Verzameld journalistiek werk. Deel 9. Nieuwe Rotterdamsche Courant maart 1916 - september 1919

[p. 273]

De Belgische boerenbond in 1915.

Een paar dagen geleden ontving ik van den heer kan. Luytgaerens, algemeen secretaris, het jaarverslag over het dienstjaar 1915 van den ‘Belgischen Boerenbond’, dat nu pas verschenen is. Herhaald is in de laatste maanden te dezer plaatse de Boerenbond ter sprake gekomen. Uw correspondent te Luik o.m. had het erover in een zijner landbouwkundige brieven, en wees op de politieke rol, die de Bond wel eens speelde, en die afbreuk kon doen aan zijne moreele en sociale werking. Ik zal daar op mijn beurt niet in treden en kan mij daarvan te beter onthouden, dat juist uit het verslag weskwestie blijkt, hoe de Boerenbond onder den oorlog naar partijdigheid streeft, om alleen de belangen van den landbouwersstand in zijn geheel te behartigen. Goddank, het blijft onze eer, dat, van alle oorlogvoerende landen, het onze alleen den godsvrede heeft weten te handhaven op het gebied der politiek. De Boerenbond geeft er blijk van, de noodzakelijkheid daarvan begrepen te hebben: met verbreede inzichten, hebben de leiders ingezien, dat hunne machtige organisatie in de tegenwoordige, treurige omstandigheden geroepen was, en als aangewezen, om de crisis te helpen doorworstelen, en dit niet voor hare leden alleen; dat zij aan een meer algemeen werk hun hulp hadden te verleenen; dat zij hare talrijke landelijke instellingen aan te zetten had, zooveel mogelijk te arbeiden voor het welzijn van heel de buitenbevolking.

[p. 274]

Aan het spoedig inrichten en bekend-maken van plaatselijke hulp- en voedingscomité's op het platteland (en men bedenke hoe dringend noodig die er waren!) werd van in den beginne des oorlogs door den Boerenbond werk gemaakt: hij had tot in de kleinste dorpen zijne mannen zitten; dezen liet hij op de hoogte brengen door zijne inspecteurs die reeds in de laatste maanden van 1914 naar alle richtingen uit werden gestuurd, niet enkel om de plaatselijke vereenigingen te bezoeken - hunne gewone bezigheid - maar om raad en hulp te gaan bieden aan de geheele bevolking. Onophoudelijk reisden zij de dorpen en gehuchten af en kwamen geregeld verslag uitbrengen en nieuwe onderrichtingen ontvangen te Leuven, zetel van den Bond.

Dit bleek weldra nog onvoldoende te zijn: de verkeersmiddelen, ten zeerste verminderd en zelfs geheel geschorst, beletten de volle ontplooiing hunner werkzaamheid. Toen besloot men tot het houden van zitdagen. Deze werden belegd in alle eenigszins-belangrijke centra; geregeld hield er een inspecteur gehoor, bood er aan leden en vereenigingen uit den omtrek gelegenheid tot het afhandelen van hunne zaken met Leuven, stond er alle landbouwers zonder onderscheid te woord tot het verstrekken van nuttige inlichtingen. Zulke zitdagen hebben nog steeds plaats, zij het dan ook in mindere mate: de verbeterde toestanden zijn daar schuld van.

De belangen van den boer eischten een gansch-bijzondere bezorgdheid: met de overtuiging dat de samenwerking van alle beschikbare krachten nauwelijks voldoende zijn om afdoend hulp te verstrekken, ijverde de Boerenbond, in samenwerking met invloedrijke mannen, voor het op-

[p. 275]

richten van eene landbouwafdeeling in den schoot van het Nationaal Hulp- en Voedingscomité. Deze afdeeling kwam tot stand; iedere provincie kreeg een onderafdeeling; op de landelijke gemeenten werden de landbouwbelangen toevertrouwd aan het plaatselijk hulp- en voedingscomité of, waar dit ging en wat beter is, aan eene op-zich-zelf-staande afdeeling. Hierbij liet de Boerenbond zich niet ongenegen, ten minste in de provinciën waar hij zijne meeste vereenigingen telt. Zijn programma was: de belangen van den landbouw behartigen, en daarvoor op den voorgrond treden of zich achteraan houden, naar gelang die belangen er het best mede gediend zijn. In dit opzicht ziet men zijne werking in zijn Aan- en Verkoopvennootschap. Deze afdeeling, die in normale omstandigheden voor zijn leden aanzienlijke hoeveelheden veevoeder en meststoffen aankoopt, was er geheel op ingericht om er in den beginne voor te zorgen dat de boeren geholpen werden, daar waar dit het meeste drong. Samen met de Nationale landbouwafdeeling stelde zij alles in het werk, vooral om hun het zoo onontbeerlijke krachtvoeder voor hun vee te bezorgen; het gelukte haar dan ook tamelijk flinke partijen aan te koopen die zij, altijd in overeenkomst met de Nationale Landbouwafdeeling, onder alle landbouwers zonder onderscheid verdeelde. Toen werd de samenwerkende maatschappij ‘L'Assistance Agricole’ gesticht, met het doel zulke aankoopen te doen; het gevolg was, dat de Aanen Verkoopvennootschap er zich verder toe bepaalde, ze uit al hare krachten te ondersteunen. Zij staakte hare eigen werking en stelde hare magazijnen ter beschikking der provinciale landbouwafdeelingen. Dit leidde wel is

[p. 276]

waar, naar blijkt uit het verslag, de vennootschap bij het einde van het jaar tot een aanmerkelijk verliescijfer, - dat echter niet dan te harer eere strekt...

