Verzameld journalistiek werk. Deel 7. Nieuwe Rotterdamsche Courant november 1913 - maart 1915

[p. 351]

De oude en de nieuwe kamer

Brussel, 26 Mei.

Eerst gisterenavond, tien uur, bracht de telegraaf mij het laatste officieele bulletijn der verkiezing, met de definitieve aangave der verkozenen. Eerst heden dan kan er met bepaaldheid over geschreven, en vermag ik van de algemeenheden, waar ik mij in mijn brief van gisteren toe bepalen moest, op bijzonderheden overgaan.

Laat ik u dan eerst zeggen, dat iedereen, zonder uitzondering, over de uitslagen uiterst voldaan zegt te zijn. De socialisten eerst, omdat zij de eenige partij zijn, die nergens een zetel verloor en er integendeel één won: dezen, te Waremme, van den liberaal Giroul. De liberalen daarna, die Limburg heroverden, en overal, behalve te Bergen, heel wat stemmen bijwonnen. En zelfs de klerikalen, de heer Woeste aan het hoofd. De heer Woeste heeft zijne vreugde geuit in bewoordingen, die der regeering misschien minder welkom zullen zijn: ‘Het is logisch, dat de liberalen in Limburg vertegenwoordigd zijn,’ zei hij aan een interviewer. ‘Dat wij zoowat overal stemmen hebben verloren? Jawel! Maar dat is de natuurlijke reactie tegen onze groote overwinning van 1912 en de wetten, die wij sedert dien hebben gestemd.’ De gouvernementeele ‘Journal de Bruxelles’ voegt er trouwens aan toe: ‘Nooit, sedert de dertig jaar dat wij aan het bewind zijn, heeft de katholieke regeering eene zoo ondankbare taak verricht als deze, die van 2 Juni 1912 tot op heden gaat. Het kabinet-de Broqueville heeft niet geaarzeld, geheel zijn plicht te volbrengen wat de nationale verdediging betreft;

[p. 352]

het heeft eene belangrijke verzwaring der financieele lasten tot gevolg gehad; sedert 1830 werd nooit eene dergelijke vermeerdering der belastingen gestemd....’ Dat met dat al de regeeringsmeerderheid slechts vier stemmen verloren heeft, schijnt sommige katholieken te verbluffen. Hun verlies schrijven zij hieraan toe, dat het publiek nog niet goed gewoon is aan de noodzakelijke opofferingen, die de verdediging van het grondgebied medebrengt. Die gewoonte komt wel, meenen zij. En zij hebben volle vertrouwen in de toekomst.

Hoe doet die toekomst zich voor? Ik zei het u gisteren al: de militaire hervorming uit de voeten, die den Vlaamschen buiten tot nadenken heeft gebracht - Woeste heeft het bekend -; de schoolwet gestemd, waarvan de moedwillige bespreking in den Senaat vele burgers kregelig heeft gemaakt, omdat zij al te zeer leek op eene bravade; een gedeelte der noodige inkomsten verzekerd, al staat België nog heel wat te wachten op financieel gebied, zoodat de nieuwe onrechtstreeksche belastingen, die nu al grooten invloed gehad hebben op de verkiezing, nog heel wat diepere gevolgen zullen hebben als men, tusschen nu en 1916, weten zal wat de schoolwet inderdaad aan het land kost; - al die hervormingen, krachtdadig maar partijdig en eenzijdig doorgedreven, laten nog die laatste en ergste vraag open: zuiver algemeen kiesrecht. En die vraag zal de Kamer tegen de volgende verkiezing moeilijk kunnen ontgaan.

- ‘Meent gij dat de verkiezing eenigen invloed zal hebben op de kieshervorming?’ vroeg den heer Woeste zijn interviewer van gisteren.

- ‘Welke kieshervorming?’ wederwoordde graaf Woeste

[p. 353]

met zachtheid.

- ‘Deze, waar de kommissie der XXXI waar gij deel van uit maakt, zich mee bezig houdt’, was het antwoord.

- ‘Wel, deze kommissie heeft haar oordeel bekend gemaakt’, aldus Woeste; ‘het land weet niet wat grondwetsherziening is.’

