Verzameld journalistiek werk. Deel 7. Nieuwe Rotterdamsche Courant november 1913 - maart 1915

[p. 361]

De vergissing

Brussel, 7 Juli.

Gij zult mij toegeven - al vraag ik die toegeeflijkheid niet voor mijzelf - dat het geen kinderspel is, eerste minister te zijn van een land; dat het te moeilijker wordt, als men, regeering, niet beschikt over een groote meerderheid in dat land en zelfs niet over een groote meerderheid in de eigen regeeringspartij; dat het allermoeilijkst wordt, als dat land tweetalig is en men steeds het gevaar oploopt, door éen van de leden dezer tweetaligheid hetzij gehangen, hetzij geworgd te worden, zoodra men maar den schijn aanneemt, tusschen beide te kiezen.

Ik moet u den heer Karel de Broqueville, onzen premier, niet meer voorstellen: ik liet hem u al op alle naden bekijken van zijne elegante en geestrijke personaliteit. En zoo weet gij dat hij is de eerste-minister, die ik in bovenstaande alinea omschreef. Gij weet dan ook, dat minister de Broqueville zich tot voor een paar maanden mocht verblijden in de erkenning, door ieder, van die elegantie en van die geestrijkheid. Zelfs de Vlamingen, die niet leven van luchtigheid en graag gaan teren op deugdelijke hoedanigheden, gaven toe, dat wij in den heer de Broqueville een handig politicus bezaten. En waren de Vlaamsche liberalen niet zonder achterdocht over zijne gezindheid aangaande de Vlaamsche grieven, zij bekenden dat hij althans den schijn aannam, eene voorzichtige onpartijdigheid in de taalkwestie te betoonen, al was hun zijne oplossing van dit vraagstuk, zooals de heer de Broqueville ze in de legerwet gegeven had, nu juist geen

[p. 362]

waarborg van overtuigde Vlaamschgezindheid.

Het gebrek aan dergelijke overtuiging brak los, toen, korten tijd voor de jongste verkiezingen, onze eerste-minister de eenheid der eigen partijen en den vrede tusschen Flaminganten en Wallinganten andermaal, en ditmaal zeer ernstig, bedreigd zag. Te Luik - gij herinnert het u - hadden twee Waalsche voorvechters, een klerikaal en een liberaal, en die heetten baron de Crawhez en Braconnier de Henricourt, zich tot eene ‘partij’ vereenigd, als verdedigers van de Waalsche rechten, of wat voor zulks moet doorgaan. Het leed geen twijfel, of die heeren zouden bij de verkiezing heel wat stemmen oogsten, - ten koste van andere partijen; ten koste zelfs, misschien, van den reeds zeer kranken parlementairen vrede.

De heer de Broqueville getroostte zich een opoffering, - die hem blijkbaar niet zoo heel veel kostte: hij schreef aan die heeren, dat zij immers wel wisten hoeveel redenen hij, de Broqueville had, om Wallonië genegen te zijn en waarom zij het er niet zouden op aanleggen om iets als de afgevaardigden, de ‘tribuni plebis’ van hunne landstreek te worden bij de regeering, die ze steeds met al de gulheid van twintig open armen zou ontvangen.

Ik schreef u indertijd, hoe lichtzinnig zulke handelwijze heeten moest: niet alleen was het de deur te openen op een toestand van ongelijkheid tusschen Walen en Vlamingen, vermits deze laatsten niet eveneens uitgenoodigd werden tot het benoemen van dergelijke pleitbezorgers, maar ook het Waalsche volk werd op die wijze miskend, vermits de heeren Crawhez en Braconnier van de Walen niet het minste mandaat, niet de minste opdracht hadden ontvangen, en het dus vanwege de regeering eene miskenning was

[p. 363]

was de volkssoevereiniteit, bewuste heeren te verleiden tot overschatting van hunne beteekenis.

