Verzameld journalistiek werk. Deel 9. Nieuwe Rotterdamsche Courant maart 1916 - september 1919

[p. 209]

Georges Lemmen †

Brussel, 6 Juni.

Zal ik hier dan steeds over dooden moeten schrijven? Gaat de baan onzer Belgische toekomst, voorwerp onzer dierbaarste en meest gevreesde bekommernis, over het lijk van de besten onder ons, waar wij het meeste van hoopten, die wij minder dan wie konden missen? Geen week geleden treurden wij over Emile Waxweiler: thans is het Georges Lemmen, die, vol kwalen en vol verdriet, heengaat. De zorgen van twee zijner vrienden, twee dokters die kunstenaars zijn, de romancier Louis Delattre, de dichter Georges Marlow, hebben tegen den dood niets vermocht: gisteren-middag is Georges Lemmen, die lang reeds leed aan oogexorbitatie, waar de laatste dagen meningitis bij kwam, ontslapen in de armen zijner drie-en-negentig-jarige moeder, die het nog moest beleven, dezen vreeselijken oorlog te zien, haar kleinzoon aan het front te weten waar hij den dood zijns vader niet dan later zal vernemen, en haar geliefden zoon te verliezen....

Georges Lemmen, die de bescheidenheid zelve was, is een zeer belangrijk artiest geweest. In dit land, waar de begaafdste schilders soms nauwelijks lezen en schrijven kunnen en geen oog, geen belangstelling hebben dan voor wat in hun kunst ambachtelijk is - daar komt nu wel verandering in: de zucht naar beters houdt echter geen tred met de wezenlijkheid daarvan, - was hij een geest van breede en zeldzame ontwikkeling, iemand die denken kon en zijne gedachten uitdrukken, iemand die veel wist en nochtans zijne scherpe persoonlijkheid vermocht te behou-

[p. 210]

den, ze er door zelfs te verscherpen wist in al de verfijnde en aristocratische soberheid die haar kenmerk was. Portret- en figuurschilder vol doorzicht en van eene subtiele gratie, met een bijzonder toongevoel dat nooit dan met overleg werd aangewend, was hij ook daarin een sierkunstenaar, evenals in de talrijke tapijten, wandbekleedingen in papier en in linnen, boekverluchtingen en -banden, die hij, in het vruchtbaarste deel zijner carrière, in de jaren '90 namelijk, naast een Willy Finch, naast een Henry van de Velde, bij voorkeur geweest is: decoratief kunstenaar dan in dézen zin, dat hij onder de eersten heeft ingezien, hoe de kleur van een portret, en in het algemeen van elk schilderij dat in een woonkamer zal komen te hangen, met den algemeenen toon daarvan in eenheid dient te blijven.

Nochtans was Lemmen tot rijpheid gekomen in een tijdperk, dat het schetterende Fransche impressionisme ook de Belgische kunst zou renoveeren. Seurat en Signac vonden hier hunne eerste en vurigste bewonderaars: geen wonder in dit land van geweldige kleurgenieters. Het was te Brussel, waar Lemmen woonde (hij was er geboren, hoe dan ook van Hollandsche, i.e. Maastrichter afkomst), het was te Brussel dat het groepje van Willem Vogels, Péricles Pantazis, Finch, James Ensor den geestdrift der jongeren ontketenden: als zij stond het schildersbent van ‘L'Essor’, van ‘Les XX’ kort daarop, van ‘La Libre Esthétique’ eindelijk, de belangrijkste en beteekenisvolste groepeeringen die de negentiende eeuw heeft gekend, in het teeken der vernieuwde, der oppermachtige kleur, de absolute, de onvermengde kleur. Na eene korte aarzeling wist echter Lemmen eraan te ontsnappen: zijne personaliteit (en niet

[p. 211]

alleen als schilder) was geheel gedempte, subtiele schakeering, fijne stemming; voor alle andere Fransche tonalisten schiep hij eene kunst die was geheel intimiteit, voorname intimiteit; dekoratief dan in dezen hoogeren zin, dat zij het sentiment in overeenstemming wist te brengen met het décor, zonder dat het er door leed, en met het gevolg dat het décor er door werd bezield met innigheid.

Schroomvallig teekenaar wars van alle academisme, maar vol eerbied voor den adel van lijn en vorm, was hij dan ook de schilder, in een uiterst persoonlijke, zij het zeer matige kleurgama, waarvan de moedwillige beperking één distinctie was, van meest-kleine tafereelen, die niet waren dan aandoening, dan stemming. Een schuchter, een pudiek gemoed sprak er zich in uit met zorgvuldig-gekozen, maar innig-oorspronkelijke middelen. En die voorname innigheid sprak ook uit zijne ontwerpen die dan louterdekoratief wilden zijn: stylisatie van bloemen en planten, waar maar zelden de oorspronkelijke natuurvorm in teruggevonden wordt, echter bewerkt en omgezet in lijnenschoonheid van zulke kiesche keurigheid, dat alle gedachte aan knapheid, aan beredeneerdheid zelfs, onderdoet voor de gewaarwording van zuivere, doorleefde schoonheid, evengoed als bij een schilderij, méér dan bij de meerderheid der gewone schilderijen. Als men bedenkt dat dit sierwerk ontstaan is te gelijker tijd, en misschien wel onder invloed van het werk zijns makkers Henry van de Velde, dan kan men niet nalaten de echtheid van gevoel ervan boven dat van laatst-genoemden te stellen, evenals het er op wint aan zuiverheid. Als sierkunstenaar had Lemmen dan ook een goedklinkenden naam verworven, niet zoozeer in

[p. 212]

België helaas, maar in Frankrijk en in Duitschland. Zijne opvattingen en idealen in deze had hij met overtuiging en een zeldzaam gemak op schrift gesteld: tijdschriften als ‘L'Art décoratif’ telden hem onder hunne beste medewerkers.

Ons echter was hij vooral lief als schilder-zondermeer, als figuurteekenaar, als etser. Hij-zelf trouwens scheen geheel teruggekeerd tot wat de zuiverste, meestrechtstreeksche uiting was van zijne ingetogen ziel. De diepe, schuchtere, kuische schoonheid ervan kon hem de algemeene waardeering niet bezorgen waar zij recht op had: daar is nu eenmaal ons publiek niet naar, - het publiek waar Lemmen nooit aan heeft geofferd natuurlijk. Maar wie hem begrepen, hadden hem onmiddellijk en onweerstaanbaar lief.

Nu lijden zij onder zijn verscheiden. Hij was geen vijftig jaar oud. Wij hoopten nog zooveel van hem....

N.R.C., 9 Juli 1916.