Ziedaar, voor het parlementaire tijdvak, dat begint met den tweeden Dinsdag van November, de houding van den heer Woeste en van zijne vrienden; die van hardnekkigen tegenstand. Andere leden van de regeeringspartij, waaronder er zijn, die tot de regeering zelve behooren, zullen minder gehoor geven aan mogelijke eigene neigingen, en denken, dat de klerikalen te Soignies het onderspit hebben moeten delven, omdat zij geen tweeden kandidaat bezaten, die de kieshervorming in demokratischen zin genegen was. Socialisten en christen-demokraten weten maar al te goed, dat enkelvoudig algemeen stemrecht, naar de meest eenvoudige formule, in 1916 ‘l'enjeu de la bataille’ zal zijn, gelijk ‘Le Peuple’ het uitdrukt. Wat de wijzigingen betreft, hare houding in de toekomst zal worden bepaald door het dubbele feit, dat zij het in de provincie Luik moesten afleggen tegen socialisten en in de provincie Henegouw tegen katholieken. Die twee provinciën zijn nijverheidprovinciën. Zoo zij er weinig of niet vooruitgingen, veel minder althans dan elders, het is dat hare tegenwoordige houding tusschen kapitaal en arbeid nog niet zuiver genoeg is. Te Waremme sloeg de weegschaal over naar den arbeid; te Bergen, de eenige plaats, waar de regeering eenigen vooruitgang maakte, werden de vrijzinnigen gewaarschuwd tegen al te veel toegevingen door de stemmen die klerikalen verzekerd bleven. Het bewijst,

[p. 354]

dat de rol der liberale partij weer eene zeer gewichtige zal zijn in de eventuëele bespreking der kiesvraag.

Die bespreking kan intusschen nog wel een heele tijd uitblijven. Na de ‘coups d'audace’ van het kabinet-de Broqueville, dat ze wel niet zoo heel duur, maar dan toch ruim genoeg heeft betaald, en waarvan de rekening trouwens nog verre van geheel vereffend is, zal de regeeringspartij zich waarschijnlijk wat goeden tijd gunnen. Wij krijgen van November 1914 tot Mei 1916 eene periode van vermoedelijke parlementaire rustigheid. men vindt misschien het middel, om de commissie der XXXI tegen overijlden ijver te vrijwaren. De kiesvraag kan misschien aldus uit het Parlement geweerd. Blijft ze daarom minder voor het land bestaan? Ik zei het u gisteren: zij is de eenige politieke vraag, waar het eigenlijke volk belang in stelt. Men moet moedwillig doof en blind zijn, om te loochenen, dat heel de arbeidende bevolking van België, zij weze socialistisch of antisocialistisch, voor zuiver algemeen kiesrecht gewonnen is en blijft. Slechts een klein gedeelte ervan zal zich laten paaien met eene halve oplossing, of met eene oplossing, die te ingewikkeld is, dan dat een werkman of een boer ze gemakkelijk begrijpen zou. En of de vraag nu, ja dan niet, tusschen dit jaar en 1916 door het Parlement in behandeling genomen wordt, inzet van den strijd blijft ze, wat graaf Woeste meene of doe.

Zoodat de toestand van de regeering verre van gemakkelijk is. Wij kennen de handigheid en den durf van minister de Broqueville. Of de toestanden en omstandigheden hem gunstig zullen zijn, valt echter af te wachten. Wat ik hierboven uiteenzette, kan gelden als aanwijzing van de Kamer, waar hij zich in November voor bevinden

[p. 355]

zal.

Die Kamer zal, merkwaardig genoeg, niettegenstaande vijf nieuwe volksvertegenwoordigers, in uitzicht niet verschillen van deze van voor 1912. Immers, de nieuwgekomenen zijn allen oud-bekenden, die in 1912 voor de katholieke oppermacht gevallen waren en nu hunne oude plaats weêr komen innemen. Slechts éen homo novus, maar die een grooten naam draagt: de zoon van Paul Janson, die heet Paulus AEmilius, en een groot advokaat is.

N.R.C., 27 Mei 1914.