Verzameld journalistiek werk. Deel 9. Nieuwe Rotterdamsche Courant maart 1916 - september 1919

XXV

Brussel, 25 Maart.

Wij lezen van president Wilson dat hij, op politieke reis zijnde, zoo vernuftig als poëtisch, en met al de geestdrift die erbij behoort, aan de saamgestroomde toehoorders verklaart, wat de Amerikaansche vlag zoo al beteekenen kan. Tezelfder tijd reikte te Londen de koningin van Engeland op St. Patrickdag klaverblaadjes uit aan Iersche soldaten. Aldus exploiteerden beiden, het weze met allen eerbied gezeid, de kinderlijke liefde voor het embleem, ons allen als het ware aangeboren, en die een mooie illustratie is van de natuurlijke geestesluiheid, waar ik het voor een paar dagen over had. Liefde voor de bevattelijk-gemaakte, de met-bevattelijkheid-omkleede gedachte, die men dan nog alleen bezien moet om ze in eigendom te bezitten, die men zonder meer nog slechts te slikken heeft en zonder verder naar den inhoud hoeven te vragen: bewijs tevens van de vrees voor de gedachte, die men zelf zou moeten vinden, voor de gedachte die nog moet worden gedacht: welk ontmoedigend teeken van het gebrek aan de onontbeerlijke zelfstandigheid!

Overmacht van het zintuig op het begrip, die eeuwig is en onuitroeibaar, en blijkbaar eene psychologische

[p. 37]

noodzakelijkheid. Ik heb het dragen van cocardes als het loopen in optochten altijd gevoeld als iets vernederends, als een toegeving aan den kuddegeest. Dat zulk gevoel niet mag, heb ik haast aan den lijve gevoeld den dag, dat België in den oorlog gewikkeld werd. Onbegrijpelijk genoeg: nauwelijks was het nieuws bekend van de ramp, waarin België zoo goed als zeker bezwijken zou (twee dagen tevoren dacht ieder er aldus over, maar de oorlogsverklaring bracht daar in één oogpink verandering in), of aan al de huizen ging de Belgische vlag wapperen. De bekommernis van vier-en-twintig uren vroeger sloeg ineens als het ware in vreugde om; men had den oorlog noodig gehad om den nationalen trots wakker te schudden. En die trots had behoefte zich te vertóónen: geen Brusselaar die niet liep, als bij tooverslag, met een of andere roset, met deze of gene decoratie in het knoopsgat. Behalve ik dan, die den oorlog nu juist niet zoo prettig vond, en geenszins een reden om er mij met linten om te tooien. Hetgeen dan ook voor mij dreigde slecht af te loopen: op een avond zag ik mij in een café gedwongen, eveneens zoo'n versiersel in het knoopsgat te steken, op gevaar van een pak slaag...... Zulke emblemen zijn later in Brussel verboden geworden.... op het oogenblik dat ik juist lust kreeg er een te gaan dragen: nl. wanneer wij het recht op nationale fierheid gekocht hadden met ons bloed, en onze bravade geen gebaar meer was van molenwieken. Maar toen was er bij de Brusselaars het nieuws van af: niemand nog droeg de Belgische kleuren, dan hier en daar eene vrouw in den rouw....

Die liefde voor het embleem is trouwens geen louter-Belgisch verschijnsel: het is internationaal, en het

[p. 38]

pijnlijkste, tevens belachelijkste voorbeeld en bewijs dat ik ervan gezien heb, was Duitsch. Het was verleden jaar, op één Mei. Talrijke troepen trokken door Brussel, ik bedoel door de stad en niet door de stations (want nu is het nog alleen bij zeldzaamheid, dat men eigenlijke troepen, echte ‘soldats de la guerre’, gelijk René Benjamin ze naïef-schilderend noemt, door de stad marcheeren doet), - talrijke soldaten liepen door de straten; en zoo ontmoette ik er een bataljon van allemaal jonge, frissche kerels, in volle wapenrusting, met nieuwe uniformen, met al de allures van dezen, die nog het vuur niet gezien hebben, maar.... het spoedig genoeg zouden hooren en voelen: een schouwspel dat gij in Holland niet kent, maar dat ook voor dezen, die in deze soldaten den moord van de Belgische broeders aan het front zien, een tragischen indruk maakt. Welnu, deze Duitsche soldaten, die natuurlijk wisten dat ze morgen reeds vechten zouden waren blijkbaar vooral op dat ééne bedacht: het was de eerste Meidag. Zij waren niet martialer dan behoort; zij zongen het bemoedigend ‘Gloria victoria’ niet, dat te dien tijde onontbeerlijk was bij voorbijrukkende regimenten (nog iets waar verandering in blijkt gekomen); zij zagen er noch buitengewoon uitgelaten, noch buitengewoon ter-neergeslagen uit: het waren dood-gewone soldaten, zonder eigenlijke gedweeheid misschien, maar ook zonder snoeverij. Alleen, het was één Mei, nietwaar? En zij hadden dan ook om de pin van hunne Pickelhaube een kransje gevlochten van madeliefjes, een kinderlijk-klein kransje om die geduchte pin: zinnebeeld van de herlevende natuur om dat zinnebeeld van vernieling, - waar zij trouwens niet aan dachten, aangezien het de eerste dag van de Meie

[p. 39]

was, en men in hun land dien dag bloemenhoedjes pleegt te dragen......

Ik herhaal het: het was ridicuul en het was pijnlijk. Alleen: het was, troostend misschien voor die jonge mannen, die er door vergaten, allicht, dat zij den dood tegemoet traden....

Aldus voeden wij ons met illusie, vaak zonder het zelf te weten, alleen omdat eene traditie het wil, en ook meestal omdat denken zoo'n lastig werk is.

Maar zullen wij ons daar in de toekomst tevreden mee mogen stellen?

N.R.C., 13 April 1916.