Die heeren, trouwens, weerstonden aan de verleiding niet: zij achtten zich, niettegenstaande een zwak protest van minister de Broqueville, niettegenstaande het feit, dat noch vanwege het Waalsche volk, noch vanwege de regeering eene officieele aanstelling plaats had, - zij achtten zich ertoe gemachtigd, den, op briefpapier van goede hoedanigheid gedrukten, titel van ‘délégués auprès du gouvernement’ te voeren, en gingen naar al de ministeries allerlei aanbevelingen voor plaatskensjagers en naar-toelagen-hunkerende vereenigingen sturen.

Minister de Broqueville zag zijn vergissing in. Trouwens, de Vlamingen hadden er hem voldoende op gewezen. Waarbij zich het feit kwam voegen, dat de verkiezing van einde Mei, twee zijner partijgenooten had afgedankt ten voordeele van twee Vlaamschgezinde liberalen in de provincie, die den heer de Broqueville zelf naar de Kamer stuurt.

En de heer de Broqueville heeft inkeer en restitutie gedaan: Zondag is hij naar zijne Turnhoutsche kiezers gegaan, en heeft ze in dezer voege toegesproken:

‘Nooit hebben de rechtmatige eischen der Vlaamsche bevolking de regeering onverschillig gelaten. Wij hebben eene wet doen stemmen op het gebruik der talen in het leger, dewelke de volledigste is die in deze ooit werd gestemd. Aan de taalkwestie in het lager onderwijs hebben wij eene oplossing gegeven, die wij meenen gematigd en rechtvaardig te zijn, en die door geheel de rechterzijde werd bijgetreden. Het Parlement heeft, in de twee laatste zittingen, heel wat werk afgelegd, dat belangrijk mag heeten; verscheidene onmisbare wetten zullen echter,

[p. 364]

als wij in November weder zullen vergaderen, de aandacht en werkzaamheid der Kamer opeischen. Zij gelden, o.m. het oprichten te Gent, te beginnen met Oktober 1915, van een volledig hooger onderwijs in de Nederlandsche taal, dat naar de beste wijze zal geregeld worden. Wij zegden het reeds in 1912: wij hopen deze brandende vraag op te kunnen lossen in een geest van rechtvaardigheid, zonder welk eerbiedwaardig belang ook te krenken. Wij willen een werk des vredes stichten; wij willen het recht van elken Belgische burger, onderwezen te worden in eigen taal, vanaf het lagere, tot in de universiteit erkennen.’

Aldus de heer de Broqueville, te Turnhout in Limburg, verleden Zondag, en volgens zijn eigen lijfblad, de ‘Journal de Bruxelles’, dat hij wel niet tegenspreken zal. Sommige Vlaamsche bladen uit het Limburgsche zeggen, dat de eerste minister zich heelemaal niet zoover heeft gewaagd.... Hoe het weze: de Vlamingen weten wat zij moeten denken van de Vlaamsche legerwet, die, schijnt het, zoo goed als doode letter blijft. Hoe te oordeelen valt van de Vlaamsche bepalingen in de wet op het later onderwijs zullen wij moeten afwachten tot bij de toepassingen; de Vlaamsche katholieke volksvertegenwoordigers kunnen hierin niet worden verdacht: de Vlaamschgezinde socialist Kamiel Huysmans bekende het; de tekst er van is en blijft echter dubbelzinnig, en dat geeft al heel weinig vertrouwen in het ontwerp van wet, door den heer de Broqueville tegen einde dit jaar aangekondigd, over de vervlaamsching der Gentsche hoogeschool, een vraagstuk dat dan eindelijk toch zal besproken worden. Zoodat de Vlamingen de jongste rede van ons kabinetshoofd nauwelijks voor eene palinodie durven te houden. Heel veel goeds

[p. 365]

laat ze niet voorzien, als men het verleden in het oog houdt. Zij is ten slotte niet meer misschien dan de bemanteling van eene vergissing.

Hetgeen niet belet, dat sommige Fransch-Belgische bladen den heer de Broqueville, den eerste Waalschgezinde minister, zooals hij geen twee maand geleden heette, hem zoo goed als voor aterling en verrader uitschelden....

N.R.C., 8 Juli 1914.