Verzameld journalistiek werk. Deel 7. Nieuwe Rotterdamsche Courant november 1913 - maart 1915

[p. 346]

De verkiezing

Brussel, 25 Mei.

Na een verrassende en glorieuze zonneschettering der dagen van het Deensche bezoek, de gierige warmte en de druilerige lucht van een laten najaarsdag.... Wij zijn het heroïsche tijdvak van de grootsche verkiezingsdagen al heel lang voorbij. De evenredige vertegenwoordiging heeft zoo goed als den doorslag gegeven aan het krijgshaftig gebaar, dat een kiesstrijd in vergane, maar nog in het geheugen levende tijden maakte tot eene, soms bloedige, gebeurtenis, waarin bewezen werd wat de burgerij en de volksklasse, en zelfs de adel, over hadden voor hunne politieke overtuiging. Het was de aera, waar glazenmakers, hoedenfabrikanten en wandelstokken-verkoopers rekenden op den verkiezingsdag om de twee eindjes aan elkaar te knoopen. Hoe is dat alles veranderd! Men breekt geen vensterruiten meer; geen hoeden worden nog ingedeukt; de handel in offensieve en defensieve rottings maakt een ernstige krisis door. Voor twee jaar stonden de kansen prachtig: totale vernieuwing der Kamer, en welke boeiende vraagstukken aan den horizon! Wij hebben dan ook een zwakken weêrschijn mogen beleven van de slagvaardige dagen van voorheen, toen de rustige burgers niet meer uit hunne huizen dorsten te komen, de café's gesloten werden voor het invallen van den avond, en niemand, die maar in de verste verte aan politiek deed, zich acht dagen aan een stuk nog dorst vertoonen zonder blauw oog of een paar gebroken tanden. Gisteren echter was het grijs, grijs. Men scheen er alleen aan te denken, dat men weêr zijn

[p. 347]

overjas had moeten uithalen, en dat de bui gestadig dreigde. En dat maakte eerder mopperig. Van verkiezing schenen alleen zij iets te merken, die er rechtstreeks of onrechtstreeks in waren betrokken: in Brussel dus alleen de journalisten, dewelke bij beroepsontaarding sceptisch en inschikkelijk zijn.

De dag was nochtans niet van belang ontbloot: de helft van België, of nagenoeg, zou oordeelen over de door de regeering niet zonder energie doorgevoerde hervormingen in leger en onderwijs; de helft van België zou haar meening doen kennen over de belangrijke onrechtstreeksche belastingen, die het sedert 1912 te betalen kreeg. Er was echter weinig gedaan - het dient erkend - om de kiezers aan dergelijke vraagstukken te herinneren, en wat gedaan werd gebeurde met zachtaardige bezadigdheid. En nu hebben de kiezers wel begrepen, wat men hun aldus zonder veel omhaal en in kalme overreding had voorgehouden. Maar zij hebben niet noodig geacht, zich er buitengewoon boos om te maken. De berichten uit al de steden van al de betrokken kieskantons melden niet de minste buitensporigheid. Die zeer groote kalmte zou zelfs den twijfel kunnen opwekken, of de geroepenen-ter-stembus wel bewust waren van wat geschiedde, en waar zij eene actieve rol in speelden, zoo daar niet waren de cijfers der uitslagen, die wel op eenig besef van de toestanden wijzen.

En dat bewustzijn komt nagenoeg neer op het volgende: twee jaar geleden stonden wij, liberale kiezers, voor niet meer dan twee lijsten; die der regeering en die van het liberaal-socialistische kartel. Dat kartel bedreigde ons met zuiver algemeen kiesrecht en eene semi-socialistische regeering. Voor onze zaken was dat misschien ge-

[p. 348]

vaarlijk, althans bedenkelijk. Dus gingen wij op de katholieke lijst stemmen. Daar komt nu echter verandering in. Liberalen en socialisten treden op met afzonderlijke lijsten. En de regeeringspartij bedreigt ons met miljoenen nieuwe belastingen. Niets belet ons dus meer, weêr maar op de vrijzinnige lijst te stemmen.

Ziedaar de redeneering van de liberale klein- en grootburgerij. De katholieke landbouwersstand heeft erbij gedacht: ‘al onze jongens naar de kazerne, en tot veertien jaar op school.’ En velen hebben hunne stem van de katholieke op de liberale lijst verplaatst. Terwijl de socialistische werklieden, die hebben gezien hoe slecht het staat met de oplossing van de kiesrechtvraag, en in den grond wat blij zijn, van samenwerking met vrijzinnige burgers ontslagen te zijn, met samenhang en nieuw geloof zich om hun vaandel hebben geschaard, - als ik mij aldus uitdrukken durf.

