Verzameld journalistiek werk. Deel 7. Nieuwe Rotterdamsche Courant november 1913 - maart 1915

[p. 329]

De jongste graaf

Brussel, 10 Mei.

De Belgische adel, de echte, deze die na 1831 door Leopold I in het leven geroepen werd, is eene eenheid rijker geworden, en eene belangrijke: de heer Woeste, lid der kamer van Volksvertegenwoordigers, oud-minister, minister van state, ontving gisteren zijn brevet van graaf. Hij is de eerste, meen ik, dien koning Albert aldus, sedert zijne troonsbeklimming, uit de ‘roture’ helpt. Onder Leopold I waren het vooral beeldende kunstenaars, die in den adel werden opgenomen. Leopold II volgde dit voorbeeld, sloeg zelfs een musicus, August Gevaert, tot baron, maar breidde zijne adelende macht ook over de politiek uit. En zoo genoten wij graaf de Smet de Naeyer. Koning Albert werd indertijd het inzicht toegeschreven, ook van Emile Verhaeren een baron te maken. Het verluidde echter, dat de koning, en nog minder Verhaeren, daar ooit aan gedacht hadden. Intusschen gaf Verhaeren het zelfs op, een Belgisch kiezer te worden. Maar Karel Woeste, acht-en-zeventig jaar oud, wordt Belgisch graaf.

Het is met opzet, dat ik hier den leeftijd van graaf Woeste vermeld: zijne bewonderaars - en ik ben er niet ver van, hem, op mijne manier, te bewonderen - vinden dat hij wel heel lang op deze belooning heeft moeten wachten. Graaf Woeste vindt dit zelf, allicht. Het heet, dat hij dertig jaar geleden al, den grafelijken titel heeft aangevraagd. Enkele jaren - een zestal - luidde het, dat hij niet langer de mindere zou zijn van Paul de Smet de Naeyer, den trouwsten minister (in den Latijnschen zin

[p. 330]

van het woord) dien een koning ooit gehad heeft. Maar toen was de heer Franz Schollaert als kabinetshoofd aan het bewind, en de heer Woeste had hem parten gespeeld, die de heer Schollaert, even koppig als de heer Woestezelf, hem niet vergeven kon. De heer Karel de Broqueville, die den heer Woeste heel wat meer kwaad bloed heeft bezorgd als zijn voorganger Schollaert dit deed, is heel wat lankmoediger. Hij heeft het edele gebaar der overwinnaars getoond: sedert gisteren heet de heer Woeste graaf Karel Frederik Augustus Woeste, en zijne zonen en dochteren verliezen met hem al de smetten der burgerij, waar ze aan ontspruiten.

Want de heer Woeste ontspruit der burgerij, en der Pruisische, en der protestantsche. Zijn vader, waarvan men beweert - voor mij is het niet bewezen - dat hij van Israëlitische afkomst was, werd te Elberfeld geboren, stad waar men te dien tijde nog geen geleerde paarden fokte; kwam naar Brussel als koopman: werd eerst op vijftigjarigen leeftijd, toen de jonge Karel reeds een jaar zes-zeven was, tot Belg genaturaliseerd; en bekeerde zich nooit tot het katholicisme. De moeder van den toekomstigen graaf, van Fransche oorsprong, was te Brussel geboren uit eene vrijzinnige familie. Nu nog telt graaf Woeste onder zijne bloedeigen neven van moederszijde drie bekende liberalen: professor Maurice Vauthier, den journalist René Vauthier, den schilder Emile Vauthier. Dit alles was natuurlijk voldoende om van den heer Woeste den leider te maken van de katholieke politiek in België.

Ik zeg dit niet, om een gemakkelijk paradox uit te gaan venten: ik ben inderdaad en in alle oprechtheid van meening, dat de groote analytische gaven van den heer

[p. 331]

Woeste en zijn nog grootere zin voor de tegenspraak, dezen Duitsch-Franschen protestantischen liberaal, zooals hij het was van huis uit, moesten leiden tot het gesloten en eng-geestige Belg-zijn en het mystieke sectarisme, die den jongsten Belgischen graaf kenmerken.

