was gestijfd geworden: het juiste getal kon men vinden in het jaarverslag 1915 van bewuste bonden. De getallen, door de ‘Belgique’ gepubliceerd, lijken mij uit eene even betrouwenswaardige bron geput. Waar zij op gissing of beraming berusten, komen zij mij verre van overdreven voor, en de feiten zijn er, die ze voldoende staven. Men oordeele trouwens zelf.

Op honderd Belgen zijn er nog geen dertig, die den grond bebouwen: nog geen derde der bevolking, dat thans de twee overige derden uitzuigt, daarin geholpen door het paar overige tienden, die uit zeepbarons, ‘accapareurs’ en andere groot-smokkelaars bestaan.

Die landbouwers nu bewerken ongeveer twee millioen hectaren gronds; een goed derde daarvan, zes honderd duizend hectaren ongeveer, wordt bebouwd door de eigenaars zelf; de plus-minus 1,300,000 overige hectaren worden uitgepacht.

In gewonen tijd nu - ik citeer ‘la Belgique’ - brengt

[p. 384]

één hectare gronds gemiddeld 500 francs op in het jaar. Trekt men daar den prijs af per pacht (91 fr.), van het zaaigoed, van de meststoffen, van de arbeidskrachten, van de algemeene kosten, zoo bleef er maar heel weinig winst meer over (in de beste gevallen, zooals ik de eer had u persoonlijk mede te deelen, niet meer dan drie à vier ten honderd) en slechte jaren sloten op verlies.

Sedert vier jaar nu brengt diezelfde hectare geen 500, maar op zijn minst 5000 francs in den zak des eigenaars of bebouwers; sommigen meenen zelfs, dat die winst tot 30.000 francs gaat. ‘La Belgique’ citeert het geval van Haspengouwsche boeren, die uit tien hectaren paardeboonen eene jaarlijksche san van 300.000 francs wisten te halen. Ik zelf weet hoe een Brabantsche boer uit de omstreken van Halle voor anderhalf millioen koolen in één seizoen verkocht.

Blijven wij bij het getal 5000 francs, dan stellen wij vast, dat de 1,300,000 hectaren verpachte bodem sedert de vier laatste jaren het ronde cijfer van zes milliard francs per jaar hebben opgebracht.

Wat de 600,000 hectaren door de eigenaars zelf uitgebaten grond betreft, wij weten dat zij voor ongeveer één milliard gehypothekeerd waren, en dat het cijfer der voor deze hypotheken betaalde interesten veertig millioen bedroeg. Hewel, het staat vast dat sedert 1916 heel die toestand aangezuiverd is, al die hypotheken betaald waren! Terecht schrijft ‘La Belgique’: ‘Pareil miracle économique se produira peut être une seule fois dans l'histoire de l'humanité: l'agriculteur belge’ - ik voeg er de zeepbarons en hunne acolyten aan toe - ‘encaisse depuis quatre ans tous les bénéfices ordinaires et extraordinaires d'une

[p. 385]

situation anormale.’ Ik durf er niet aan toevoegen, zooals het Brusselsche blad, ‘il n'en a en supporter aucune charge.’ Economisch wegen de lasten echter op verre na niet op tegen de winsten; het blijft overigens een betreurenswaardig feit dat de overgroote meerderheid dier lasten drukt op de burgerij van hoog tot laag, op de mindere burgerij vooral, die van den ommekeer in de maatschappelijke verhoudingen het eerste en grootste slachtoffer is.

Hieruit gevolgtrekkingen te trekken voor de toekomst, ware zeer voorbarig. Sedert ruim twee jaar hoort men onder het volk vragen: wat zal men doen om boeren en woekeraars hunne schandelijke oorlogswinst afhandig te maken? En inderdaad, dit zal de eerste noodige daad na den oorlog zijn, het evenwicht herstellen, zoo goed dit gaat, naar den eisch eener volstrekte rechtvaardigheid en zonder politieke bijgedachten.

Die politieke bijgedachten, het is te hopen dat zij door den hoogeren vaderlandschen plicht tot zwijgen zullen worden gebracht. De boer beheerscht de Belgische politiek: dertig jaar lang heeft hij de Kamermeerderheid vastgesteld en bevestigd. Hem te misnoegen kan voor die meerderheid onaangename gevolgen hebben, vooral waar de boer rijk en van alle verplichtingen vrij geworden is. Wat zal geschieden? Welke zal de gezindheid van den rijken boer zijn? Het is een vraagstuk dat in de toekomst tot de boeiendste zal behooren.

N.R.C., 10 October 1918.