Verzameld journalistiek werk. Deel 8. Nieuwe Rotterdamsche Courant februari 1915 - maart 1916

[p. 284]

Emile Rossel †

Brussel, 30 Augustus.

Emile Rossel, waar een plaatselijk blad ons den dood van melden komt, was iemand vol energie, practische intelligentie en organisatiegeest. En ik beken dat deze deugden niet voldoende zouden zijn, om een necrologie uit te lokken, in een tijd dat zij waarlijk geen zeldzaamheid blijken: wie ze vandaag niet heeft, bereidt er zich toe ze morgen te hebben, en wie er zich van afkeert bezit zeer zeker den zin niet der opportuniteit. Juist daarom zou ik over Emile Rossel bij zijn verscheiden niet hebben geschreven, indien hij niet tevens de vader was van een journalistiek curiosum, dat zijn inrichtingstalent en zijn doorzettingsvermogen verheffen kwam tot iets als genie.

In 1885 kwam te Brussel een dagblad tot stand, dat heette ‘Le Soir’; in 1886 waren er twee dagbladen, die ‘Le Soir’ heetten. En dat kwam omdat er ruzie ontstaan was tusschen de twee directeurs van den oorspronkelijken ‘Soir’. Eén dier twee was Emile Rossel: zijn nieuw blad, het dissideerende, was niet meer dan een advertentieblad. Won het echter weldra op het andere, en deed het - om oorlogsbeeldspraak te gebruiken - in het zand bijten. Ziedaar op welke wijze:

Rossel's blad, advertentieblad en niets anders, werd door heel Groot-Brussel gratis pro deo uitgedeeld en te huis besteld. Hetgeen iedereen nogal natuurlijk vond. Bij de advertenties kwamen echter weldra allerlei rubrieken: er kwam een stevig, zij het dan ook luchtig redac-

[p. 285]

tioneel gedeelte bij; de inlichtingen die het gaf waren uitmuntend en frisch geschreven; het blad zag er goed uit. En - het bleef gratis bezorgd.

Met het gevolg, dat men het algemeen ging misprijzen. Men noemde het smalend: ‘Le Journal des concierges’, al zijn er geen ‘concierges’ in Brussel; het heette ‘La gazette des cuisinières’, al weet ik bij ondervinding dat Brussel's keukenmeiden in dien tijd niets dan ‘Het Laatste Nieuws’ lazen. - De burgerij misprees ‘Le Soir’,... maar las hem gratis, al was het maar omdat zij hem voor niets kreeg: de talrijke, overtalrijke, en blijkbaarvruchtdragende advertenties (de kostelooze verspreiding zorgde voor de vruchtbaarheid) dekten immers de kosten. En de kosten bleken, na nauwelijks tien jaar zoo goed gedekt, dat ‘Le Soir’, die vroeger in andermans meubelen huisde, een eigen gebouw betrok, met eigen persen, en als een der best-ingerichte bladen van Brussel kon gelden.

Weliswaar ging het nu ook vergelding eischen; het was uit met kosteloosheid: men betaalde voortaan twee à vijf centimes per nummer, naarmate dit acht of twaalf bladzijden bevatte. Maar daarmee bleef het nog goedkooper dan welke krant ook. En het was geworden: een zeer degelijke krant.

Want aan het hoofd der redactie was komen te staan niemand minder dan een lid der ‘Académie royale de Belgique’, de criticus Lucien Solvay. Het blad voerde voor iederen dag het Fransche hoofdartikel in, geschreven door eene gekende personaliteit. Zoo leverde iemand als Camille Lemonnier er de ‘Critiques des Salons’. Later schreef er over musicale gebeurtenissen onze eerste componist, Paul Gilson. Louis Dumont-Wilden, de vernuftige en

[p. 286]

talentrijke volgeling van Maurice Barrès, was de ‘Silas’ die wekelijks fijnzinnig over de actualiteit epilogeerde; wekelijks ook trachtte de artillerie-commandant Paul André, die ook romans heeft geschreven onder den naam van ‘Christine’, het met vrouwelijke intenties te doen; de Waalsche romancier Louis Delattre, die een prachtig-sappige en discreet-gevoelige verteller is, hoewel tevens een geneeskundige, verbaalde er op vaste dagen en met weergalooze smakelijkheid wat wij onze maag en bijbehoorende darmen verschuldigd zijn. En zoo zou ik u nog wel tien zeer goed en zeer gunstig gekende namen kunnen noemen, die van het vroeger-kostelooze, thans nog zeer goedkoope dagblad vaak een zeer interessant blad wisten te maken, en.... er goed voor werden betaald, wat in België weêr eene eigenaardige buitensporigheid was. Nochtans bleef bij de bourgoisie ‘Le Soir’ het ‘Journal des Femmes de Chambres’.

Al was intusschen ook het louter-redactioneele gedeelte tot eene goede hoogte geklommen. Alleen: het blad bezat geen politiek richtsnoer. De practische Rossel had begrepen wat hij, ook materieel, winnen kon bij neutraal-blijven. Geen enkele klandizie mocht werden uitgesloten: dit juist was echter de bron van een zeker wantrouwen en een zeker misprijzen. Nochtans waren de dagelijksche medewerkers onder de besten. De parlementaire redacteur, een jongere katholiek, had gestudeerd en was bevriend gebleven met de voornaamste leden der regeering, en kwam dan ook met soms sensationeele politieke nieuwtjes voor den dag; een andere redacteur echter, die met een deel der behandeling van de maatschappelijke beweging was belast, stak zijne overtuiging van socialistisch strijder onder stoelen noch banken. En dat gaf alles wel heel in-

[p. 287]

teressante artikels, die men zelfs tevergeefs elders zocht; eenheid ontbrak echter; een houvast ontbrak, omdat al het overige wel opgegeven scheen voor de goede en vlugge informatie, hoe anarchistisch deze ook wezen mocht.

Maar ook dat was weêr iets aantrekkelijks in ‘Le Soir’; men versmaadde het, maar men erkende er zich in. Dat bandelooze kwam immers zoo goed overeen met den Belgischen geest! Ik wil niet zeggen dat die geest tegenover alle banden weêrbarstig staat, - al kon men het op nogal goede gronden beweren. Ik wil er alleen op wijzen hoe de engheid, de geslotenheid, de argwaan en de arglistigheid van de Belgische politiek van voor den oorlog velen afkeerden van de principieel-sterke, louter-partijdige bladen... waarvan men niet altijd kon gelooven, dat zij uit volle overtuiging spraken. En daar had men niet steeds ongelijk in...

- Ik merk, dat ik van ‘Le Soir’ niet dan in den verleden tijd heb gesproken. Nochtans, al heeft hij onder den oorlog opgehouden te verschijnen, bestaat er kans dat na sluiten van den vrede de wederopbouw van België's volksbestaan in hem grooten hulp zal vinden. Maar Emile Rossel is dood, en het is ons of ‘Le Soir’, zijn kind, met hem voor goed zou verdwenen zijn....

Gelukkig overleven de kinderen gewoonlijk hunne ouders, ook na barre tijden...

N.R.C., 2 September 1915.