Verzameld journalistiek werk. Deel 8. Nieuwe Rotterdamsche Courant februari 1915 - maart 1916

VIII

Brussel, 20 Januari.

Brussel heeft sedert twee dagen een hoogen gast. Niemand minder dan een koning vertoeft binnen onze muren. En dan nog een koning die, zonder in gewonen tijd hoog aanzien te genieten omdat hij in suzereine schaduw staat, thans wel van hem spreken doet: de koning namelijk van Beieren. Hij is gisteren aangekomen, en, al was zijn bezoek er geen officieel aan de hoofdstad van België, een incognito-reisje kon het niet worden genoemd, vermits, behalve 't feit dat iedereen heel goed wist wie hij was, een Duitsche eerewacht voor hem was ingesteld, politiemaatregelen getroffen waren overal waar hij voorbij trekken zou, en hem geen der Brusselsche merkwaardigheden, in de voor vorsten gebruikelijke volgorde, en met den

[p. 563]

spoed die hierin eveneens gebruikelijk is, gespaard bleef. De koning is in auto, gevolgd door een sleep van andere auto 's, van 't één eind der stad naar het andere getuft. Op den Boulevard heeft hij een beetje willen loopen (misschien ten bewijze van het niet-officieele) en heeft het gedaan tusschen een strikte dubbele haag soldaten en onder voegelijke escorte. Dat geleide is onder mijne oogen gephotografeerd geworden vóór den ingang van het Astoriahotel, waar zijne majesteit was afgestapt. Daar is dus wel eenig vertoon geweest; ongetwijfeld was er iets gaande; wie wilde (en al wou hij het niet) kon merken dat wij een koning te gast hadden, en voor de bij nature nieuwsgierige Brusselaars kon dat een buitenkansje worden. Want, nietwaar, aan ontspanning zijn wij niet verwend geworden, deze laatste tijden...

Hewel, de Brusselaar heeft niets gemerkt. De Brusselaar, die bij vorige koninklijke bezoeken, opgewonden, heelder dagen buitenshuis doorbracht, heeft ditmaal niets gezien. Deze koning ging voorbij; de Brusselaar óók, of hij ineens koningblind geworden was. Er was zelfs niet de gewone, zoo goed verklaarbare nieuwsgierigheid, die zelfs mindere gevallen wakker houden: de koning van Beieren is er van gespeend gebleven, - meer dan de geringste soldaat, die gekwetst van den Yzer komt, of er zingend heentrekt. Ik weet waarlijk niet aan wat deze onverschilligheid toe te schrijven, maar zelfs de Duitschers scheen ze op te vallen, en het kan niet anders of de koningzelf zal ze hebben gevoeld.

Bij deze negatieve manifestatie is het trouwens gebleven: niet meer uiterlijke teekenen van vijandschap dan van geestdrift. Het is of de openbare meening overeenge-

[p. 564]

komen was op de formule: de Brusselsche straat is er voor den koning van Beieren als voor iedereen, en ik ben toch niet gedwongen iedereen te zien en te kennen, die over de Brusselsche straat loopt.

Veel meer zal trouwens de koning wel niet hebben verwacht. Eerder misschien minder. Zoodat hij per slot niet klagen zal. Ook de Brusselaar klaagt niet. Het is dan maar, of wij geen koninklijk bezoek ontvangen hadden....

22 Januari.

De verschrikkelijke watersnood in Holland. En in Noorwegen het vuur, dat twee steden, Bergen en Molde, teistert.

Men moet werkelijk niet zoo heel bijgeloovig zijn om hierbij aan ik weet niet welke bestraffing te denken. Verleden jaar, om gelijken tijd, werd Italië door aardbevingen geschokt. Toen reeds trof het ieder, die maar eenige verbeelding bezit, dat samenvallen van cataclysmen met de afschuwelijke ellende, door menschenhand over de wereld ontketend. Nu is het de Aarde niet alleen die zich gramstorig toont: de andere elementen, Water en Vuur, zij willen ons hunne oppermacht bewijzen op het oogenblik dat de mensch de zijne zoo jammerlijk misbruikt, en...

Maar dit wil geene preek worden, hoe dankbaar het onderwerp ook weze. Alleen 't aanteekenen van eene opmerking, die ik niet de eenige geweest ben om te doen. Hier te Brussel heeft watersnood als brand de innigste deelneming, en zelfs verslagenheid gewekt, waarbij natuurlijk eigen Belgisch leed vergeten werd. Daarentegen lazen wij in Hollandsche bladen, dat andere landen al genoeg het hunne hadden, dan dat men er om hulp zou gaan aankloppen;

[p. 565]

terwijl het er een dankbare verrassing bleek, als die hulp spontaan geboden werd. De oorlog heeft het immers duizendmaal als een feit bewezen, dat de voorstelling, die men zich van een ongeval maakt, doorgaans veel heviger is, dan de gewaarwording en het leed van diegene, die het ongeval ondergaan. Wij lazen in Noorsche correspondenties, dat lieden, die in den brand van Bergen huis en have verloren hadden, deden alsof zij daar geheel onverschillig aan waren, of beter, alsof zij niet beseffen konden wat hun getroffen had. Zoo weten de vluchtelingen uit Antwerpen van tijdens den exodus te vertellen, dat de Hollanders, die ze herbergen zouden, doorgaans veel meer onder den indruk waren van het doorstane leed, dan dezen die er onder bukten; en een gekend letterkundige verklaarde mij in alle oprechtheid, dat het de medelijdende Hollanders waren, die hem tot het volle besef hadden gebracht van de Belgische ellende. Vernemen wij trouwens niet telkens van soldaten, die onder het vuur van den vijand meer zorg dragen voor een gevangen vink of een meegenomen kanarievogel, dan voor het eigen lichaam?

Die onbewustheid, die als het ware het gevaar-zelf bezorgt, zij is misschien het geheim van den heldenmoed, en zij is er ongetwijfeld een belangrijke factor van. Het is de Rede die ons medelijdend maakt, en bang (hetgeen in zekeren zin hetzelfde is). Wie veel met zieken omgegaan heeft, moest op den oorlog niet wachten om te weten, dat een opgewekt gezelschap zeker een hulp kan worden bij het verplegen, en dat niets de ziekte zoo bevordert als een bezorgd gezicht: spiegel, waar de kranke ineens zijn eigenlijken toestand in erkent.

Gewaarwording die alleen gewaarwording blijft: zij onder-

[p. 566]

gaat altijd de reactie van het normale, van het gezonde in ons, en het is niet zelden dat gewoon-natuurlijke, dat het in schijn en in ons eigen bewustheid op het ongewone, het toevallige wint. Gaat men echter redeneeren, komt het verstand tusschen met zijn vooropgezette, overgeërfde begrippen van goed en kwaad, van voordeelig en onvoordeelig, dan is het helaas gauw gedaan met ons kernig weerstandsvermogen, dat het beste is wat wij bezitten. - Wij hebben er ons over verwonderd dat onze boeren, de vijandelijke oorlog nauwelijks van hun stuk grond verdwenen, en terwijl zij alle goed verloren hadden, terug ten arbeid togen, zonder morren, zonder geklaag, eenvoudig omdat hun natuurlijke weerbaarheid het hun oplei. Terwijl men het er voor houden kan, dat het tobben over hun ongelukkigen toestand vele werklieden van de stad belet heeft, eene broodwinning te vinden, ja, te zoeken.

- Wat velen in dezen oorlog recht zal gehouden hebben, het is dat zij niet konden denken. Ik ben van oordeel, dat men het sommigen verbieden moest...

N.R.C., 31 Januari 1916.