Verzameld journalistiek werk. Deel 7. Nieuwe Rotterdamsche Courant november 1913 - maart 1915

[p. 366]

Karel Buls †

Brussel, 14 Juli.

De avondbladen van gisteren brachten het nieuws, dat Brussel's oud-burgemeester, na het avondmaal in een bevriend gezin genoten te hebben, Zondagavond plots door eene beroerte getroffen was geworden. Het verluidde, dat de linkerzijde van het lichaam reeds verlamd was. En men verwonderde zich wel eenigszins: Karel Buls, de taaie, pezige, zenuwsterke grijsaard, met zijn sterk, doch niet driftig temperament, zou zijn einde vinden in een bloedsopdrang? Het leek wel onmogelijk, en men geloofde dan ook niet, dat de dood er kon mee gemoeid zijn. Want dat was het einde niet voor zulk een mensch: deze zou geheel uitleven, gelijk eene kaars die opbrandt, en wier laatste levensuiting eene vlam blijft, iets materiëels, iets louters dat met het voedende was, met het regeerende lichaam maar heel weinig nog gemeens heeft. Buls, gelijk hij sedert jaren reeds was, leek nog enkel geest. Over de hoedanigheden van dien geest kan getwist. Maar geest is geest, en Buls scheen geest bovenal, en haast uitsluitend geest geworden.

Gisterenavond de mare van zijne plotse ongesteldheid. - En toen wij vanochtend acht uur de levendige Brusselsche ontwaking, waar de zwoelte van den rijzenden dag nog rustte als in een bad van frischte, doorwaadden, stond het al op elken straathoek uitgeplakt: burgemeester Adolphe Max kondigde, in ontroerende bewoordingen, het overlijden aan van oud-burgemeester Karel Buls.

Het is vandaag feestdag in Brussel: al de Duitsche

[p. 367]

Joden die hier namaakkant verkoopen, hebben eene Fransche vlag uitgestoken, want het is heden den verjaardag van de inneming der Bastille. Maar daar hingen reeds halftop, aan stadhuis en gebouwen die van het stadsbestuur afhangen de roode, groen-omrande vaandels, die den rouw betuigden van het gemeentelijk beheer, in de eigen gemeentelijke kleuren. Karel Buls was wel degelijk dood. En, zelfs bij de voorbijsnellende naaistertjes, zelfs bij de slungelige kantoordandy's scheen het verslagenheid te wekken.

Want Karel Buls was, zonder twijfel, het meest-populaire figuur in Brussel, al was hij nog nauwelijks een Brusselaar, vermits hij sedert tijden twee derden van het jaar als eeuwig-gretig tourist sleeping cars en transatlantiekers tot woonplaats had verkozen. Negentien jaar lang echter had hij over de stad geregeerd (het woord is niet te sterk) als een beminnend en klaarziend vader (de uitdrukking heeft niets overdrevens). Waarbij kwam, dat hij een onvergetelijk uiterlijk had.

Als Karel Buls van Spaanschen bloede niet is - of was, - dan zijn wij gedwongen aan mimetisme te gelooven. Want geen Vlaming (hij heeft zich dikwijls als Vlaming gedragen, deze Brusselsche patriciër), was als hij het levend bewijs, dat Vlaanderen en Brabant Spaansch bezit zijn geweest, en zijne verschijning riep het beeld op van Alva, - Alva, die misschien de onthalzing van Egmont en Hoorn gadesloeg door de groene vensterruitjes van de kamer, waar Karel Buls zoolang burgemeester op weergalooze wijze de stad heeft bestuurd. Alva en Buls, heerschend van uit dezelfde zaal, en haast naar zelfde uiterlijk, hoe de geest, gelukkig, verschilde.....

Met blikken, die ten doode toe bedroefd schenen, binnen wallen van oogleden als de aangeslibde dorheid van een

[p. 368]

herfstpoel; met een rechten en langen, onderaan dikken neus, die twijfelzucht kon verraden maar een teeken was van oppermachtige goedheid; met een dunnen en volontair-bewegenden mond, die vol achterdocht en vol oprechtheid zat; met de driehoekige hardheid van een kin, eene kegge van overtuiging; - en over heel dat aangezicht onder het hoog-welvende voorhoofd dat van de eigene sereniteit vermoeid scheen te zijn: aldus Buls, vooral in de laatste jaren toen hij, strijdbaar gebleven, niet zoo heel overtuigd meer scheen te zijn van de overwinning.