Een zeer begrensde Belg en een sectarisch-mystiek katholiek: het is, in zijne hoofdbestanddeelen, heel graaf Woeste. Het lijkt in tegenspraak met zijne afkomst. Het is, zooals ik zei, het noodlottige gevolg ervan. Scherpziend en systematisch, zooals hem als protestant was ingeboren, moest hij onvermijdelijk, eenmaal de Belgische idee tot de zijne gemaakt en als te verwezenlijken ideaal aangenomen, idee en ideaal omschrijven, omlijnen, omgrenzen, en omwallen zooals dit een geboren Belg, een natuurlijken Belg, moeilijk zou gevallen zijn. En dezelfde geestelijke negatie van wat onbegrijpelijk kan zijn of wufte pralerij mag heeten, oorzaak van alle protestantisme, kan hem, bij terugslag, geleid hebben tot de moederkerk, die hem zou redden uit de godsdienstige verdorring, maar waar hij het protestantsche systematiseeren tot op het mystieke af aan toepassen zou.

Immers, wonderbaar helder van geest, weergaloos koppig van wil, dankt de heer Woeste deze dubbele kracht aan het mystieke geloof in zich-zelf. Hij vindt, hij bezit in zijne dweepende godsdienstige overtuiging een kracht, die hem tot een zeldzamen hoogmoed drijft. Hij meent, hij heeft het onaantastelijk besef, de Geroepene te zijn, die zijne partij na haar aan het bewind gebracht te hebben, aan het bewind moet behouden. Het is eene roeping, waar deze haast tachtigjarige grijsaard geen oogenblik aan twijfelt. Omdat deze protestanten-zoon zoo klaar,

[p. 332]

zoo scherp, zoo diep de macht heeft doorzien van het katholicisme in België, en vooral in Vlaanderen, is hij stellig bewust dat hij, met zijn protestantsch schiftings- en ordeningsvermogen, zich omtrent de toekomst van de katholieke partij, en de voorbereiding van die toekomst, niet vergissen kan. Met den ijver der Bekeerden heeft hij zich voor die toekomst gespannen als een os, die de onafzienlijke vore te trekken heeft, waarvan hij het einde ziet noch kent, maar die de poene niet opgeven zal voor hij dat onontkomelijk einde bereikt heeft, al kunnen nu en dan steenen en diepwortelende gewassen de rechte lijn in den weg komen te liggen.

Zulke houding, zulke koppige, vaak autoritaire, soms moedwillig-blinde en -doove houding is haast nimmer sympathiek. Trouwens, heel het optreden, en zelfs het figuur des heeren Woeste, hoe sterk-persoonlijk ook, is het allesbehalve. Maar wat te denken van iemand die, toen hij twee jaar geleden door een tram aangereden en omvergestooten werd, doch slechts lichtelijk gewond, in allen ernst verklaarde: ‘De Voorzienigheid heeft mijn behoud gewild, omdat ik nog zooveel heb te doen voor het behoud der ware gedachte in België.’ Wat te denken van iemand die, in een particulieren brief, om gebeden verzocht voor een zeer bijzonder, zeer knap lid zijner eigen partij, die heel wat klaarder doorzicht betoonde dan Woeste zelf, omdat dit lid volgens hem van het rechte pad, het pad door Woeste aangewezen, afgedwaald was?

Tot mystiek-opgedreven zekerheid van de excellentie der eigene, na onverbiddelijk-scherp, hoewel onbegrijpelijk-eenzijdig onderzoek verworven overtuiging: het is geheel Woeste. Het dient gezegd: het stelsel heeft de

[p. 333]

traditie, en zelfs het bestaan van zijne partij meer dan eens gered. De heer Schollaert, die al even onhandelbaar en onverdraagzaam als de heer Woeste zelf is, meende niet, dat dit eene grafelijke kroon verdiende. De heer de Broqueville, die meer dan eens den heer Woeste kwade parten speelde, en het met minder oprechtheid deed dan de heer Woeste gewoon is dit te doen met het hoofd der regeering, weigerde niet langer den ouden leider volvoering van zijn gril te bezorgen.

Was ik echter graaf Woeste, dan zou ik mij bij deze uit de Aeneïs het bekende ‘Timeo Danaos, et dona ferentes’ herinneren.

N.R.C., 12 Mei 1914.