Verzameld journalistiek werk. Deel 8. Nieuwe Rotterdamsche Courant februari 1915 - maart 1916

[p. 471]

|Over de poezie van Dr. J.H. Leopold|

Uit een Kroniek over poëzie van Karel van de Woestijne in de Nieuwe Amsterdammer:

Hij schrijft over onzen stadsgenoot Dr. J.H. Leopold.

‘Leopold: ik luister er naar als naar het aarzelende, het dunzilveren liedje van een ongeziene bron in een prilvroege, wazig-bedauwde voorjaars-weide, waar ik, terwijl alles om mij heen in de verre menschen-huizen nog slaapt en zelfs natuur niet schijnt ontwaakt nog, - waar ik heel alleen zou zijn, alleen en luisterend in de weide-oneindigheid, daar dat bronnetje dat zingt, en dat ik niet zie, mijn hart dat niet al te luid durft te kloppen. Ik luister er naar, naar deze “Verzen”, als naar het knetteren van een was-kaars in de weidschheid van eene schemer-kathedraal, een heel klein geruchtje in dit groote duistere gevaarte, en dat het vult als een mysterieus teeken, inééns, met vreemde en diepzinnige weelderigheid. - Ze zijn mij (ja: het is het juiste woord) een tééken, deze Verzen; ze zijn de aangifte, de aanleiding tot eene ontroering, die, zeldzaam en diep, voor een deel nochtans cerebraal is, of althans niet dan bij geestelijke oproeping ontstaat zooals - om met beeld-spraak voort te gaan, in deze immers duidelijker dan analyseerende verklaring, en gemakkelijker vooral, - zooals, bij voorbeeld, de vergane, verstofte geur van een droge bloem, terug-gevonden tusschen vergeelde bladen van een boek, ineens heel het geheime leven van een menschen-hart openbaart of te veronderstellen kan brengen; zooals de klank van eene evenaangeroerde snaar (om een minder-banaal geval te nemen)

[p. 472]

in ons op ongekende wijze, om ondoorgrondelijke redenen, en soms met pijnlijke scherpte, gevoelens en herinneringen oproept van lang her, die wij voor goed vergeten, voor goed begraven dachten, en die thans, in rouw gehuld of met de vreemde verlokking van eene nieuwe jeugd, aan ons opdringerig verschijnen.

- Aldus de gedichten (zijn het wel werkelijk gedichten? niet eerder cantilenen te noemen, de lange, onafgebroken ontrolling van een zang zonder bestemdheid en zonder anderen inhoud dan de vaag-gevoelde behoefte aan zingen, aan zeer stil neuren met nu en dan een schal van zeer zuiveren klank of de scherpere afbakening eener melodie, als verbaasd haarzelven gevonden te hebben?) - aldus de verzen van Leopold: meer nog dan deze van Boutens evocatief, al is de evocatie minder dan bij dezen omlijnd en gevuld met rechtstreeksche gewaarwording; minder-gedegen zeer zeker en meestal minder-rijp (men kent de verrassend-vaste beeld- en klankvondsten van Boutens, die men nimmer vergeet), maar muzikaler nog, ja voor alles muzikaal; zoodat hunne inwerking, hun ontroerend vermogen meestal die zijn der muziek (en velen er dan ook doof voor zullen zijn), en men ze aldus, en niet zoozeer om hun gehalte aan persoonlijk gevoel - een gevoel immers dat men als bij muziek heel vaak naar eigen wijze kan interpreteeren - te aanvaarden heeft. Doet Leopold mij soms denken aan Mallarmé, de Mallarmé van het “Hérodiade”- fragment meer misschien dan deze der sonnetten: ik voel dat Mallarmé in alle vervloeiing, nog plastischer inwerkt; Leopold wel véél duidelijker zijnde, veel meer een begrijpelijke menschen-mond, maar fluëeder tevens, meer als 't vlieden van zilveren water. En dan vind ik niemand

[p. 473]

waar ik hem beter aan vergelijken kon dan Claude Debussy, die echter, zij het ook dan met zuiver-klank-middelen, een vlugger impressies-goochelaar is. Dichter van het haast-onzeglijke, het onbepaalde: het goud-stof op een vlinder-vlerk, die men niet dan grof-schennend aanraakt, - aldus Leopold, hij, die in de fijnste en innigste bepaling, het goud-stof ongerept, het onbepaald mysterieus-verlokkelijk weet te behouden, zonder één krenkenden wanklank, hij-zelf trouwens als afwezig uit zijne voorstelling, ongezien in den gewekten toover.’

‘.... Schroomvallige en vrome, schuchtere en kinderlijk-dankbare levens-aanvoeling; broos-fijn maar spiegel-helder gemoed; en bij dit een teederheid die alle te harde aanraking vreest, liefst verwijlt in schemer en bij eerste dreigen in schemer schuil-gaat; geen eenzame wel, maar een minnaar der eenzaamheid waar hij zijne zwijgende vrienden: Verlaine en de middel-eeuwsche mystici, de Fransche prae-renaissanten, en dan die vreemd-wijze genieters uit Lesbos en Perzië, met hunne geheimzinnig-feliene gratie en ondoorgrondelijk-rustige tragiek, terug weet te zullen vinden; bij heel diep en innig gevoel eene nobele en discrete cultuur, een smaak bij eigen gevoel gelouterd, eene kennis in 't eigen wezen tot gevoel verwerkt: zoo is mij de dichter J.H. Leopold, die mij, waar ik zijne verzen lees, de schroomvallige vroomheid mede weet te deelen, die hij erin gelegd heeft, en mij erdoor met respekt vervult voor zijne kunst en zijn geest....’

N.R.C., 15 November 1915.