Eigenlijk een eenzame, die een hekel had aan opdringerigheid. Maar zich in zijne geboortestad opdrong, eerst wel door zijn Hidalgo-uitzicht, die hem vergelijken deed bij den ‘chevalier de la triste figure’, maar vooral door zijn geest en door de werkkracht van dien geest, die wel degelijk, in dat Spaansch-uitziende lichaam, Brusselsch was.

Het tegenwoordige uitzicht van Brussel's Groote Markt, aantrekkingspunt voor alle Amerikanen en andere menschen-kinderen, is het werk van Karel Buls. Men is misschien en allicht tot andere inzichten gekomen over restauratie, als toen burgemeester Buls eraan dacht, de Brusselsche agora in haar toestand van voor eene idiote beschieting te herstellen. Die herstelling is nog altijd niet voltooid, al scheelt het weinig. Sommigen denken, bij het zicht van het nog niet-herstelde, dat men voorzichtiger zou hebben kunnen handelen. Was het niet, dat de Stadhuisplaats van Brussel een druk verkeerscentrum is dan zou zij wel het uizicht hebben kunnen krijgen van eene museumzaal-in-open-lucht. En men zou aan Karel Buls hebben kunnen verwijten, dat hij niet veel wijzer was dan de ‘restau-

[p. 369]

rateurs’ die Brugge voor ons, Vlamingen in hare hoofdwijken zoogoed als onuitstaanbaar hebben gemaakt. Herbouwen is altijd een groot, een haast onafwendbaar gevaar. Ik vrees dat de Brusselsche Groote Markt - die trouwens prachtig blijft! - aan dat gevaar niet is ontkomen... Die prachtig blijft, ik herhaal het, en die pracht dankt aan Karel Buls, zoon van een juwelier, die vermoedelijk aan zijn vader zijn zin voor juweelige bouwkunst dankt, en in de stad, die hij geroepen was te beheeren, een bouwkundig geheel wist te behouden, dat in Europa en in Amerika als een juweel geldt.

Buls was niet alleen een estheet: hij was een voorbeeldig paedagoog. In 1878 al, stichtte hij eene school, die bedoelde ‘modern’ te zijn. Sedert dien zijn haast zeven en dertig jaar verloopen, en eene school met een waarlijk, ‘modern’ programma bezitten wij in België nog niet, tenzij sporadisch en zonder offcieele sanctie. Ik heb het hier vroeger geschreven: wat baat leerplicht, als het leerplan niet deugt? En daar zijn wij nog wel een eindje af, wij Belgen - en wij Belgen niet alleen. Maar het dient gezegd: met de zeer machtige ‘Ligue de l'Enseignement’, die Buls heeft gesticht, heeft hij aan het onderwijs der hoofdstad een belangrijken stoot gegeven - zonder er echter zijne Vlaamsche overtuiging voldoenden zeg in gelaten te hebben.

De politieke rol van Karel Buls, die strijdbaar had kunnen zijn, en die hij met zijne koppigheid prachtigstrijdbaar had kunnen maken, is plaatselijk gebleven. Ik heb weinig liberalen ontmoet, die even hardnekkig waren als hij, en zijn anticlericalisme - zijn eenige waarachtige haat - sloeg sommigen bij zulk een bezadigden

[p. 370]

en smaakvollen grijsaard, met verbazing, toen hij zich met zulke onberedeneerde verwoedheid, in 1912 en in 1914 tegen de wet tot invoering van leerplicht op katholieken grondslag verzette.... Enkele jaren had hij zitting in de Kamer van Volksvertegenwoordigers, echter zonder groot gevolg....

Donderdag wordt hij begraven. Hij heeft, per testament, verzocht dat het in allen eenvoud zou gebeuren, en zonder lange redevoeringen. Hij kende den inhoud van die redevoeringen bij voorbaat. Ik begrijp best dat hij er geene wil.....

Want hij was een man die met recht gedacht heeft, zijn plicht te hebben gedaan. En zulke menschen hebben afschuw voor lof.

N.R.C., 15 Juli 1914.