Onder die beweegredenen zijn er nu, die van meer praktischen zin dan van beginselvastheid getuigen: ik zal de laatste zijn om het te ontkennen. Al die kiezers hebben zich realistisch gedragen: zij hebben hoofdzakelijk hun belang ingezien. Gelijk ze trouwens twee jaar geleden hadden gedaan, tot spijt en schade der oppositie. Dat de Belgische kiezer de gewoonte heeft, de staatszaken uit den gezichtshoek van zijn eigen profijt te bezien, had de regeering moeten in het oog houden, wilde zij hare meerderheid niet van 16 op 12 stemmen zien dalen. Zij schijnt te veel gerekend te hebben op het effekt, dat het theorethische van hare hervormingen maken zou. Zij lijkt wel te hebben gehoopt op de erkentelijkheid van het volk, omdat zij algemeenen dienstplicht en algemeenen

[p. 349]

leerplicht ingevoerd heeft. Het volk heeft zich blijkbaar om het schoone gebaar minder bekommerd, dan om wat het hun kosten zal. En inzake schoolverplichting heeft het gezien, welk profijt vooral de kloosters erbij hebben zullen. En de kloosters genieten in België weinig sympathie, zelfs in katholieke kringen, en vooral onder het arbeidzame volk. De regeeringspartij heeft in de twee laatste jaren hard gewerkt. Zij heeft er echter al te weinig bij gedacht aan den portemonnaie van den kiezer, en al te veel aan het belang harer eigen vrienden. En dat heeft het volk niet graag.

Zij verliest er, in de Kamer, vier stemmen bij. Hare meerderheid blijft echter van twaalf stemmen. Zij kan het er meê doen, en schijnt zich dan ook, volgens hare bladen, om haar verlies weinig te bekommeren. Die luchthartigheid kon echter voor een goed deel gefingeerd zijn. En ditmaal hebben die verkiezingen nu wel plaats in provinciën, waar voor een deel de katholieke gezindheid op een vasteren bodem berust dan in deze, waar gisteren werd gestemd - hetgeen geruststellend kan zijn -: men vergete niet, dat zij in 1916 onvermijdelijk plaats zullen moeten hebben op het vraagstuk algemeen kiesrecht, het eenige waar het volk zich warm voor maakt, veel meer, b.v., dan voor leerplicht. De kommissie der XXXI is nu ruim een jaar aan het werk, zonder appreciabelen uitslag.

Hoe deze uitslag ook weze, in de Kamer zal hij aanleiding geven tot een bespreking, waarvan men nu reeds het verloop gemakkelijk kan voorzien: tegenover de, betrekkelijk ingewikkelde, oplossing, die de commissie vermoedelijk voorstellen zal, zal het volk, bij monde van zijn volgzame mandatarissen, enkelvoudig algemeen kiesrecht

[p. 350]

op een-en-twintigjarigen leeftijd eischen. Het zal, onontkomelijk, de strijd worden tusschen de meer of min rechtvaardige spitsvondigheid en de domme, maar simplistische en licht-begrijpelijke formule. Zelfs waar in de Kamer een overeenkomst wordt getroffen, zal onder het volk voorliefde blijven heerschen voor het gemakkelijk ‘éen man éen stem’, dat natuurlijk al heel weinig kans heeft, in de commissie eerst, in het Parlement daarna, te zegepralen. Met het gevolg, dat de regeering het wel zou kunnen bekoopen, meer dan met legerhervorming en invoering van leerplicht, naar de wijze waarop zij het deed, met de kwalijk-geachte wijze waarop zij het land dichter bij het kiesrechtideaal bracht.... vermoedelijk in overeenstemming met liberalen en socialisten. Met hare twaalf stemmen staat zij nu nog wel heel sterk. De vraag echter is of, over twee jaar, hare meerderheid dienvolgens niet dalen zal tot op het cijfer van voor de verkiezing van 1912: meerderheid, die, gij herinnert het u, van onbestendige waarde en weinig gezag was.

Laat ik hier tot slot bijvoegen dat de Kamer, die den tweeden Dinsdag van November open zal gaan, bestaan zal uit 99 katholieken, 2 christen-demokraten, 45 liberalen en 40 socialisten.

N.R.C., 26 Mei 1914.