Verzameld journalistiek werk. Deel 7. Nieuwe Rotterdamsche Courant november 1913 - maart 1915

[p. 325]

Driejaarlijksch salon
I

Brussel, 8 Mei.

Ik had niet het minste recht, hier vanmiddag binnen te dringen: eerst morgen zal de koning ‘selon l'usage antique et solemnel’, het driejaarlijksche salon van Schoone Kunsten met zijne aanwezigheid inhuldigen. Vandaag mochten alleen behangers en tentoon-stellers binnen. Ik laat het aan uwe scherpzinnigheid over, te raden in welke hoedanigheid ik de gebouwen van het Halfeeuwpark, waar de zeer ruime expositie plaats heeft: als behanger of als plasticus, binnengeslopen ben. Het volsta dat ik er was. En dat ik er was, bewijs ik u.

Ik bewijs het u door de calligraphische neêrpenning van dezen eersten indruk: Hemel, welke verveling is daar weêr over Brussel uitgegoten!? - Het ziet er anders weêr buitengemeen netjes uit. De roode vilttapijten van vroeger werden door meer moderne kaki dito vloerbekleedsels vervangen. Hier en daar, en in de beste zalen, is stemmigdiep blauw, het blauw van de voortreffelijkste zomernachten, de wanden achter de schilderijen komen te versieren. Ik bewonder in alle oprechtheid de jury, die al die verfwerken heeft weten te schikken op eene wijze, die alleen den zeer slechten, den waarlijk-minderwaardigen schilders niet bevallen zal. Het gelijkt zoo weinig mogelijk op een bazar. En had men nu maar een goede helft van al dat beschilderd linnen teruggestuurd aan de rechtmatige eigenaars, dan zou het in dit salon, dat echter nooit een echt ‘salon’ zou kunnen zijn, schappelijk zijn geworden, niet

[p. 326]

al te pijnlijk voor de oogen, niet al te angstwekkend voor het gemoed, en voor den aesthetischen zin niet al te onverteerbaar. Want ook in zake schoonheid leven wij niet van het vele, maar van het goede.

Ik verhaast mij u mede te deelen, dat hier, in deze overvloedige ‘Cinquantenaire’-zalen, niets waarlijk-slechts te bemerken is. Ik ga verder en beweer: dit salon is voortreffelijk. Hier hangt zoowaar geen enkel schilderij, dat de verzameling van een kieschkeurig en intelligent parvenu zou ontsieren. En ik ga nog verder, en beweer met nog grooteren klem: nooit hebben de schilders van binnen- en buitenland beter begrepen wat het tegenwoordig kunstlievend publiek behoeft, noch hebben zij in deze behoefte met waren van evengoede hoedanigheid voorzien. Er zal - ik heb er de vaste overtuiging van - er zal in deze tentoonstelling verkocht worden; en wat beter is: de kooper zal naar de kwaliteit niet bedrogen zijn.....

Hetgeen niet belette, dat ik, toen ik, nauwelijks drie uur geleden, de lokalen binnentrad, de eerste tien minuten al den lust kreeg, den onvermijdelijken aandrang voelde, in het vestiarium weêr mijn paraplu te gaan opeischen, en in open lucht weêr te gaan genieten van eventueele buien.

Ik heb nu eenmaal een onbetwistbaren hekel aan middelmatigheid, eerste blijk van gebrek aan persoonlijkheid. Mijne eigen neiging gaat naar buitensporigheid, al ben ik beleefd genoeg om die voorliefde te temperen met onzijdig electisme. Mits natuurlijk, de ‘outrance’ van zulke hoedanigheid zij, dat zij altijd de overdrijving blijkt van eene waarachtige personaliteit, en mijn electisme beloond worde door, zij het dan ook in sordino uitgesproken, per-

[p. 327]

soonlijk gevoel. Middelmatigheid, wijl onpersoonlijk, zij weze schreeuwerig of zij weze braaf, maakt mij steeds zenuwachtig op het kregelige af. Al beken ik gaarne om u gerust te stellen, dat alle echte degelijkheid in de middelmaat, en niet elders is te zoeken.

En daarom is dit nieuwe salon zoo'n echt degelijk! zoo'n goed salon. En daarom had ik, pas drie uur geleden, zoo'n lust te gaan loopen, toen ik pas binnengekomen was.

Maar daar waren, gezonden door den god der schilderen beeldhouwkunst, een aantal vrienden die mij gingen vatten bij de knoopen van mijn gekleede jas, op het eendere oogenblik dat ik vluchten wilde. Ik heb veel respekt voor de knoopen van mijn gekleede jas: liever dan ze in de handen te laten van deze kunstbeoefenaars, gaf ik me-zelf in diezelfde handen over. Eéne der handen geleidde mij naar eene der zaaltjes. Ik zag er verschillende dingen, die oude, hoewel nog frisch-levende voorliefden wakker kwamen te schudden. En in dat zaaltje ben ik een langen tijd gebleven, véél langer zelfs dan aan een journalist vergeeflijk is.

‘Gij zijt in de Laethemsche zaal,’ zei mijn geleider, die niemand minder dan de groote décorateur Constant Montald was, ‘en gij staat voor het meesterwerk van heel het Salon. En hij sprak waarheid. En dat hij waarheid sprak bevestigden ouderen, als Emile Claus en Albert Baertsoen, en jongeren als Langaskens en Ramah, die daar aanwezig waren. En ik voelde mij zoowaar gelukkig, aan mijne eerste neiging tot vluchten niet te hebben toegegeven.

Ik stond voor het jongste werk van George Minne, een niet zeer groot beeldje, in eikenhout, dat een man voorstelt, tot aan den gordel naakt, en die met de gestrekte

[p. 328]

armen en tusschen de knoestige handen een kabel schijnt aan te halen. Gij weet hoe de kunst van Minne sedert enkele jaren evolueert. Uitgegaan van een acuut maar meewarig naturalisme, gaf hij naderhand in onvergetelijke beelden, uiting aan een monumentalen zin, die eenig was en in al de landen van Europa weerklank vond. Zelfs Rodin bleef er niet onverschillig aan, en onderging den invloed van deze nieuwe bouwkundige beeldhouwkunst, die echter nimmer ophield aan de strengste eischen der plastiek te voldoen. - Psychische omstandigheden, die ik vermoed maar hier niet heb uiteen te zetten, brachten in die werkwijze een ommekeer, die haast zonder overgang plaats greep: George Minne was weer plots een slaaf, een beminnende slaaf van de natuur geworden. Hij bezat te veel levensstijl, om ooit maar stijl in het meest-realistische werk te verliezen: zijn werk bleef dus hooge decoratieve waarde behouden. Maar was daarbij levendig geworden in eene mate, dat het angstwekkend werd. Zou, bij dezen drang naar objectiviteit, Minne zijne groote, zijne oorspronkelijke architectonische natuur niet inboeten? - Hij schiep een borstbeeld, daarna een mannenromp, dan weer een meer dan tweemaal levensgroote buste, die bewondering, maar, ik herhaal het, ook vrees afdwongen. - Met den kleinen, maar zoo grootschen ‘débaroteur’, dien hij ons heden toont, en waar hij, neen: waar wij allen fier op mogen zijn, bewijst hij ons, hoe ongegrond die vrees was. Want dit is nu eenmaal, in een woord als in honderd, Natuur, en de strikste, verheven tot Monumentaliteit, en de echtste. En als gij mij niet gelooft, moet gij maar eens komen kijken: gij zult overtuigd zijn, en u het reisje niet beklagen.

N.R.C., 10 Mei 1914.