Onophoudend, zegt hetzelfde verslag, kwamen vragen in aangaande den landbouw en de plattelandsbevolking: opeischen van den oogst, regelen van den aardappelenverkoop, bezorgen van zaai- en plantgoed, bestrijden der vervalsching van veevoeder en meststoffen, die met verbazende stoutmoedigheid werd gepleegd: over dit alles werden inlichtingen gevraagd, die natuurlijk bereidwillig en zaakrijk gegeven werden. Niet minder trok de Bond zich het lot aan van den werkeloozen landarbeider. Toen hij vernam, dat heel wat grond braak moest blijven liggen bij gebrek aan volk, gespan en tuig, wendde hij zich tot de onlangs, ook deels door zijn toedoen gestichte, Belgische Heidemaatschappij, die voor de bewerking van den grond zorgde. Aan de velen, die huis en have weer op te bouwen hadden, werd in eene brochure practische raad verschaft. De leemte, veroorzaakt door het schorsen van zijn weekblad, trachtte hij aan te vullen door circulaires en vlugschriften. Ten bate van de besturen zijner Boerengilden gaf hij een bundel ‘Toespraken’ van haast 700 bladzijden uit...

Wat mij in het verslag vooral belangwekkend voorkomt, zijn de mededeelingen omtrent de werking der Middenkredietkas of Centrale Boerenleenbank. Dezer rapport over 1914 toonde vooral aan dat zij bij het uitbreken van den oorlog geen crisis doorstond en hare leden geen oogenblik vertrouwen verloren in haar. In 1915 heeft zij druk gewerkt. Niet minder dan vier-en-veertig plaatselijke spaar- en leenbanken kwamen tot stand. Haar

[p. 277]

waarborgkapitaal is gestegen tot negen millioen francs Op 31 December bezat zij in bewaring twee-en-twintig millioen frs. spaargeld, zijnde ruim zes millioen meer dan het vorige jaar. Hierbij denkt men natuurlijk onmiddellijk aan de buitengewone winsten die de boeren hebben gedaan. De vraag rijst: is deze toename van het overgespaarde geld een maatstaf voor de oorlogswinst der Belgische landbouwers over het eerste oorlogsjaar? - winst die dan wel wat heel hoog zou zijn, houdt men de levensomstandigheden in het oog! Volgens het verslag van den Boerenbond is dit echter niet het geval: die vermeerdering, meent zij, is voor een groot deel bedrijfskapitaal dat de landbouwers moesten te gelde maken; aan scheikundige vetten werd haast geen geld uitgegeven, maar de gronden verarmden; krachtvoeder werd niet gekocht maar de dieren namen in getal en in hoedanigheid af... In hoeverre dit gezichtspunt het juiste is, moet ik bij gebrek aan andere gegevens in het midden laten...

In het bijzonder dient hier een woord gezegd over eene nieuwe soort leening, ontstaan onder en ten gevolge van den oorlog. Aan buitenlieden die zich in nood bevonden, vooral aan dezen die ten gevolge der gebeurtenissen bijzondere schade hadden geleden, werd, met persoonlijke borgstelling, geld geleend tot een bedrag van zeshonderd frs., tegen twee pct. in het jaar, op voorwaarde dat de ontleende som zou dienen tot het aankoopen van landbouwbenoodigdheden of bedrijfsbehoeften. De som dient binnen de vijf jaar terugbetaald, bij jaarlijksche afkortingen. Gaan echter de aangekochte voorwerpen ten gevolge van oorlogsfeiten verloren, dan wordt de schuld kwijtgescholden. Deze bijzonder-gunstige condities konden

[p. 278]

toegestaan dank zij eene overeenkomst weer met de Nationale Landbouwafdeeling, die één derde der leening voorschiet en een deel der verantwoordelijkheid draagt. In hoeverre die leening op haar tijd kwam moge blijken uit het resultaat: In April 1915 ingesteld, was het getal der ontleeningen bij de Middenkredietbank op het einde van het jaar 2.561, over een bedrag van 1,262.045 frs.

Over nog andere instellingen van den Boerenbond kon hier uitgeweid. Aldus beijverde zich de Boerinnenbond met het verspreiden van nuttige wenken over volksvoeding, een brandend vraagstuk, en wel het meest misschien op het platteland. Verder geeft over het zuivelconsulentschap het verslag de oorzaken weer van den tijdelijken achteruitgang der samenwerkende zuivelfabrieken, en wordt over de ongevallenverzekeringen uitgelegd waarom in 1915 slechts 3200 ongevallen werden aangegeven tegen 5900 in 1913.

Aldus levert het verslag van den Belgischen Boerenbond het bewijs op van eene onvermoeide werkkracht; dat zij hare uitoefening vindt op een breed-vaderlandsch terrein, stemt dankbaar en vol hoop.

N.R.C., 17 October 1916.